Hoewel May wist dat haar akkoord weer zou sneuvelen, zette ze toch door. En dat is geen domme zet

De debatten en stemmingen in het Britse Lagerhuis werden de afgelopen week bestempeld als chaotisch. Dat niet alles volgens een strak plan verloopt, hoeft niet te verbazen in een dossier dat voortdurend nieuw terrein moet opzoeken omdat het nu eenmaal geen precedent kent. Maar is een oplossing toch nog mogelijk?

Voor wie eraan mocht twijfelen: de uitersten zijn uitgesloten. De brexit komt er hoe dan ook – anders worden de politieke crisis en de afstand tussen de politiek en de burgers nóg groter – en een brexit zonder akkoord leidt tot een economische crash.

Twee andere opties lijken wel nog een kans te maken. In een reeks richtinggevende stemmingen is een vorm van douane-unie populair gebleken in het parlement. Een douane-unie ontmijnt de Noord-Ierse kwestie want die grens is dan minder cruciaal, het vrijwaart de handel tussen het VK en de EU met een minimum aan fricties en bureaucratie, en omvat niet noodzakelijk vrij verkeer van personen. In vele opzichten is dat dus een eenvoudige optie. Belangrijke nadelen zijn dat het VK aan de EU gebonden blijft voor handelsakkoorden en allerlei regelgeving, en dat er geld naar Brussel blijft stromen in ruil voor lidmaatschap van de douane-unie. Maar in alle andere beleidsdomeinen kan het land voortaan een eigen koers varen.

Symbolische datum

Zo’n model – waarvan enkele varianten bestaan – wordt sterk gepromoot door Labour en dissidente Conservatieven. Afhankelijk van de verdere uitwerking kan het ook de steun krijgen van partijen die tegen de brexit gekant zijn, zoals de Schotse nationalisten en de Liberal Democrats. Het voorstel zou ook de verbintenis inhouden dat er aan het einde van de onderhandelingen met de EU een referendum komt met een duidelijke keuze: deze douane-unie of geen brexit.

Gevreesd wordt dat een alternatief model tot een zeer lang uitstel van de brexit zou kunnen leiden. Dat hoeft nochtans niet dramatisch te zijn, want ook nu is de brexitdatum vooral symbolisch. Het VK is na de brexit niet langer lid van de EU, maar Mays akkoord omvat een overgangsperiode tot eind 2020, waarin de huidige situatie goeddeels bevroren wordt. Brexit is dus geen eindpunt maar de start van lange onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord die ook tot voorbij 2020 kunnen aanslepen. Onderhandelingen over een douane-unie (waar het VK nu al toe behoort) zouden sneller verlopen, waardoor de finale brexit niet zo veraf hoeft te zijn.

Ook Mays ‘deal’ kan nog gereanimeerd worden. Hoewel ze wist dat haar akkoord in de derde stemming weer zou sneuvelen, zette ze toch door. Daardoor kon ze de schuld voor het brexitfalen bij de tegenstemmende oppositie proberen te leggen, maar ook haar voorstel warmhouden. Het aantal voorstemmers komt nu immers in de buurt van dat voor een douane-uniemodel. Zo kan ze haar akkoord opnieuw als wondermiddel bovenhalen als het parlement er maandag niet in slaagt een consensus te bereiken. May triomfeert dan en maakt plaats voor een gematigde interimpremier uit eigen rangen.

Een complicerende factor die om de hoek loert, is die van nieuwe verkiezingen. Zelfs na een derde nederlaag stapt May nog niet op (wat ze – o ironie – wel zou doen als haar akkoord erdoor geraakt). Toch bestaat de kans dat de Britten een nieuw parlement moeten kiezen, bovenop de lokale verkiezingen begin mei en mogelijke Europese verkiezingen eind mei. Als het parlement in de komende dagen een meerderheid vindt voor een ander model dan dat van de premier, slaagt de oppositie waar May en de Tories faalden. Dat is dan niet enkel een nederlaag voor haar, maar ook voor haar partij. Nieuwe verkiezingen lijken dan evident, maar zijn een nachtmerrie voor de hopeloos verdeelde Conservatieven, die ze wellicht zullen pogen af te wenden, en voor al wie van een snelle brexit droomt.

May heeft de Britten een ‘ordelijke brexit’ beloofd. Daarmee bedoelde ze niet dat de weg ernaartoe ordelijk zou verlopen maar dat er na de brexit orde zou heersen. In tegenstelling tot wat vele onheilsprofeten nu verkondigen, is dat nog altijd mogelijk. De sleutel ligt in de handen van de oppositie en een handvol Tories. Het parlement mag zich nu vooral niet laten opjutten door de luidste roepers die vinden dat het welletjes is geweest en daarom een onmiddellijke brexit eisen, in welke vorm ook. De brexitmoeheid is begrijpelijk, maar de uitkomst van dit parlementair proces zal de koers van het land voor decennia bepalen. Gun het parlement de tijd om de wensen van de 17,4 miljoen voorstanders in het referendum te verzoenen met die van de 16,1 miljoen tegenstanders. Een brexit die tegemoetkomt aan veel (maar niet alle) Britse bekommernissen, ligt binnen handbereik. Niemand zal er echt gelukkig van worden, maar dat lot is elk compromis beschoren.