Hoe proteststickers met een lachend zonnetje uit de seventies nog steeds relevant zijn

De eerste zag ik in Gullegem, op een Volkswagenbusje bevolkt door hippies: een rode, lachende zon op een knalgele achtergrond. Daarrond stond in koeienletters: “ATOOMENERGIE? NEE BEDANKT”. Het leven was mooi en de wereld wachtte een stralende toekomst – dachten we toen.

De lachende zon werd een van de bekendste logo’s uit de geschiedenis. Nu pas kom ik te weten dat ze in 1975 bedacht is door Anne Lund, een 22-jarige Deense studente. “Atomkraft? Nej tak”, luidde de slogan eerst. Een medestander, Søren Lisberg, adviseerde haar het logo simpel te houden en er geen windmolen bij te proppen.

“Ik was geen ontwerper”, zegt Lund. “Ik was een activist. Ik wou dat zoveel mogelijk mensen de badge zouden dragen. Er was al een logo waar een zwangere vrouw op stond omringd door dreigende neutronen. Maar ik wou niet op het negatieve focussen. Het was niet de bedoeling om schrik aan te jagen. Geen vuisten of griezelige toestanden, maar iets dat warm was en leven gaf. De zon is van ons allemaal. Ze stuurt ons energie en zorgt dat de wind waait. Ze is blij, maar zegt kordaat: ‘Nee, we willen geen atoomkracht’.”

De wereld rond

De zon verscheen op stickers, vlaggen en badges die mooi afstaken tegen het rebelse blauw van jeansjasjes. Amper een jaar later, tegen de zomer van 1976, waren er al meer dan 200.000 badges verkocht en een miljoen stickers. De slogan werd vertaald in meer dan zestig talen. “Het gaf een raar gevoel,” herinnert Lund zich, “om door Europa te reizen en overal mijn zon tegen te komen.” Achteraf vond ze dat het logo er beter had kunnen uitzien. “Maar zo ging dat in die dagen: we deden het zelf en hadden geen geld om professionals te betalen.”

De sticker verbleekte, zoals dat onvermijdelijk gaat met zelfklevers, maar hij verdween nooit meer echt uit het straatbeeld. Hij kende een tweede jeugd in 2011, toen de kernramp in ­Fukushima plaatsvond. De voorraad was toen op, maar werd razendsnel aangevuld. Ik kocht er een paar grote uit nostalgie en plakte een kleintje op mijn auto. Hij counterde de burgerlijkheid van de leren zetels met de snuif rebellie die ik nodig had.

Het leek of de sticker zijn doel had bereikt: het nieuwe devies was de kernuitstap. De mensen leken hun lesje geleerd te hebben. Meer en meer landen, waaronder het onze, maakten zich sterk in de toekomst geen beroep op kernenergie meer te doen.

Toen Poetin zijn demonen ontbond, werd alles echter plots anders. Niemand zag de oorlog aankomen en de energiecrisis die eruit voortvloeiende. De lachende zon past opeens als een tang op een varken, nu mensen koukleumen en als de dood zijn voor voorschotten.

Ook Thunberg geeft toe

Zelfs Greta Thunberg zag zich genoodzaakt haar mening over kernenergie te herzien. “Als de kernreactoren al draaien,” verklaarde zij, “is het volgens mij een vergissing om ze te sluiten en te focussen op kolen.” De reacties op sociale media excelleerden in leedvermaak. “Het verstand komt met de jaren”, klonk het. “Nu staat Groen daar met zijn broek op de enkels.”

N-VA-voorzitter Bart De Wever greep zijn kans om er een schepje bovenop te doen. “Nu zou de euro zelfs bij de Groenen moeten vallen (...) Het lijkt wel of ze zijn overgenomen door een sekte die het klimaat wil vernietigen.” “Bart De Wever is drie keer zo oud als Greta Thunberg”, gaf iemand anders toe. “Maar raad eens wie de echte leider is.”

In de nood eet de duivel vliegen, luidt een oud spreekwoord. We zien Three Mile Island (1979), Tsjernobyl (1986) en Fukushima (2011) dan vlotjes door de vingers. We vergoelijken de scheurtjes en de wetenschap dat afval een eeuwigheid radioactief blijft.

In mijn kast ligt nog een restvoorraad stickers, maar de zon die erop staat, lacht groen. Ik hoop dat ik er op een dag weer een op mijn auto kan plakken zonder gemengde gevoelens.

Lund heeft aan haar zon naar eigen zeggen niets verdiend, behalve een echtgenoot. Ze leerde hem kennen toen ze in het prille begin samen dozen vol zonnetjesstickers versleurden.