Hoe langdurig telewerk tot negatieve gevoelens kan leiden: ‘Ik heb echt te doen met nieuwe medewerkers’

Minder samenwerking tussen verschillende afdelingen, minder innovatie en meer misverstanden. Dat zijn volgens een nieuwe studie in Nature de gevolgen van telewerk. Bij bedrijven klinkt de roep om versoepelingen steeds luider.

“Ik krijg het niet meer uitgelegd aan mijn werknemers”, zegt Charlotte Pille, partner van accountancykantoor VGD. “Ik voel me bijna verplicht om uit te dragen wat de overheid oplegt. Maar mensen snappen niet dat wij wel met alle collega’s iets kunnen gaan eten buiten de werkuren, maar niet op kantoor mogen samenkomen.”

Werkgeversorganisatie Voka voelt de vraag voor versoepelingen op de werkvloer toenemen bij bedrijven. Al sinds november is telewerk verplicht, met maximaal één terugkeermoment per week. En hoewel versoepelingen in de horeca en de evenementensector opgenomen zijn in de coronabarometer, geldt dat voorlopig niet voor de telewerkregels.

Daar moet op het Overlegcomité van vrijdag dringend verandering in komen, vindt Voka. De werkgeversorganisatie ziet zich geruggesteund door een recente studie in Nature, waarbij de impact van telewerk bij zo’n 60.000 Microsoft-medewerkers tijdens het eerste halfjaar van 2020 bekeken werd. Uit de talrijke mails, chatberichten en telefoon- of videogesprekken die de onderzoekers bekeken, bleek dat de Microsoft-medewerkers door het thuiswerk minder contact hadden met collega’s van andere afdelingen.

Gevolgen voor prestaties

Niet onlogisch, zegt professor Marijke Verbruggen van de afdeling Work and Organisation aan de KU Leuven. “Als je thuis de moeite moet doen om iemand op te bellen, dan doe je dat vooral bij de collega’s die je goed kent. Met collega’s die je minder goed kent gebeurt dat minder, terwijl je die op kantoor wel tegenkomt aan het koffieapparaat of in de lift.”

Dat heeft ook gevolgen voor de prestaties op het werk, schrijven de onderzoekers. Want het is net dat contact met collega’s uit andere afdelingen dat tot nieuwe ideeën kan leiden. Dat gemis voelen ze bij Lijncom, dat de reclame voor de trams en bussen bij De Lijn bedenkt. “Als je moet brainstormen via een scherm is er weinig plaats voor non-verbale communicatie of humor”, zegt CEO Christine Van den Berghe. “Mensen hebben nu veel minder het gevoel dat ze deel uitmaken van een groep. Dan is het ook moeilijk om samen creatief te zijn.”

Een ander gevolg van telewerk dat de studie aantoont, is dat de persoonlijke interacties op het werk niet vervangen worden door evenveel videocalls of telefoontjes. In plaats daarvan vervallen we veel vaker in ‘asynchrone’ communicatie, zoals e-mails of chatberichten. Daardoor gaan nuances al eens verloren, merkt ook Pille. “Aangezien online alle lichaamstaal verloren gaat, komt feedback soms anders over dan bedoeld. En ja, dat leidt sneller tot frustraties.”

Het gebrek aan informele babbels en nauw contact met collega’s kan ook leiden tot minder betrokkenheid en meer eenzaamheid, bleek al uit een studie van onder meer Eline Moens (UGent). Daarin geeft de helft van de bevraagde werknemers die thuiswerkten sinds corona aan dat ze zich minder verbonden voelen met hun werkgever. Bijna zes op de tien geven zelfs aan dat telewerk hun relaties met collega’s schaadt.

Ook voordelen

Toch is thuiswerk lang niet alleen maar kommer en kwel. Een studie van Marijke Verbruggen van voor de coronacrisis toonde al dat medewerkers van een bedrijf die plots op thuiswerk werden gezet minder stress rapporteren dan de collega’s die voltijds naar kantoor bleven gaan. Thuiswerkers moeten zich bijvoorbeeld niet druk maken over de verplaatsing naar het werk, noch over collega’s die je werk kunnen storen. Op de dagen dat er thuisgewerkt wordt, gaven de proefpersonen zelfs aan dat ze productiever zijn en een betere work-lifebalans hebben.

Ook uit de studie van onder meer Moens tijdens de coronacrisis blijken heel wat voordelen van telewerk. Zo geven twee op de drie werknemers aan dat ze tevredener werden over hun job sinds ze begonnen te telewerken. Bijna de helft van de werknemers geeft bovendien aan dat telewerk helpt om een mogelijke burn-out tegen te gaan.

Toch gaan de voordelen niet voor iedereen gelijk op. Oudere werknemers blijken positiever te zijn over telewerk dan jongeren. Dat ervaart ook Van den Berghe. “Ik heb echt te doen met nieuwe medewerkers en schoolverlaters. Die hebben natuurlijk heel wat vragen, omdat ze anders dan op de werkvloer niet kunnen stelen met hun ogen of aftoetsen bij collega’s. Maar als leidinggevende kan ik ook niet constant aan de telefoon hangen met hen.”

Persoonlijke situatie

De studies over de impact van telewerk laten dus wisselende effecten zien. Soms spreken ze elkaar zelfs ronduit tegen. “Dat komt omdat de effecten van telewerk sterk afhangen van hoe je werkgever het aanpakt, maar ook van je persoonlijke situatie”, zegt Verbruggen. “Het scheelt bijvoorbeeld veel als je een aparte werkkamer hebt en je niet alles aan de keukentafel moet doen.” Maar als de studies iets gemeenschappelijks aantonen, is het dat de combinatie van telewerk en werken op kantoor wellicht het meeste voordelen kan bieden.

Voor Voka en Vlaams minister van Werk Hilde Crevits (CD&V) moet een afbouw van het verplichte telewerk vrijdag hoe dan ook op de agenda van het Overlegcomité komen. Vermoedelijk gaat het om een stapsgewijze afbouw, met een gelijkaardig barometersysteem als in de horeca- en evenementensector. Zo pleit het coronacommisariaat voor drie dagen telewerk als we overgaan naar code oranje.