'Ik ben een boekenveelvraat'

Door JOOST HOUTMAN

ij ons thuis las iedereen. Broer, zus, moeder en natuurlijk mijn vader. Overdag was hij bankbediende, maar in zijn vrije tijd schreef hij. Vijf romans heeft hij bijeengepend, maar ook een toneelstuk en een aantal essays. Eentje over Hitchcock, bijvoorbeeld. Dat is nog bij Bruna verschenen. De zwarte beertjes! (lacht) Kortom, lezen is ons met de paplepel meegegeven. Mijn vader was heel afwijkend. Hij maakte geen onderscheid tussen genres. Hij was op de hoogte van het existentialisme, van Sartre en zo, maar hij had ook een gigantische collectie detectives en policiers. Ons arbeidershuisje puilde uit. Tot zelfs op de wc stond er een boekenkastje! (lacht) Mijn vader was geen rijke mens. Het waren dus allemaal pockets. Een boek was ook niet heilig. Een boek? Dat is wat erin staat. En dat heeft mijn visie op lezen toch sterk beïnvloed. Triviaallectuur bestaat niet voor mij. Een goeie detective kan echt wel een heel goed boek zijn dat heel veel over de maatschappij vertelt. Strips kunnen dat ook."
Beneden slingeren enkele boeken rond. Een boekenkast zie ik op het eerste gezicht niet. Arne Sierens gaat me voor, de trap op. Een werkkamer vol boekenrekken. Niet alfabetisch, nee. "Dat zijn de boeken die ik gebruik. Fotoboeken, kunstboeken, theaterboeken... de gebruiksboeken." Het oude huis met heerlijk hoge plafonds herbergt blijkbaar nog veel meer boeken. Een kamer ernaast wachten rekken vol romans, strips - veel strips en biografieën. De detectives vind je dan weer op zolder. "Het hoeft niet per se moeilijk te zijn. Ik heb echt alles. Ik heb een immense collectie junk!" (lacht) "Bijna alles is tweedehands. Boeken zijn immers veel te duur. Ik ga markten af, de Slegte... Ik snuister. Soms koop ik boeken puur op de titel. Lotgevallen van een beddenverkoper bijvoorbeeld! (lacht) Ik koop niks uit de top tien. Lenen bij de bib doe ik niet. Een boek moet je je eigen kunnen maken. Een boek is een beslissing. Ik zoek op het internet en 'Frank van de boekenplank', verkoper bij Fnac, heeft mij altijd goed geholpen."
Koffers vol boeken vervolledigen het boekenparadijs ten huize Sierens. "Het is zelfs zo erg dat de zolder het vorig jaar bijna begaf onder de boeken. Ik heb dan à la dernière minute mensen moeten optrommelen om die te stutten... 't is trouwens besmettelijk. De kamer van mijn dochter puilt ook uit. Die kamer zit vol manga. Kijk, dat is nu het eerste boek: Fliek van Alexis Callant. Het eerste boek dat mij heeft... Ja, dat pakte. Ik las makkelijk vijf, zes boeken per week. Je ziet, het valt uit elkaar. Het is een Gentse volksroman. Totaal onbekend buiten Gent. Een moralistisch Pietje Bell-achtig verhaal, maar tegelijkertijd toch o zo klassiek. Overdreven sentimenteel."

Jane Eyre van Charlotte Bronte

Jane Eyre met haar raadselachtige werkgever Rochester zit in mijn vezels. Als ik dat boek herlees, komen alle herinneringen samen van de vorige keren dat ik dat heb gelezen. Dat was ook een van de lievelingsboeken van mijn zuster. Wij hadden een heel sterke band. Wij hadden boeken die ons aan elkaar bonden. Dat de lezer wordt aangesproken is toch fantastisch? Een kasteel, een zotte vrouw... De passage in het weeshuis kroop in mij. Ik heb niet zo een heel makkelijke jeugd gehad. Mijn moeder was zwaar neurotisch. Dat verhaal pakte mij. Daarenboven is het hét klassieke verhaal van 'hoe werk ik mij uit de ellende'. Niet moeilijk dat dat boek zeventien keer is verfilmd. Dat is klassiek Hollywoodmateriaal!
"Enige tijd geleden heb ik vierhonderd boeken weggedaan. Het selectiecriterium was: ga ik dat nog herlezen? Nee? Dan moet het weg. Herlezen doe ik omdat een boek eigenlijk een mens is. Een vriend wiens stem ik hoor. Die er is met zijn menselijkheid. Net dat is het kenmerk van goeie literatuur. Sommige boeken herlees ik elk jaar. Er zijn zinnen die ik onthoud en gebruik in mijn theaterwerk. Ik val voor het epische. Zo kan je dingen delen. Het complexe eenvoudig gemaakt, daar draait het om. Een boek moet de complexiteit van de wereld in zich dragen."

Dierbare nagedachtenis van Marguerite Yourcenar

"Ik ben een gigantische uitlener. Vrienden bezorg ik soms pakketjes. Ik speel bibliotheek! (lacht) Ik speel ambassadeur voor de boeken die ik goed vind. Neem nu Dierbare nagedachtenis van Marguerite Yourcenar. Samen met Archieven uit het Noorden en Wat? De eeuwigheid vormt dat een prachtige trilogie. Yourcenar is een Franstalige auteur, maar als de vertaling goed is lees ik haar toch in het Nederlands. De achtergrond van België weet ze waanzinnig goed te pakken. Wat een eruditie! Hoe beeldend ook! Die details zijn zo juist... dat zou verplichte lectuur moeten zijn."

De Russen

"Natuurlijk heb ik te midden van alle boeken thuis ook dingen te vroeg gelezen. Dingen waarvoor ik eigenlijk te jong was om ze te snappen. Maar dan pak ik wel het eerste aroma op. Met de 'Russen' had ik dat bijvoorbeeld. Anna Karenina, De Karamazovs, Witte nachten... alles heb ik erdoor gejaagd. In verschillende fasen van mijn leven heb ik die herlezen en dan ontdekt een mens nieuwe elementen. Witte nachten lijkt een niemendalletje van amper 60 pagina's - vederlicht - maar het pakt je vast. Een boek waarin je je verslikt! Dostojevski heb ik gebruikt in mijn eigen werk. Hij zit in mijn hoofd. Elk van mijn eigen stukken is een amalgaam van een aantal basisthema's en Dostojevski zit daar vaak bij. Niet alle Marokkanen zijn dieven is schatplichtig aan Misdaad en straf. Er zit niks gratuits in zijn werk. Te groot en te breed, maar dat moet kunnen!" (lacht)
"Demeester en Margarita van Michael Boelgakov is van alle Russen het allerallerbeste. Die mens leefde onder het schrikbewind van Stalin en heeft me daar een kanjer van een boek geschreven. Twaalf jaar heeft hij eraan gewerkt. Je hebt drie lagen in het boek: Satan geeft een bal in Moskou, het verhaal van Jezus, maar dan door de ogen van Pontius Pilatus en de liefdesgeschiedenis tussen de schrijver en Margarita. Dat is echt een cultboek. Sympathy for the Devil van de Rolling Stones is een hommage aan dit boek. En het is daarenboven een vlijmscherpe satire. Hoe hij het kleine van de mens neerzet... Verpletterend! Subliem! Ik geef het ook voortdurend cadeau! (lacht)"

Stille sneeuwval van Jun'ichiro Tanizaki

"Als ik het over de Russen heb, mag ik de Japanners niet vergeten. (lacht) Ik ben er nog nooit geweest, maar ben wel helemaal weg van Japan. Ik heb een gigacollectie Japanse films en in het Japanse theater heb ik sleutels gevonden voor mijn eigen theater. Wij, westerlingen, staan zo ver af van de Japanners. Zij werken veel harder met suggestie. Zij tonen, wij leggen uit. Een woord dat drie dingen kan betekenen. Heerlijk toch? De Japanners zien veel meer het ambigue van de wereld in. Kunnen ook beter met leegte omgaan dan wij. De Japanners be-leven het leven totaal anders dan wij.
"Stille sneeuwval of het verhaal van de gezusters Makioka is ge-ni-aal! Dat gaat over vier zussen uit een burgerfamilie in Kobe. De derde raakt niet getrouwd, dus mag de vierde ook niet trouwen. En dat dan tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Het is een breed meanderend boek. Hoe paradoxaal het ook klinkt, het is net doordat een verhaal zo enorm gedetailleerd het eigen milieu beschrijft, dat het universeel wordt. De juistheid van een detail maakt een verhaal 'waar'. Dat boek ademt! Stille sneeuwval is een baarmoeder waarin je kruipt en niet uit geraakt! (lacht)"

Dubbels en demonen van René Girard

Het theater van de dood van Tadeusz Kantor

"Toen ik begon met theater werd ik enorm geïnspireerd door Elias Canetti en Carl Gustav Jung... Dat is evident, want dat is menswetenschap, cultuurantropologie, en daar draait het net bij theater om. De sleutels tot symbolen en rituelen vind je bij hen terug. Wie Shakespeare, Dostojevski of de Bijbel wil begrijpen, moet cultuurantropoloog René Girard lezen. Alles draait om mimetisme. Naijver en rivaliteit! We zijn dezelfde, maar waarom heeft 'den andere' dít wel, maakt hij dát niet mee...? Het zondebokmechanisme dat we vandaag de dag zo manifest zien optreden, beschrijft die Girard naadloos. Dubbels en demonen is een moeilijk wetenschappelijk werk, maar het intrigeert me mateloos.
"Een ander werk dat mijn visie op theater ook ver-schrik-ke-lijk beïnvloed heeft, is Het theater van de dood van Tadeusz Kantor. Hoe maak je op een autonome manier theater? Hoe rijm je het leven van de straat - het echte leven - met een kunstvorm die in se wel bourgeois is? Dat is voor mij een moeilijke zoektocht geweest en Kantor is daar bijzonder belangrijk in geweest.

De liefde van Annie Mols van Lew Waitmas

Jongens uit het leven van Pier Paolo Pasolini

"Onder het pseudoniem Lew Waitmas heeft Louis Paul Boon om den brode in tien dagen tijd het heerlijke De liefde van Annie Mols of het verhaal van de bandeloze jeugd op zijn schrijfmachine getrommeld - dixit Boon. Ik ben er zeker van dat Lolita toen op de schrijftafel rondslingerde. Daar is niks mis mee. Claus had ook altijd voorbeelden naast zich liggen waaruit hij kon stelen. De liefde van Annie Mols dient zich aan als pulp, als een stationsroman, maar dat is het niet. Het overtreedt net alle regels van de stationsroman. Het gaat helemaal niet om de liefde van Annie, maar wel om haar gevecht met het leven. Boon trekt echt alle registers open. Keihard. Geschreven vanuit zijn onderbewustzijn. De droom en de bitterheid! En net daardoor diep ontroerend. Het is zijn meest persoonlijke boek. Zulke boeken inspireren mij. Door middel van pulppatronen je verhaal vertellen. Ik maak eerder melodrama's dan tragedies. Mijn werk is politiek. Ik probeer mensen aan het denken te zetten. Daarom ook dat ik ook hou van Pasolini. Een werk als zijn eerste roman Ragazzi di vita, bijvoorbeeld, ademt de straat. Dat is een uiterst precieze milieuschets. Bijna documentair. En politiek."

Thessaloniki - stad van geesten van mark Mazower

Tschai, de waanzinnige planeet van jack vance

De Incal van Moebius en Jodorowsky

"Ook geschiedkundige boeken verslind ik met graagte. Imperium van Robert Harris bijvoorbeeld, maar ook biografieën, autobiografieën en biografieën van steden zoals Thessaloniki. Mark Mazower is een briljant historicus. Nóg beter dan Geert Mak! Ook een boek dat de geschiedenis van de riolen in New York als thema heeft, zal ik lezen. Ik zuig al die informatie op. Alles lees ik. Ook fantasy en strips. Een fictieve beschaving vertelt ons net als een historische immers ook iets over onszelf en onze vooroordelen.
"Ik ben een van de Vancefans. Tschai, de waanzinnige planeet is een hilarisch verhaal over een verzonnen beschaving met eigen gewoontes en seks. Dat is zeer goeie ontspanning! Ook De Incal is zo'n heerlijk grappig sciencefictionverhaal in prachtige tekeningen. Een spiegel van de werkelijkheid. Het heeft wat van de heldere lijn, typisch voor onze Belgische strips, maar is tegelijk veel meer dan dat. Heerlijk lichte jaren zeventig pornografie ook. Ronduit genieten!"
Even later gaat de deurbel. "Dat zal Tom zijn, een van mijn acteurs. We gaan wat prospectie doen in een hotelleke in Wetteren. Op maandag beginnen we opnieuw te repeteren aan De pijnders, dat is een oud-Vlaams woord voor dokwerkers." Verhalen over noeste werkers die het Mariabeeld tijdens de processie dragen, over plattelandshotels en betrapte Chinese vissers aan de zwaaikom aan de Dampoort, volgen elkaar in snelvaart op. Niet alleen een nieuw toneelstuk staat op stapel. Binnenkort komt ook Sierens' prozadebuut uit, het kinderboek Scoop dat hij samen met zijn vaste scenograaf en illustrator Guido Vrolix maakte. Een mens vraagt zich af wanneer Arne Sierens leest: "Altijd. Overal. Ik eindig en begin er de dag mee. Allez, toch dikwijls..."

Arne Sierens' vakantielectuur

• Lodewijk XIV van Antonia Fraser
Antonia Fraser, de vrouw van Harold Pinter, schreef ook Marie Antoinette. Ze schrijft even gedocumenteerd als geestig. Heel leesbare non-fictie.
• Berlin Noir van Philip Kerr
De Schot Philip Kerr schrijft naast kinderboeken ook literaire historische thrillers. Kerr voert de eigenwijze privédetective Bernie Gunther op in het Berlijn van vlak voor en na de Tweede Wereldoorlog. Echt bestaande figuren als Adolf Eichmann, Josef Mengele en de joodse politicus Bernard Weiss passeren de revue in deze thrillers. Volgens Arne Sierens "een vijfsterrenboek".
• Gorky Park van Martin Cruz Smith
In de Moskouse sneeuw worden drie onherkenbare lijken gevonden. Het zijn twintigers. Arkady Renko trekt op onderzoek. Martin Cruz Smith schreef Gorky Park dertig jaar geleden. Het werd door Time uitgeroepen tot dé thriller van de jaren tachtig. "De helft van mijn collectie zijn policiers. Ideaal voor tijdens de vakantie", zegt Arne Sierens.