Honderden bewoners op mars voor gezonde haven en stad: ‘Ik ben geen ecologisch bedrijfje begonnen om gif te verkopen’

Over één ding zijn ze allemaal eens, de honderden bewoners en aanhangers van belangenverenigingen die zondag in de ‘Mars voor gezonde haven en stad’ naar aanleiding van de PFOS-vervuiling door Antwerpen trokken: ‘De vervuiler zal moeten betalen, niet de belastingbetaler.’

Julie Van Overmeire heeft op drie kilometer van de 3M-fabriek in Zwijndrecht een klein landbouwbedrijfje, Zilt en Zoet. Sinds twee jaar kweekt ze groenten, eetbare bloemen en kruiden voor een klantenbestand van vijftig mensen die hun producten in pakketten komen afhalen. “Van de vijftig klanten hebben al vijf mensen afgehaakt. Ze durven geen groenten meer te bestellen. Maar omdat we in gemeenschapslandbouwmodel zitten waarbij iedereen zijn groenten voor het hele seizoen op voorhand betaalt, draag ik de risico’s niet helemaal alleen.” Het is vooral de periode na het zomerseizoen waarover Julie zich zorgen maakt. “Het is nog niet bekend in hoeverre PFOS in groenten doordringt. Van zuivelproducten en eieren is het geweten, daar zit het zeker in. Maar ik moet het onderzoek afwachten. Als blijkt dat het ook in groenten doordringt, mag ik de boel sluiten. Dan is mijn droom aan diggelen. Ik ben geen ecologisch bedrijfje begonnen om gif te verkopen. Het zijn bange tijden, ik maak me veel zorgen.”

Daarom stapt de ecologische landbouwster vandaag mee in de ‘Mars voor een gezonde haven en stad’. Onder het motto: un oeuf = un oeuf, genoeg is genoeg, verzamelen boeren, bewoners uit Zwijndrecht en belangen- en milieuorganisaties als Grondrecht, Boerenforum, Greenpeace, Extinction Rebellion en Ineos Will Fall zich bij het Operaplein in hartje Antwerpen en trekken ze met toeters en bellen richting het Havenhuis.

“We zijn boos en bezorgd,” zegt Mieke Windey van Burgerbeweging Grondrecht, een van de initiatiefnemers van de mars. “Er wordt gespeeld met de gezondheid van burgers en dat pikken we niet. De eerste conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie spreken al tegen wat de directie van 3M beweert: dat er geen causaal verband is aangetoond tussen de aanwezigheid van PFOS in de mens en gezondheidsklachten. Maar wij willen ook een eigen, onafhankelijk toxicologisch onderzoek dat zowel de grond, de lucht en het water, alsook het bloed van de mensen in de omgeving van 3M controleert. Zodat we ook op lange termijn kunnen zien wat de effecten voor de gezondheid zijn.”

Achterhaalde normen

Onderzoek naar aanleiding van PFOS-vervuiling in onder andere de VS, Nederland en Italië geeft daar inmiddels meer zicht op. Zo wordt PFOS onder andere in verband gebracht met een toename van neurologische problemen en hormonale kanker bij bewoners binnen een bepaalde perimeter van een PFOS-producent. “Uiteindelijk willen we dat dit soort stoffen op lange termijn gewoon niet meer geproduceerd worden,” zegt Windey. “En dat de producenten beseffen dat ze het niet kunnen maken naar de bevolking toe.”

Een van de conclusies van de PFOS-PFAS-onderzoekscommissie luidde afgelopen vrijdag dat er op de Oosterweelwerken strenger moet worden omgesprongen met de vervuilde grond.

“Over die werken maken veel bewoners zich zorgen,” zegt Joeri Tijs van Greenpeace die ook meewandelt. “Terecht. Want ze willen niet dat er een nieuwe verspreiding van de vervuiling op gang komt zodra de werken worden voortgezet.”

De aanpak die bouwheer Lantis nu hanteert, is duidelijk gebaseerd op achterhaalde gezondheidsnormen, weet Tijs. Lantis liet weten dat ze de grond in waterdicht plastic verpakken en dat de vervuilde grond vervolgens op de werf blijft. “De cruciale vraag hierbij is hoe de bouwheer bepaalt wat vervuilde grond is en wat niet,” stelt Tijs. “De Commissie Grondverzet die apart van de parlementaire onderzoekscommissie is opgezet, moet op korte termijn kunnen bepalen wat de meeste vervuilde plekken zijn en of de graafwerken daar zonder risico kunnen doorgaan. Maar de manier om dat te bepalen, is gebaseerd op een aanpak van zoveel jaar geleden. Daar wringt dan ook het schoentje want er wordt gebruikgemaakt van veel te ruime, achterhaalde normen. Die normen zijn vandaag de dag ongeloofwaardig geworden.”

De reactie van de directie van 3M, zowel hier als in de VS waar de hoofdzetel van de chemiereus is gevestigd, noemt Tijs ‘crapuleus’: “Ze gebruiken dezelfde tactieken als de tabaksindustrie in de jaren 70 tot 90 en die we nog altijd zien bij de olie- en steenkoolindustrie. De reactie van 3M-directeur Peter Vermeulen in Terzake vorige week ligt in dezelfde lijn. In de VS heeft 3M al heel wat rechtszaken over zich heen gekregen en toch blijven ze ontkennen wat niet meer te ontkennen valt; dat er geen causaal verband is tussen onze gezondheid en PFOS. Ik hoop dat onze politici zich daar niet door laten vangen. Want laat dat duidelijk zijn: de vervuiler moet betalen, niet de belastingbetaler.”

Achteraan de stoet loopt een dertigtal aanhangers mee van Boerenforum. Gewapend met een wagen vol stro en hooivorken waarop eieren zijn gespietst, zijn ze een belangrijke deelnemer van de mars, zegt Tijs Boelens. Ook hij is er duidelijk over: de vervuiler moet betalen. “De getroffen boeren en boerinnen moeten een schadevergoeding krijgen voor de vervuilde grond. Ook is het nog onduidelijk wat ze moeten aanvangen met hun gewassen en zuivelproducten van de voorbije maanden. Als ze die niet kunnen verkopen, moet ook dat vergoed worden. We zijn nog altijd onzichtbaar voor de overheid. Die snapt niet wat wij aan het doen zijn. Terwijl we een fundamenteel onderdeel vormen voor de productie van gezond voedsel voor de mensen. Daar hebben we dan ook gezonde grond voor nodig. En daar zal 3M voor moeten opdraaien.”