Drie vragenKurt Deketelaere
‘Ik betwijfel of met dit soort klimaatzaken het probleem opgelost wordt’
Het Nederlands-Britse oliebedrijf Shell moet zijn CO2-uitstoot sneller doen dalen, besliste een Nederlandse rechter. ‘De kans is reëel dat wereldwijd bedrijven met een aanzienlijke uitstoot eveneens voor de rechtbank gedaagd worden’, zegt Kurt Deketelaere, professor milieurecht aan de KU Leuven.
Is het een historische uitspraak?
“Ze is historisch in de zin dat het de eerste keer is dat een rechterlijke instantie beweert dat het klimaatakkoord van Parijs van toepassing is op individuele ondernemingen. De vraag die ik me stel is of dat juridisch gezien wel correct is, aangezien het verdrag van Parijs tussen landen is afgesloten. Voor bedrijven is dit in principe geen wettelijk referentiekader: zij baseren zich op de milieuvergunning die ze van de overheid krijgen. Het is de overheid die via deze vergunningen bepaalt wat ondernemingen moeten doen op vlak van emissiereductie. Het is niet aan een burgerlijke rechter om daar in tussen te komen en eigen doelstellingen op te leggen. Dat creëert een enorme rechtsonzekerheid en ongelijkheid tussen bedrijven, en ondermijnt het administratiefrechtelijk vergunningensysteem dat al decennialang wordt toegepast.”
De Shell-uitspraak is dus geen oplossing?
“Dit soort klimaatzaken zijn goed voor de bewustwording en de mobilisatie van de publieke opinie, maar ik betwijfel dat hiermee het probleem opgelost wordt. Zolang overheden blijven falen inzake milieubeleid, zullen ze opgejaagd worden door de rechterlijke macht. Terecht of onterecht, legaal of illegaal. Het is dus aan de politiek om ingrijpend op te treden. Er moet een nieuw bindend en afdwingbaar wetgevend kader komen waarin staat wat bedrijven en overheden moeten doen om hun emissies te verkleinen. Nu wordt er door rechters oneigenlijk gebruik gemaakt van zorgplichten uit het burgerlijk wetboek en mensenrechten uit internationale verdragen om te stellen dat de Nederlandse inwoners getroffen worden door de klimaatgevolgen van de oliegigant.”
Gaat het nu dergelijke rechtszaken regenen?
“Het spreekt voor zich dat actiegroepen zich nu gesterkt voelen en vinden dat ze bijvoorbeeld de Shells van de Antwerpse haven moeten aanpakken. Denk maar aan Ineos, Basf, Exxon... De kans is reëel dat wereldwijd bedrijven met een aanzienlijke CO2-uitstoot eveneens voor de rechtbank gedaagd worden omdat de klimaatreductie volgens sommigen niet snel genoeg gebeurt. Zoals gesteld: zolang de wetgevende en de uitvoerende macht hun kop in het zand steken, zullen dit soort zaken schering en inslag blijven.
“Het falend klimaatbeleid van de overheid zet de deur open voor klimaatorganisaties om via de rechter uitstootbeperkingen af te dwingen. Europa heeft nu duidelijk gesteld dat we onze klimaatambities moeten aanscherpen. Tegen 2050 is klimaatneutraliteit ons streefdoel. Tegen 2030 moeten we 55 procent reduceren. Essentieel is dat we er nu voor zorgen dat op Europees en lidstatelijk niveau de invulling van deze doelstellingen op een bindende en afdwingbare wijze gebeurt, zodat de doelstellingen worden gehaald, en burgers en groepen niet meer naar een burgerlijke rechter moeten stappen om vooruitgang te zien.”
