Hoe spoken uit het verleden PS-voorzitter Paul Magnette blijven achtervolgen

Zeventien jaar na de operatie Schone Handen van Elio Di Rupo blijft de PS worstelen met schandalen. Hoe komt het dat de spoken uit het verleden partijvoorzitter Paul Magnette blijven achtervolgen?

“Ik verwelkom de beslissing van Jean-Claude Marcourt om ontslag te nemen.” Die boodschap stuurde PS-voorzitter Paul Magnette maandagavond de wereld in via Twitter, nadat er dagenlang over het ontslag van de Waalse Parlementsvoorzitter was gespeculeerd. Marcourt raakte in opspraak omdat hij onder andere een luxereis van 20.000 euro maakte naar de Wereldexpo in Dubai. Hij bleef vasthouden aan zijn positie, maar de partijtop besliste daar anders over.

De affaire katapulteert de Parti Socialiste zeventien jaar terug in de tijd, naar het beruchte congres in Brussel waar toenmalig voorzitter Elio Di Rupo scherp uithaalde naar zijn sjoemelende partijgenoten. “J’en ai marre des parvenus”, klonk het. Even daarvoor waren er wantoestanden aan het licht gekomen bij de sociale huisvestingsmaatschappij La Carolorégienne in Charleroi. Socialistische bestuurders verrijkten er zichzelf op de kap van kwetsbaren. Ook bij andere intercommunales bleken partijgenoten gretig hun zakken te vullen.

De grote opkuis van Di Rupo, met onder meer het ontslag van Waals minister-president Jean-Claude Van Cauwenberghe, was een noodingreep om orde op zaken te stellen. Gesterkt door verkiezingsoverwinningen van 2003 en 2004 jaste de charismatische voorzitter een drastische vernieuwingsoperatie door de partij. Er kwamen nieuwe kopstukken, strengere gedragsregels en een nultolerantie voor gesjoemel. Dat zou de vele affaires waarbij PS-politici betrokken waren, waaronder ook het Agusta-schandaal in de jaren 90, doen vergeten.

Het draaide helemaal anders uit: eind 2016 was er de Publifin-affaire, waarbij PS-bestuurders van de Luikse intercommunale voor tienduizenden euro’s aan zitpenningen opstreken zonder op vergaderingen aanwezig te zijn. Een half jaar later brak een gelijkaardig schandaal los bij de daklozenorganisatie Samusocial in Brussel. Het leidde tot het ontslag van Brussels burgemeester Yvan Mayeur. Ook bij deze zaken greep Di Rupo in, zij het aarzelend.

Taaie lokale zeden

En kijk, de afgelopen week kwamen er nog twee schandalen bovenop: een corruptiezaak rond partijleden in het Europees Parlement, en de extravagante uitgaven van Marcourt.

De nieuwe onthullingen komen erg ongelegen voor huidig PS-voorzitter Paul Magnette, de man die door Di Rupo de politiek werd binnengeloodst om orde op zaken te stellen in Charleroi. Sinds de kroonprins van de PS in 2019 het voorzitterschap van Di Rupo overnam, zet hij zichzelf in de markt als het uithangbord van het nieuwe ‘ecosocialisme’: een groenere en eerlijkere PS. De schandalen halen de geloofwaardigheid van die operatie onderuit.

Krijgt Magnette het affairisme dit keer wél uitgeroeid? Dat is de vraag die zich opwerpt, ook na het ontslag van Marcourt. Het verleden leert dat de lokale zeden binnen de PS vaak taaier blijken dan verwacht. Op het toppunt van zijn macht slaagde Di Rupo erin om de afdeling in Chareroi op te kuisen, maar later ging het een pak moeizamer bij de Luikse PS-federatie. Het zorgde er onder meer voor dat de PS uit de Waalse regering werd gekieperd.

Als Magnette één voordeel heeft, dan is het wel dat de Luikse afdeling nu een toontje lager zingt. Marcourt was the last man standing van de zogenaamde club des cinq, het Luikse groepje dat tot voor kort de macht binnen de partij onder elkaar verdeelde. De vier anderen vielen de voorbije jaren al in ongenade door hun betrokkenheid bij affaires: Alain Mathot, Stéphane Moreau, André Gilles en Willy Demeyer. Zij lopen niet meer in de weg.

Ontslag of niet?

Toch viel het de voorbije dagen op dat Magnette niet all the way ging met Marcourt. Aanvankelijk leek Magnette de parlementsvoorzitter nog te beschermen. Vrijdagavond eiste hij dan toch zijn ontslag, maar dan wel onder de voorwaarde dat het voltallige bureau van het Waals Parlement, waaronder ook een aantal politici van MR en Ecolo, zou opstappen. En ondanks zijn ontslag als parlementsvoorzitter kan Marcourt straks toch gewoon parlementslid blijven.

“Zijn reis was een deontologische inschattingsfout, maar geen politieke fout”, zo klinkt de redenering op het hoofdkwartier. “Bovendien was hij niet de enige die besliste om de reis te maken.”

Intussen is Marcourt bezweken onder de druk van de partijtop. Manu Disaboto, Ecolo-lid van het bureau, had de druk eerder opgevoerd door te zeggen dat hij zou opstappen, als Marcourt het níet deed. Uiteindelijk verliet hij snel na Marcourts aankondiging ook het bureau. De MR-afgevaardigden lieten weten in te stemmen ‘met een nieuw bureau’, wat impliciet hun ontslag betekent.

Ook in de Europese corruptiezaak beweegt er wat. Europarlementslid Marc Tarabella (PS), een van de socialisten die verwikkeld zijn in de Europese corruptiezaak, werd niet alleen uit de Europese socialistische fractie gezet, hij zal ‘eerstdaags’ voor het tuchtorgaan van de PS komen. De eerste stap om hem uit de partij te trappen.

Erg daadkrachtig is de indruk die Magnette achterlaat echter niet. “Omdat dat ook gewoon moeilijk is”, meent politicoloog Pascal Delwit (ULB). “Tarabella is nog niet officieel in verdenking gesteld. En Marcourt heeft niets illegaals gedaan.”

Magnette zelf wankel

Het lijkt erop dat Magnette aanvankelijk een inschattingsfout maakte, want de tolerantie bij de bevolking voor de buitensporige uitgaven van politici is de afgelopen jaren flink gedaald. Zeker nu veel burgers het moeilijk hebben om hun energiefactuur te betalen. En zeker voor PS, die door de voorgaande affaires al een imago van affairisme met zich meesleept.

De grote handicap van Magnette? Dat zijn eigen positie op dit moment te wankel is om echt door te pakken, meent Delwit. “Op het moment dat Di Rupo in 2005 een nieuwe wind liet waaien, had de partij 100.000 leden en ruim 36 procent van de stemmen. Hij had zich bewezen bij de verkiezingen, waardoor hij voldoende krediet had opgebouwd om onpopulaire maatregelen door te duwen. Vandaag heeft PS minder dan 50.000 leden en vallen de peilingen tegen.”

Het resultaat is dat Magnette net als zijn voorganger op twee benen hinkt: hij wil schoon schip maken binnen de partij, maar tegelijk wil hij geen onnodige confrontaties aangaan. De afdeling in Luik staat immers al onder druk van de PTB. Bovendien zijn de relaties binnen de afdeling gespannen.

Mogelijk heeft de partijvoorzitter van de PS uit de episode van de voorbije dagen toch een belangrijke les geleerd. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.