Hoevewinkels vragen hulp: ‘Elke keer de media over PFOS berichten, zien wij klanten verdwijnen’

Op 5 kilometer van de 3M-fabriek in Zwijndrecht, bekend van de PFOS-vervuiling, heeft Pomona, een coöperatief boslandbouwbedrijf, een hectare grond. Er lopen kippen rond en er wordt aan intensieve groenteteelt gedaan. In principe mag de coöperatie al de producten van haar aangesloten boeren in haar hoevewinkeltje in Melsele verkopen. Maar dat gebeurt tegenwoordig aanzienlijk minder.

“De jongste maanden tekenen we 50 procent minder omzet op”, zegt voorzitter Tim De Roeck. Hij beschrijft hoe het imago van Pomona onterecht besmeurd is. “Onze producten zijn veilig maar mensen vertrouwen het minder, omdat ze een paar kilometer verderop geen groenten en eieren uit de tuin mogen eten.”

Om klanten alsnog te overtuigen, besliste Pomona in de zomer staalnames te laten doen, voor zo’n 1.500 euro. De geteste groenten blijken veilig voor consumptie. “We kunnen nu opnieuw in eer en geweten gezonde lokale ecologische voeding aanbieden. We hopen dat die boodschap de omzet goedmaakt, want het herstel gaat traag. Telkens als de media over PFOS (een mogelijk kankerverwekkende en hormoonverstorende stof, FVG) berichten, heeft dat effect op het aantal mensen dat we onze winkel zien”, zegt De Roeck.

Rampjaar

Voor de alternatieve landbouworganisatie Boerenforum en milieubeweging Climaxi is de ervaring van Pomona niet uitzonderlijk. Ze horen veel verhalen van biobedrijven en boeren van de korte keten die een financieel rampzalig jaar doormaken.

“Maar het zijn niet de boeren die moeten betalen voor de PFOS-vervuiling”, stellen ze in een opiniestuk in deze krant. Daarin schetsen ze hoe deze ondernemers de dupe worden. “Boeren en boerinnen krijgen te horen dat ze hun producten mogen verkopen, maar ze krijgen ook de boodschap dat het hun verantwoordelijkheid is als consumenten gezondheidsschade oplopen door hun producten”, legt Tijs Boelens van Boerenforum uit.

Hij vindt het onbegrijpelijk dat het FAVV geen stalen onderzoekt van individuele bedrijven. De steun blijft volgens hem ook te lang achterwege. “Waar is het noodfonds voor de getroffen boeren? Wij eisen een snelle tussenkomst om geleden financiële schade te vergoeden. Dit geld moet teruggevorderd worden van 3M. De vervuiler betaalt”, staat in het opiniestuk.

Prefinanciering

“De impact van de vervuiling door 3M is het grootst voor de korte keten”, beaamt regioconsulent Matthias Vercauteren van de Boerenbond. Hij benadrukt dat de Boerenbond al lang vraagt om hun schade, op korte en lange termijn, te compenseren. “Er zijn veel landbouwers die de verkoop zien terugvallen of extra investeringen moeten doen door leidingwater te gebruiken.” De overheid neemt een veel te afwachtende houding aan, zegt Vercauteren. Hij vindt ook dat de verantwoordelijkheid te veel op de boeren wordt afgeschoven.

Vlaams minister van Landbouw Hilde Crevits (CD&V) wil alles in het werk stellen om de bedrijven te ondersteunen en vergoeden, maar benadrukt dat 3M voor de schadeloosstelling moet instaan. “Wij bekijken met onze administratie onder welke voorwaarden een prefinanciering mogelijk is.” Ze benadrukt ook dat het FAVV zijn controles blijft voortzetten. Bij het agentschap benadrukt woordvoerster Hélène Bonte dat hun laatste metingen geruststellend waren en dat landbouwers geen bijkomende maatregelen moeten nemen.

Of de huidige maatregelen die gelden voor eieren en groenten behouden blijven, wordt midden oktober duidelijk, zegt Karl Vrancken, die de Vlaamse aanpak van de PFAS-verontreiniging coördineert. PFAS is de chemische familie waartoe PFOS behoort. Tegen dan moet het grote bloedonderzoek bij mensen in Zwijndrecht volbracht zijn en zullen ook de blootstellingstudies achter de rug zijn. “Die zijn nodig om onder meer te weten hoe hoog de PFAS-concentraties in voeding mogen zijn”, klinkt het.