Hoge alcoholprijzen? Dan destilleren de Turken hun drank zelf wel

Turkse drinkers balen van een forse verhoging van de alcoholaccijns. Sommigen produceren thuis, maar dat is niet zonder risico. In december stierven er in Turkije 84 mensen aan methylalcoholvergiftiging.

Na amper vijf minuten in het moderne appartement van Nilgün en Engin Ipci (beiden 38) komt de drank al op tafel. Nilgün geeft het bezoek de typische Turkse slippers voor in huis, terwijl Engin koffie inschenkt uit een thermoskan, gemengd met cognaclikeur. Uit de koelkast komt ook een fles cognac tevoorschijn, voor als de koffie niet sterk genoeg is. De groene fles heeft geen etiket en bevat volgens de dop whisky, maar het is zelfgemaakte likeur van de familie van Engin.

Zelf alcohol maken wordt steeds aantrekkelijker in Turkije, waar een speciale belasting op alcohol drank erg duur maakt en waar in januari de accijnzen nog eens met 47 procent zijn verhoogd. Wie goedkoper wil drinken, heeft de legale optie om thuis bier te brouwen. Een activiteit waar de familie Ipci zich inmiddels op heeft gestort - ook omdat het gewoon leuk is.

“We zijn nog maar beginners”, lacht Nilgün, terwijl ze het kant-en-klaarpakket laat zien dat zij gebruiken. Voor 150 lira (10 euro) kochten ze een starterskit. “Het is heel simpel, met het recept erbij kan er eigenlijk niks fout gaan.”

De opbrengst bedraagt 23 liter, 46 flesjes donker bier in dit geval. Ter vergelijking: een halve liter bier kost 22 lira (1,44 euro) in de winkel.

75 procent belasting

Het grootste deel van de alcoholprijs bestaat in Turkije uit accijns. “Van elke fles raki die wij verkopen, verdienen we maar aan één glas, de rest is belasting”, zegt Ozgur Aybas, hoofd van de associatie van slijterijen. Raki is de nationale Turkse anijsdrank, die wordt gedronken met water en ijs. Een fles van 70 centiliter raki (met 45 procent alcohol) kost in de winkel rond de 17 euro, waarvan bijna 75 procent rechtstreeks naar de staatskas gaat.

Naast btw is er nog een speciale belasting op alcohol, die werd geïntroduceerd nadat de conservatief-islamitische AKP, de partij van president Erdogan, aan de macht kwam in 2002. Sindsdien zijn er, met het oog op de volksgezondheid, verschillende restricties ingevoerd. Zo is alcoholreclame verboden en mogen slijterijen sinds 2013 tussen 22 uur ’s avonds en 6 uur in de ochtend officieel geen alcohol verkopen. Aybas memoreert ook het alcoholverbod tijdens de coronalockdowns. In Turkije was het het hele weekend niet mogelijk om drank in de winkel te kopen.

Strijd tegen een seculiere levensstijl

De maatregelen tegen alcohol worden door wantrouwende drinkers verbonden aan het idee dat president Erdogan de seculieren hun plezier wil afnemen. Aybas ziet de nieuwe prijsstijging als een volgende stap in de strijd van de regering-Erdogan tegen de seculiere levensstijl: “Omdat wij niet drinken, zullen jullie ook niet drinken. Dat is hun ideologie.”

Voor Nilgün is het thuisbrouwen ook een manier om zich tegen Erdogan af te zetten. Ze voelt er weinig voor om met haar belastingcenten de overheid te financieren. Dat is een trend die Volkan Altinok, een familievriend, ook ziet bij de mensen die hun alcohol thuis maken. “Je hebt de alcoholisten en aanhangers van het alcoholisme”, zegt hij. Voor verslaafden is drank in de winkel gewoonweg niet meer te betalen. Aanhangers van het alcoholisme zien volgens Altinok het drinken van alcohol als een ideologie, als symbool van de seculieren. “Zij drinken thuisbrouwsels omdat ze de huidige regering niet willen financieren door het drinken van alcohol.”

Geen Turkse klanten meer

Iemand als Mahsum Ozkaya is daar het slachtoffer van. In zijn piepkleine slijterij staat elke vierkante meter volgebouwd met flessen. Achter de toonbank de sterke drank, achter in de winkel koelkasten met bier. “Sinds begin januari verkoop ik amper nog iets”, klaagt Ozkaya, nadat hij een klant één losse sigaret heeft verkocht. Gelukkig voor hem komt er op dat moment net een toerist een paar biertjes kopen, want Turken komen veel minder. “Ze maken thuis zelf alcohol of kopen het illegaal.”

Het zelf destilleren van sterke drank - een traditie op het Anatolische platteland - is in Turkije verboden, maar dat weerhoudt mensen er niet van ermee te beginnen nu de accijnzen zo hoog zijn. Via de telefoon vertelt een gepensioneerde thuisdestilleerder dat de kosten van zijn huisgemaakte fles raki omgerekend zo’n 6 lira zijn. Wat begon als een goedkoper alternatief, ziet hij inmiddels als een ambacht. Hij experimenteert met smaken, kruiden en likeuren, vooral voor eigen gebruik.

Maar naast deze ‘boetiekalcohol’, zoals Ozgur Aybas van de slijterijenfederatie het noemt, zijn er ook veel roekeloze illegale alcoholproducenten die niet de juiste tests doen om ervoor te zorgen dat de alcohol niet giftig is. In december stierven er in Turkije 84 mensen aan methylalcoholvergiftiging. Aybas kijkt er met zorg naar. “Als je aan de volksgezondheid denkt, moet je de accijnzen niet nog meer verhogen. Want mensen gaan nu meer illegale alcohol drinken, en dat is veel gevaarlijker.”