Hoe is de gezondheidszorg eraan toe na vier jaar Trump?

De Covid-19-pandemie heeft ongemeen hard toegeslagen in de Verenigde Staten, door de grote ongelijkheid in de gezondheidszorg, tussen verzekerden en onverzekerden, tussen wit en gekleurd. ‘Tijdens een Zoom-meeting vertelde een zwarte collega ons dat hij al zes familieleden verloor aan Covid-19’.

Als één beeld van het Trump-tijdperk zijn thuisstad New York City zal blijven achtervolgen, dan is het wel dat van vorkheftrucks die eerder dit jaar koelvrachtwagens vulden met lijkzakken omdat de mortuaria van de ziekenhuizen vol kwamen te liggen met Covid-19-doden. Alleen al in The Big Apple vielen meer dan 33.000 doden, ruim tien keer zoveel als bij de terreuraanslagen van 11 september 2001. De pandemie verspreidde zich vervolgens als een veenbrand over de VS. Zelfs in het afgelegen Minnesota eiste het virus vandaag al meer dan 2.000 levens. Volgens de laatste cijfers van het gezaghebbende Johns Hopkins Coronavirus Resource Center uit Baltimore zijn er in het totaal nu al meer dan 226.000 Amerikanen bezweken aan de gevolgen van corona, een gemiddelde van om en bij de 800 doden per dag.

Hoewel de Amerikanen slechts 4 procent van de wereldbevolking vertegenwoordigen tekenden ze voor 22 procent van het globale aantal Covid-19-besmettingen.

De regering van VS-president Donald Trump krijgt het loodzware verwijt dat ze deels verantwoordelijk is voor de omvang, door te weinig en te laat te hebben ingegrepen. Hoe de president wetenschappelijke adviseurs als Anthony Fauci weghoonde en – zelfs nadat hij zelf besmet werd – slordig omging met sociale-afstandsregels en mondmaskers gaf veel Amerikanen een vals gevoel van veiligheid.

Maar er zijn ook historische, sociaal-economische, redenen waardoor Covid-19 zo hard toeslaat. Zo worden minderheden in de VS disproportioneel hard getroffen omdat ze zich niet altijd de toegang tot de zorg kunnen veroorloven. Hierdoor tellen ze meer patiënten met chronische aandoeningen, die een groter risico lopen bij een coronabesmetting.

Covid-19 doodt vooral in zwarte gemeenschap

Hoe zwarte, latino- en inheemse Amerikanen meer dan dubbel zoveel kans maken om te overlijden aan Covid-19 als witte of Aziatische Amerikanen noopte demografisch onderzoeksbureau APM Research Lab zelfs tot volgende vergelijking: “Als hun bevolking tegen dezelfde mortaliteitsgraad gestorven zou zijn aan Covid-19 als witte Amerikanen, dan zouden 21.800 zwarte Amerikanen, 11.400 Latino’s, 750 inheemse Amerikanen en 65 eilandbewoners uit de Stille Zuidzee vandaag nog leven.”

Amerikanen zien deze ongelijkheid nu ook heel duidelijk in hun dagelijkse leefomgeving. Amy Shifflette, onze gesprekspartner bij de National Academies of Sciences in Washington, vertelt hoe zelfs haar directeur deze week een therapeut een Zoom-sessie liet begeleiden voor alle 90 werknemers van hun team om te vertellen over de impact van Covid-19 op hun dagelijkse levens.

“De aantallen zijn hier intussen zo hoog dat ze onbevattelijk worden. Een van mijn collega’s, een zwarte man, vertelde dat hij al zes familieleden verloor aan Covid-19. De jongste was 30 jaar. Een andere vrouw, ook zwart, getuigde hoe ze drie familieleden en zes vrienden verloor. Het was een wake-upcall voor velen van ons die voortdurend over het virus horen maar er niet noodzakelijk een persoonlijke connectie mee hebben.”

In de hoofdstad Washington DC zijn intussen 75 op 100 positieve Covid-19-besmettingen afkomstig van zwarte mensen, en slechts 23 op 100 van witte mensen. Shifflette: “De strijd tegen Covid-19 en systemisch racisme ligt in de VS niet zo ver uit elkaar als het soms schijnt.”

Weer miljoenen meer onverzekerden

De toegang tot de gezondheidszorg is in de VS een culture war geworden, omdat Republikeinen en Democraten er een fundamenteel andere visie op hebben. Republikeinen zijn grote pleitbezorgers van private zorgverzekeringen terwijl de Democraten met overheidsgeld ook een kwaliteitsvol publiek zorgsysteem willen behouden. Beide kunnen uiteraard perfect samenwerken maar de voorbije decennia ontstond er een dramatische scheefgroei.

De private zorgverzekeraars konden door opeenvolgende dereguleringen hun gang gaan en namen hun eigen winstmodel als vertrekpunt, niet de gezondheid van de patiënt. Premies liepen op als mensen ziek werden en patiënten met systemische aandoeningen kregen dikwijls geen dekking meer. Talrijk zijn de verhalen van Amerikanen met een slechte verzekering die zware leningen moesten aangaan of hun huis moesten verkopen om een kankerbehandeling te betalen.

Toen vorig president Barack Obama daarom in 2010 zijn Patient Protection and Affordable Care Act (ACA) introduceerde, een zorgwet die zowel de private als publieke zorg toegankelijker maakte, werd dat door de Republikeinen tegengewerkt. Zij argumenteren dat ‘Obamacare’ hun keuzevrijheid beperkte, al werd hun protest ook gevoed door zorgverzekeraars die Republikeinse politici financierden. Sinds president Trump in het zadel zat begon ook hij de zorgwet juridisch te ondermijnen, met als gevolg dat medische hulp voor een deel van de bevolking weer minder toegankelijk is geworden.

De laatst beschikbare cijfers van de National Health Interview Survey, vóór de covidpandemie, spreken boekdelen. Ze toonden onder president Trump een drastische verhoging aan van het aantal mensen dat zich niet meer kon verzekeren. Tijdens de laatste zes maanden van 2019 waren ze al met 35,7 miljoen, een toename van 7,1 miljoen sinds ex-president Barack Obama’s laatste jaar in 2016 (28,6 miljoen onverzekerden). Volgens de Centers for Disease Control and Prevention kunnen ruim 8 op de 100 meerderjarige Amerikanen geen beroep doen op medische zorg omdat ze het niet meer kunnen betalen.

Met het oog op de verkiezingen vervoegde Trumps regering afgelopen zomer zelfs een rechtszaak van enkele Republikeinse politici uit verschillende staten, die aan het Hooggerechtshof vragen om Obamacare volledig te schrappen. Als de nieuwe conservatieve meerderheid van het Supreme Court daar in november aanstaande mee instemt kunnen de gevolgen, te midden van de Covid-19-pandemie, dramatisch zijn. Als de wet verdwijnt dreigen een bijkomende 21 miljoen (!) mensen hun zorgverzekering te verliezen. Zorgverzekeraars zouden ook weer in staat zijn om een verzekering te ontzeggen aan mensen met bestaande gezondheidsproblemen.

Naast de aanpak van de pandemie is de toekomst van de zorgverzekering zelf dus een beslissend verkiezingsthema op 3 november.

Sociale ongelijkheid maakt ziek

Door Covid-19 geconfronteerd met een krakend zorgsysteem kantten ook invloedrijke wetenschappers zich tegen een verdere uitholling van de zorg. “Een sleutelles van Covid-19 is dat universele gezondheidszorg cruciaal is voor de gezondheid van een natie”, schreef het Amerikaans medisch tijdschrift The Lancet Public Health in een scherp commentaar. “Deze crisis heeft ook de zwaktes van de gezondheidstoestand van onze bevolking onder het vergrootglas gelegd.”

Hoewel de VS meer dan 16 procent van hun bruto binnenlands product aan gezondheidszorg besteedden in de voorbije tien jaar is de toename van de gemiddelde levensverwachting gestopt. Ze bedraagt nu 76,1 voor mannen en 81,1 voor vrouwen. Vóór Covid waren de meest voorkomende doodsoorzaken hartziekten, alzheimer, longkanker, hersenbloedingen en COPD-longziekten zoals astma. De drie grootste risicofactoren voor Amerikanen om deze ziektes te krijgen zijn overgewicht, tabaksgebruik en hoge bloeddruk. Liefst 730 miljard dollar per jaar, of 27 procent van alle zorguitgaven, gaan in de VS naar aandoeningen die uit deze vermijdbare oorzaken voortvloeien.

Toch is het grootste probleem van de Amerikaanse gezondheidszorg ook volgens The Lancet niet de ongezonde levensstijl maar de sociale ongelijkheid. “Er zijn gewoon te veel verschillen die veroorzaakt worden door de individuele en geografische sociaal-economische status, ras en gender.”