Hoe een houten paard in Dendermonde de stad tot tranen beweegt

“Hoe was het om het paard weer te zien?” Heleen glimlachte en stelde de vraag als gespreksopener, zij wist ook wel welk antwoord er ging volgen. Ik zei: “Emotioneel, natuurlijk.”

Op zondag was er in Dendermonde nog een repetitie voor de ommegang die dit weekend doorgaat. Het Ros Beiaard heeft door corona twaalf jaar op stal gestaan, in plaats van de gebruikelijke tien. Maar door dat lange wachten brengt een repetitie als deze al behoorlijk wat volk op de been.

“Het Ro-os Beiaard doet zijn ronde in de sta-ad van Dendermonde”, hoorde ik een kindje luid meezingen, gezeten op de schouders van zijn vader. Als u zich afvraagt waarom Dendermondenaren er zo emotioneel van worden, wel, dat is dus omdat ze opgroeien met die sagen en legenden van de stad.

Gruwelijk

Die van het Ros Beiaard is middeleeuws en dus gruwelijk. Centraal staan de Vier Heemskinderen – de vier broers Reinout, Ritsaert, Writsaert en Adelaert en hun onverschrokken Ros, dat door Reinout is getemd. De legende eindigt helaas met het Ros Beiaard dat verdrinkt in de monding van de Dender.

Maar al sinds de vijftiende eeuw loopt er dus een reïncarnatie van het Ros door de straten van Dendermonde. Het magische aan de ommegang is dat je eerst het lied van de Vier Heemskinderen hoort – dat de stadsmuzikanten een hele dag lang on repeat spelen – voordat je het eigenlijke paard ziet.

Over het Ros Beiaard zegt men niet dat het stapt of galoppeert. Het Ros Beiaard ‘gaat uit’. Het wiegt met zijn honderden kilo’s zware kont op de tonen van de muziek. Het chargeert. Het steigert. Dan gaat iedereen uit zijn dak.

Het zijn de stoere mannen van de stad, de Pijnders, die het paard van 800 kilo torsen. De hoofden van de mannen waren zondag onder de stralende zon bedekt met zweetparels, de handdoeken rond hun nek waren doordrenkt. Maar op hun T-shirts stond deze fijne boodschap: ‘Ik draag het Ros Beiaard in mijn hart.’

Zo is elke Dendermondenaar een beetje Pijnder.

Het is een krachttoer die de stad eens om de tien jaar levert. De vier broers, die de Vier Heemskinderen vertolken, gaan maandenlang naar de kine om hun benen op de bewuste dag zo lang in spreidstand te krijgen. Mijn vader heeft als trompetter al eens meegelopen in de stoet en perste daarbij zo vaak het heemskinderenlied uit zijn instrument dat zijn lippen naderhand dienst weigerden.

In 2020 is de ommegang afgelast door corona. Zoals veel muzikanten haalden mijn vader en mijn oom toen hun instrumenten boven om de gekende muziek te spelen op de dag dat de stoet zou doorgaan. Er werd – meestal coronaveilig – gedanst in de hoop dat het paard snel aan zijn tocht kon beginnen. Twee jaar later is het dus zover.

Dankzij mijn nicht Laura heb ik een kaartje voor de tribunes op de Grote Markt. Zij heeft in november 2019 samen met vrienden twee nachten buiten doorgebracht om aan te schuiven. Van donderdagavond tot zaterdagmiddag. “Het was toen de koudste nacht van het jaar”, vertelt Laura. “Maar er was enorm veel sfeer: dj’s speelden muziek, mensen kwamen ons aanmoedigen.”

Wereldexpo

Die traditie om het paard één keer om de tien jaar te laten uitgaan dateert van de jaren 80. Voordien was er een speciale gelegenheid nodig. De opening van de spoorlijn Dendermonde-Mechelen in 1837. De wereldexpo in 1958. Nu zou ik graag het einde van de pandemie als gelegenheid nomineren.

Omdat een Dendermondenaar maar een beperkt aantal keer het paard aanschouwt, gaat hij of zij zijn leven vergelijken met het decennium ervoor. “Tien jaar geleden had ik nog geen kinderen”, zei Tessa zondag. Tien jaar geleden liep ik nog niet met een notablok in mijn handen om een stukje te maken voor de krant.

Jitse is op de dag van de ommegang twee jaar samen met Stéphanie. “Als er toen een stoet was geweest, dan was onze eerste date allicht niet doorgegaan”, zei Jitse, die ondertussen verloofd is.

Twee weekends geleden nam hij zijn schoonvader mee naar de repetitie. “Voor oudere mensen kan het de laatste keer zijn dat ze het paard zien”, zei hij. “Mijn schoonvader stond hier met tranen in zijn ogen. Dat pakte mij enorm.”