Hoe moet het nu verder na dramatische wending in oorlog Tigray?

Wat is er precies gebeurd?

Tot ieders verrassing namen de Tigrese opstandelingen maandag Mekelle in, de regionale hoofdstad van Tigray. De circa 500.000 mensen tellende stad was juist weer na een maandenlange bloederige strijd in handen van het Ethiopische regeringsleger. Op beelden van maandagavond is te zien hoe inwoners de rebellen verwelkomen door op straat vuurwerk af te steken en met de rood-gele vlag van Tigray te zwaaien. De rebellen zelf lieten in een verklaring weten dat ze ‘volledige controle’ hebben over ‘onze geliefde hoofdstad’.

Gevechten vonden er tijdens de inname van Mekelle niet plaats, zo lijkt het. Volgens buitenlandse hulpverleners en andere ooggetuigen namen soldaten van het Ethiopische leger de benen toen duidelijk werd dat de rebellen in aantocht waren. Ook het interim-bestuur van Tigray, dat in de afgelopen maanden handelde in opdracht van Ethiopiës centrale regering, sloeg op de vlucht. Het Ethiopische leger vertrok niet met lege handen: zo plunderden soldaten op de valreep nog het kantoor van VN-organisatie Unicef.

Welke gevolgen heeft dit alles voor de oorlog in Tigray?

De Ethiopische regering kondigde maandag meteen een eenzijdig staakt-het-vuren af. Een wapenstilstand stelt de zwaar getroffen bevolking van Tigray in staat om de akkers te bewerken en geeft hulpverleners de gelegenheid om ongestoord hun werk te doen, zo luidt de officiële verklaring. Bovendien zou Ethiopië ‘toenadering’ kunnen zoeken tot Tigrese leiders die openstaan voor ‘vrede’. De wapenstilstand moet tot september duren.

Of de rebellen hier ook wat voor voelen, is voorlopig nog de vraag. Het is wachten op een reactie van hun kant. Direct na hun inname van Mekelle lieten ze vooral krijgshaftige geluiden horen: we zullen niet rusten voordat heel Tigray ‘vrij’ is, onze vijanden eindigen op het ‘kerkhof’.

De Tigrese strijders voelen zich gesterkt nadat ze in november vorig jaar zelf nog op de loop moesten. De Ethiopische premier Abiy Ahmed lanceerde toen een groot offensief tegen de bestuurders van Tigray die hadden geweigerd om Abiy’s gezag nog langer te erkennen. Maar de Tigreeërs begonnen vervolgens aan een guerrillastrijd, waarin ze profiteerden van hun gedegen kennis van het landschap en van de steun van een flink deel van de bevolking.

Het Ethiopische staakt-het-vuren wordt ronduit sceptisch bekeken door Ethiopië-expert Alex de Waal. De onderzoeker van de Amerikaanse Tufts University spreekt zelfs van “een loze verklaring”. De Waal waarschuwt dat Ethiopië een wapenstilstand kan gebruiken om het leger te hergroeperen en herbewapenen, om vervolgens opnieuw in de aanval te gaan. Een staakt-het-vuren maakt bovendien nog geen einde aan de ‘bezetting’ door Eritrea, aldus De Waal.

Wat heeft Eritrea ermee te maken?

Het leger van de Eritrese president Isaias Afwerki wordt verantwoordelijk gehouden voor veel van het geweld tegen de Tigrese bevolking. Ruim twintig jaar geleden vocht Afwerki een bloedige grensoorlog met Tigray uit, en nu is hij bezig met een verwoestende wraakactie. Zijn soldaten bezetten flinke delen van Tigray, en het is maar de vraag of Afwerki zich iets gelegen laat liggen aan het staakt-het-vuren van Ethiopië. Afwerki trok vorig jaar dan wel samen met Ethiopië ten strijde, hij voert in de praktijk zijn eigen agenda uit in Tigray.

Volgens De Waal is de vraag ook of de Tigrese strijdkrachten, na de aftocht van de Ethiopische troepen uit Mekelle, hun pijlen volop op het Eritrese leger gaan richten. In dat geval kan het conflict in Tigray weer volop oplaaien.

Hoe moet het verder met de bevolking van Tigray?

De circa 6 miljoen inwoners hebben ernstig te lijden onder het conflict. Soldaten uit Eritrea verwoesten doelbewust gewassen en ze verbieden plattelandsbewoners om akkers opnieuw te bewerken. Voor bijna 1 miljoen Tigreeërs dreigt nu zelfs de hongerdood, zo meldt de Amerikaanse hulporganisatie USAID.

De Waal is er niet van overtuigd dat Ethiopië opeens hulp gaat toelaten tot Tigray. De afgelopen maanden blokkeerde Ethiopië regelmatig konvooien van internationale organisaties zoals de Verenigde Naties. Een staakt-het-vuren kan misschien de wapens tot zwijgen brengen, dit garandeert nog niet een einde van de strategie om honger in te zetten als ‘wapen’.