Hoe een nieuwe generatie Oekraïense TikTokkers de oorlog verslaat: ‘De hele wereld moet zien wat er hier écht gebeurt’

Terwijl TikTokkers in Rusland geen nieuwe filmpjes meer kunnen uploaden, ontpopt er zich in Oekraïne een nieuwe generatie influencers. Jonge Oekraïense twintigers, vooral meisjes, hebben er hun missie van gemaakt om via de social media-app generatie Z correct te proberen informeren over wat er in Oekraïne gebeurt, hoe het leven in oorlog er momenteel aan toegaat en fake news z oveel mogelijk te bannen. Door hun verslaggeving ter plaatse kregen ze er in geen tijd honderdduizenden volgers bij en werden hun video’s soms wel 50 miljoen keer bekeken. ‘Russische volgers die eerst niet geloofden in de oorlog, sturen me nu dat ze aan onze kant staan’, vertelt een van hen.

Het doel van de groep Oekraïense influencers is duidelijk: waarheidsgetrouw oorlogsnieuws brengen, Russische propaganda tegengaan en bewustzijn verspreiden bij het westerse publiek. Zo heeft Marta Vasyuta (20) uit Lviv er haar specialisatie van gemaakt desinformatie op TikTok te filteren. “Ik zet altijd het tijdstip, de locatie en de datum op mijn video’s zodat mensen zien dat het echte beelden zijn”, vertelt ze ons. “Daarnaast scrol ik continu door Telegram-channels - zeer populair in Oekraïne - om andere video’s te verifiëren aan de hand van de bron, taal, tijd, weer, landschap en de commentaren onder de video. Want zelfs al komt de video uit Oekraïne, dan nog kunnen het video’s zijn van het conflict in 2014, Palestina of Syrië.”

Op haar profiel vind je vervolgens filmpjes over explosies in Kiev, boeren die onbevreesd Russische tanks stelen, maar ook hartverwarmende beelden van burgers die op straat piano spelen als een soort van laatste hoop om een einde te maken aan dit alles.

Tot vorige week had Marta een paar honderd volgers op het platform, vandaag heeft ze bijna 250.000 volgers en werden sommige van haar video’s al meer dan 50 miljoen keer bekeken. “TikTok is voor mij de enige manier om iets te kunnen betekenen”, vervolgt de twintiger. “Het is zo frustrerend om video’s van mensen uit Rusland, maar ook uit Indonesië bijvoorbeeld, te zien waarin ze zeggen dat ze Poetin steunen in zijn zogezegde ‘bevrijdingsmissies.’ Er doet zoveel fake news de ronde dat mensen zelfs professionele journalisten niet meer vertrouwen. Maar een gewone vrouw uit het land van oorlog is herkenbaar voor een breder publiek. Dat geeft vertrouwen, merk ik.”

Ook fotografe Valeria Shashenok (20) uit Tsjernihiv is voor jonge mensen een curator geworden van nieuws op het terrein. Sinds het begin van de oorlog verblijft Valeria met haar ouders en hondje in een bunker. In het begin postte de twintiger alleen maar video’s van hoe het leven er in een schuilkelder uitzag, zoals waar het toilet zich bevindt, hoe haar mama macaroni kookt, de blikvoeding in de frigo en hoe ze haar hond probeert te entertainen. Maar nu trekt ze ook dagelijks de straat op en filmt ze platgebombardeerde appartementen in de wijk waar ze opgroeide, haar favoriete cinema die tegen de grond ligt, brandende auto’s, laat ze weten hoeveel mensen er volgens de lokale autoriteiten die nacht gestorven zijn, hoe de winkelrekken in de supermarkt leeg geraken, hoe ze moet rennen als het luchtalarm afgaat en hoe gezinnen ramen verzegelen zodat bomsplinters zich moeilijker zouden verspreiden. Voor de oorlog had ze gemiddeld 1.000 views per video, vandaag heeft ze bijna 400.000 volgers en worden haar video’s soms wel 25 miljoen keer bekeken. Volgers noemen haar ‘de Anne Frank van TikTok.’

“TikTok is een goede manier om de hele wereld te tonen wat er écht gebeurt in Oekraïne, hoe het is om te leven in oorlog in een jaar als 2022, maar vooral om ook fake news tegen te gaan”, vertelt ze in CNN. “Nadat mijn video’s steeds populairder werden, besefte ik dat er nood was aan correcte informatie. Elke dag word ik wakker met de hoop dat de oorlog voorbij is, maar het wordt erger. Ik zie hoe het bestaan van mijn stad helemaal wordt weggevaagd door Russische troepen. Het voelt als mijn missie om dit naar buiten te brengen. Mensen van over de hele wereld sturen me berichten met ‘dank u om te tonen hoe het leven er daar aan toegaat’. En opmerkelijk: zelfs jonge Russen schrijven dat ze aan mijn kant staan, nadat dat ze eerst niet geloofden dat er een oorlog was.”