Hoe staat het met de biodiversiteit in België? ‘We zetten al 200 jaar Amerikaanse eiken, maar er leven maar 20 insecten op’

Gaat de biodiversiteit in België ook dramatisch achteruit?

“Je kan niet zomaar zeggen dat het goed of slecht gaat met de biodiversiteit in ons land: eigenlijk is het een genuanceerd verhaal”, zegt Veraghtert. “Iedereen heeft al gehoord over de grote dieren die terugkeren. De wolf is dan degene die het meest in de schijnwerpers loopt, maar ook de lynx is al opnieuw gespot. De otters en bevers zijn zelfs aan een stevige comeback bezig. Er zijn nu meer bevers in ons land dan er in de twintigste eeuw waren.

“Bij ons zijn het vooral de bosgebonden soorten die het goed doen, zoals de grote weerschijnvlinder. Dat is een heel mooie vlinder die een paarse gloed op zijn vleugels krijgt als de zon erop schijnt. In de jaren negentig was die nog maar op minder dan tien locaties in Vlaanderen te vinden. Maar ook dat beestje maakte de voorbije tien jaar een enorme comeback.”

Waarom gaat het nu beter met bossoorten?

“Onder meer omdat het bosbeheer totaal is veranderd. Zeventig jaar geleden werd elke dode boom omgehakt en opgeruimd, nu mag dood hout in het bos blijven liggen. Dat verklaart het succes van sommige vogels, zoals de middelste bonte specht. Maar ook de boommarter beleeft een revival en de vermiljoenkever zien we nu her en der opduiken in Vlaanderen.”

Met welke soorten gaat het niet goed?

“Wel, het succes van die bossoorten staat in schril contrast met de biodiversiteit in landbouwgebied. Weide- en akkervogels behoren nu tot de meest bedreigde soorten bij ons. De ringmus zag je 40 jaar geleden overal in de velden. Nu is die in het oosten van Vlaanderen gedecimeerd. Ook de populaties van veldleeuweriken en kieviten zijn er slecht aan toe. Zelfs de haas doet het niet zo goed.

“Met meer natuurgebieden gaan we die neergang van die soorten niet kunnen stoppen. We zullen nooit een natuurreservaat kunnen inrichten waar de boerenzwaluw zich echt thuis voelt. We kunnen zulke soorten enkel beschermen in landbouwgebied. Maar dan moet de landbouw zich er wel op aanpassen. Door minder pesticiden te gebruiken blijven er meer insecten over als voeding voor die vogels.”

Wat met stedelijke ruimte: hoe kunnen we de biodiversiteit daar versterken?

“De vergroening van de steden is daarvoor natuurlijk belangrijk. Maar we moeten goed kijken welke bomen we precies aanplanten. In de stad kom je vaak platanen tegen. Dat is een prachtige boom, maar er leven niet zoveel insecten op. Een koolmeesje dat in de lente rupsen moet zoeken, heeft er dus niet zoveel aan. Bomen waar wel veel insecten op leven, zijn degenen die hier al sinds jaar en dag groeien. Ik denk dan aan eiken, berken of wilgen.

“Je hoort nu vaak dat we door de klimaatverandering meer bomen uit het zuiden moeten planten, die beter bestand zijn tegen de warmte, maar onze inheemse insecten zijn daar niet op aangepast. Kijk ook maar naar de Amerikaanse eik, die zetten we hier al sinds de negentiende eeuw. Maar als we onderzoeken hoeveel beestjes erop voorkomen, vinden we maar twintig insectensoorten.”

Onze vraag naar soja, onder meer voor veevoeder, en palmolie doet bos sneuvelen in verre landen. Daar moeten we toch ook oog voor hebben?

“Klopt, daar maak ik me zelfs grote zorgen over. Het gentiaanblauwtje, een vrij zeldzame vlinder, zal in Vlaanderen waarschijnlijk uitsterven. Maar die soort komt tot ver in Rusland voor. In de tropen is het anders: daar hebben veel diersoorten maar een heel klein leefgebied. Een land als Colombia heeft meer vogelsoorten dan heel Europa. Dus als daar natuur verdwijnt, is het eigenlijk erger dan bij ons. En het Westen draagt daar inderdaad een verantwoordelijkheid in. Maar een wonderoplossing zie ik ook niet direct.”

Terug naar ons land dan: wat kunnen mensen hier nog doen voor meer biodiversiteit?

“Bij Natuurpunt vestigen we nog graag de aandacht op de tuinen. Zowat negen procent van Vlaanderen bestaat uit tuinen en daar valt nog heel wat mee te doen. Probeer wat variatie in de beplanting te brengen en zet een inheemse boom of struik, als het kan. Ik begrijp dat niet iedereen de ruimte heeft voor een zomereik, maar er zijn ook kleinere bomen zoals een lijsterbes of meidoorn, die bessen en nectar produceren.

“Kijk ook eens goed naar je gazon. We zien dat sommigen in Vlaanderen een halve hectare gras hebben liggen en wekelijks naar het containerpark rijden om het maaiafval weg te voeren. Laten we die gazons nu eens minder maaien, zoals in de campagne #MaaiMeiNiet. Een gazon maar twee keer per jaar maaien, maakt al een serieus verschil voor de biodiversiteit.”

Is die boodschap ondertussen al aangekomen, denkt u?

“We zien dat meer en meer mensen mee zijn, ook die campagne is elk jaar weer een succes. Maar tegelijk zijn er nog altijd veel strakke tuinen en merken we ook op dat de verkoop van het kunstgras aan het boomen is. Dat gaat juist keihard in tegen die onthardingstrend.

“Maar zeker in de tuin valt er dus nog winst te boeken. Struiken en bloemen in de tuin zijn belangrijker dan voedingsbollen voor vogels in de winter of een bijenhotelletje. Want uiteindelijk moeten de bijen in de omgeving wel stuifmeel kunnen vinden. Anders komen ze niet.”