Houellebecq verliest rechtszaak: Nederlands kunstcollectief mag seksfilm met zijn bedscènes maken

De Franse schrijver Michel Houellebecq heeft zijn rechtszaak tegen Stefan Ruitenbeek van het kunstcollectief Kirac verloren. De rechtbank heeft hem op alle punten in het ongelijk gesteld. Dat betekent dat Ruitenbeek carte blanche krijgt om een film te maken met de bedscènes die hij van Houellebecq heeft.

Houellebecq had in Amsterdam een rechtszaak aangespannen omdat Ruitenbeek hem een wurgcontract zou hebben laten tekenen op een moment dat hij niet in staat was zijn daden te overzien. Houellebecq was in december op uitnodiging van Ruitenbeek met Qianyum Lysis Li, zijn vrouw, naar Amsterdam gekomen voor filmopnamen van deels seksuele aard. Eerder al waren ook in Parijs bedscènes gefilmd. Al snel na aankomst vroeg Ruitenbeek hem een contract te tekenen waarin Houellebecq alle zeggenschap over de opnamen aan hem afstond. De schrijver zou geen recht op voorvertoning hebben, niet mogen meebeslissen over het gebruik van beelden, geen inspraak hebben in het scenario en geen vergoeding krijgen.

Volgens zijn advocaat, Jacqueline Schaap, is een dergelijk contract zeer ongebruikelijk en had Houellebecq dat contract getekend terwijl hij medicijnen tegen zijn depressie slikte en een aantal glazen wijn had gedronken. De rechter noemt het contract “verre van evenwichtig”, maar vindt dat geen reden om Houellebecq niet aan de overeenkomst te houden. Ook acht de rechter niet bewezen dat het contract in kennelijke staat werd getekend. “Dit alles is onvoldoende om aan te nemen dat zijn beoordelingsvermogen was aangetast door vermoeidheid en alcohol.” Tot slot heeft de rechter geen bewijs van depressiviteit gezien.

Bijzondere kwetsbaarheden

Dat Houellebecq na het tekenen van het contract nog meedeed aan filmopnamen in Amsterdam, weegt mee in het vonnis. Mede daarom vindt voorzieningenrechter Messer niet dat “Houellebecq vanwege bijzondere kwetsbaarheden in bescherming moet worden genomen”.

In het contract wordt nadrukkelijk vermeld dat Houellebecq en zijn echtgenote niet herkenbaar tegelijk met hun geslachtsorganen in beeld mogen komen. Volgens de rechter is er vooralsnog geen reden om aan te nemen dat Ruitenbeek zich niet aan die afspraak zal houden. Volgens Ruitenbeek is de videofilm, Kirac episode 27 geheten, nog een werk in uitvoering. “Het is altijd mijn bedoeling geweest een integer portret te maken. Hopelijk kan Michel zich vinden in het resultaat.”

Advocaat Schaap noemt het vonnis zeer teleurstellend. De rechter had wat haar betreft “de onredelijke contractbepaling” zwaarder moeten meewegen. “Die kan een contract vernietigbaar maken.” Of Houellebecq in hoger beroep gaat, is nog niet bekend.

De schrijver had eerder al bij de Franse rechter gevorderd dat Kirac de trailer offline zou halen waarin de op handen zijnde film wordt aangekondigd. De Franse rechter achtte zich onbevoegd daarover een uitspraak te doen en verwees door naar de Nederlandse rechtbank. Pogingen om tot een schikking te komen liepen de afgelopen weken op niets uit.

Meningsverschil binnen Kirac

Ook binnen Kirac blijkt verschil van mening te zijn over de handelswijze van Ruitenbeek. Kunstenaar Tarik Sadouma, van meet af aan betrokken bij projecten van Kirac en figurerend in veel van de videofilms van het collectief, is vanwege de omgang met Houellebecq uit Kirac gestapt. Hij hoopte met de schrijver een film te maken waarin hun gedeelde belangstelling voor de Amerikaanse schrijver H.P. Lovecraft centraal zou staan.

Het contract dat Ruitenbeek met Houellebecq sloot en de manier waarop de schrijver voor het blok is gezet, zonder dat rekening wordt gehouden met diens toestand en kunstenaarschap, beschouwt hij als misbruik maken van de situatie. De projecten van Kirac nemen vaak de kunstwereld op de korrel. Sadouma vindt dat Ruitenbeek zich schuldig maakt aan het gedrag dat hij de kunstwereld verwijt.