Hongaren de straat op tegen drastische economische hervormingen van Orbán

Massale demonstraties zijn zeldzaam in Hongarije, maar deze week gingen duizenden inwoners van Boedapest meerdere dagen achtereen de straat op. Ze legden het verkeer lam met blokkades van kruispunten en bruggen. Ook trokken de demonstranten naar het hoofdkantoor van de regeringspartij Fidesz.

Woensdag zijn twee oppositieleden gearresteerd, maar de volgende dag vrijgelaten. In de universiteitsstad Szeged en Debrecen, dat als een conservatief bastion geldt, vonden kleinschaligere protesten plaats.

De demonstranten zijn woedend over het besluit om een populaire belastingregeling voor zelfstandigen te wijzigen, de zogeheten KATA. Daarmee kunnen freelancers onder een bepaald inkomen met een vast maandelijks bedrag al hun belasting betalen. Zo’n 450.000 Hongaren maken hier gebruik van, 10 procent van de beroepsbevolking.

Verdeel-en-heerstactiek

Nu komt er een harde knip in de regeling: zelfstandigen die aan een bedrijf factureren betalen vanaf 1 september naar schatting vier keer zoveel. Enkel wie aan individuen factureert mag gebruikmaken van de oude regeling.

Hiermee schaft de regering de bestaande regeling zo goed als af. Ze maakt het zelfstandigen in de dienstensector buitengewoon moeilijk: van kappers en flitskoeriers tot kunstenaars en IT’ers. Er zijn ook uitzonderingen, zoals taxichauffeurs.

Demonstranten zien hierin een verdeel-en-heerstactiek van Orbán, die met de nieuwe regeling vooral stadsbewoners en mensen in de creatieve sector belast: Hongaren die traditioneel toch al niet op hem stemmen. Ondertussen kampen Hongaarse consumenten met gierende inflatie en een devaluerende munt.

Slepend conflict

Een andere bron voor onvrede is de snelheid waarmee de regering een streep door de KATA zette. Het plan werd maandag gepresenteerd en dinsdag in moordtempo door het parlement gejast. Enkel de Hongaarse president, Katalin Novák, kan de wet nog stoppen.

Het proces is karakteristiek voor Hongarije. Orbán regeert per decreet, geholpen door een tweederde meerderheid in het parlement. Deze regeerstijl wekt grote ergernis bij de Europese Commissie in Brussel. Saillant genoeg heeft de Hongaarse regering uitgerekend op dit punt beterschap beloofd. Om de Brusselse miljarden van het coronaherstelfonds te ontdooien, zouden dit soort procedures voortaan verleden tijd zijn.

Die EU-fondsen zijn de kern van het probleem. Zowel het coronaherstelfonds als de fondsen uit de meerjarenbegroting van de EU – Hongarije is groot netto-ontvanger – zijn onzeker door het slepende conflict tussen Boedapest en Brussel over de rechtsstaat.

‘Energienoodtoestand’

Het uitblijven van deze miljarden stuurt de Hongaarse economie in een neerwaartse spiraal. Daar komen de economische malaise en stijgende energieprijzen die de Russische invasie van Oekraïne veroorzaakt bovenop. Zolang het geld uitblijft, moet Orbán elders oplossingen zoeken.

Naast de KATA zet hij nu ook de bijl in een ander kroonjuweel van zijn economisch beleid: prijsregulering van energiekosten. De Hongaarse overheid houdt de energieprijzen al jaren kunstmatig laag, wat bijdraagt aan Orbáns populariteit. Nu gaan grootverbruikers, met uitzondering van grote gezinnen, meer betalen. Om dit te rechtvaardigen riep Orbán woensdag de ‘energienoodtoestand’ uit.

De schuld voor de stijgende energieprijzen en economische malaise legt hij bij de sancties die de EU aan Rusland oplegt. Vrijdag zei hij op de radio dat de EU zich niet in de voet had geschoten met de sancties, ‘maar in de longen. En nu happen we naar adem.’ Ondertussen houdt de onvrede in Hongarije aan: voor komend weekend zijn nieuwe demonstraties aangekondigd.