Hoe de ‘grootse wederopstanding van de natie’ de aandacht van de binnenlandse problemen in China moet afleiden

China is aan een glorieuze opmars bezig en zal zich door niets of niemand laten tegenhouden. Dit zei de Chinese leider Xi Jinping zondag tijdens de opening van het Twintigste Partijcongres, waar hij zich opmaakt voor een derde termijn. De communistische partijleider zette een toekomstvisie uiteen vol dreigingen en gaf in zijn plannen veiligheid prioriteit boven economie.

China is aan een glorieuze opmars bezig en zal zich door niets of niemand laten tegenhouden. Dit zei de Chinese leider Xi Jinping zondag tijdens de opening van het Twintigste Partijcongres, waar hij zich opmaakt voor een derde termijn. De communistische partijleider zette een toekomstvisie uiteen vol dreigingen en gaf in zijn plannen veiligheid prioriteit boven economie.

Voor binnenlandse problemen, zoals de economische gevolgen van zijn zerocovidbeleid, had hij nauwelijks aandacht. Xi zette zijn visie uiteen in het ‘werkrapport’, een van de belangrijkste beleidsdocumenten van de Chinese Communistische Partij (CCP). Het document, waaraan maanden werd gewerkt, legt China’s politieke koers vast voor de komende vijf jaar. Ongebruikelijk was dat Xi een samenvatting voorlas van nog geen twee uur. Het volledige werkrapport, dat minstens twee keer langer is, werd zondag niet gepubliceerd; een nog verdere inkrimping van Pekings al beperkte transparantie.

Het Twintigste Partijcongres, waarop de nieuwe leiding van de CCP wordt aangewezen, wordt als historisch gezien omdat Xi er zo goed als zeker een derde ambtstermijn krijgt. Dit is in strijd met de Chinese politieke normen, en toont dat Xi alle macht in China naar zich toe heeft getrokken. Het werkrapport bevestigt dat beeld: het versterkt Xi’s koers van een assertief buitenlandbeleid, inmenging in de economie en spierballengerol in de richting van Taiwan. Ook zijn zerocovidbeleid wordt voortgezet.

Opvallend was vooral dat veiligheid in Xi’s toekomstvisie meer aandacht kreeg dan economie. Vanwege de abstracte taal van het werkrapport tellen analisten hoe vaak bepaalde thema’s voorkomen, om het belang ervan te wegen. De term ‘veiligheid’ kwam 73 maal voor, tegenover 55 maal in het dubbel zo lange werkrapport van vijf jaar geleden. De term ‘hervorming’ kwam slechts 16 keer voor, veel minder dan de 70 keer in 2017. Over ‘veiligheid’ werd zelfs een heel hoofdstuk toegevoegd.

Test van harde wind

In de ogen van Xi is China aan een grote opmars bezig, een historische missie om de “grootse wederopstanding van de Chinese natie” te verwezenlijken, maar liggen er allerlei dreigingen op de loer. “Het bouwen van een modern socialistisch land is een grootse en moeizame onderneming (…). We moeten altijd voorbereid zijn op gevaar in tijden van vrede, en klaar zijn om de test van harde wind, woelige wateren en zelfs gevaarlijke stormen te doorstaan.”

Xi noemde de Verenigde Staten niet bij naam, maar refereerde aan de VS als “externe krachten” die zich “mengen in interne aangelegenheden” en zich bezondigen aan “hegemonisme en machtspolitiek”, “koudeoorlogsmentaliteit” en “dubbele standaarden”. Hij schetste een beeld van toenemende rivaliteit, waartegen China zich op tal van vlakken zou moeten beschermen. Zo zou China moeten waken over zijn economische, technologische, culturele en ideologische veiligheid.

De VS leggen China uit onvrede met oneerlijke concurrentie steeds vaker economische en technologische sancties op, die door Xi worden voorgesteld als een poging om China’s opmars te stuiten. Ook de Amerikaanse steun aan Taiwan, een de facto onafhankelijk eiland dat door China als een afvallige provincie wordt gezien, wekt grote wrevel in China. Een bezoek van de Amerikaanse senator Nancy Pelosi aan Taiwan leidde deze zomer tot grootschalige militaire oefeningen.

Gebruik van geweld

Xi herhaalde zijn gespierde uitspraak dat “China blijft streven naar vreedzame hereniging maar nooit zal beloven af te zien van het gebruik van geweld” en dat het land de optie openhoudt “alle nodige middelen in te zetten”. De uitspraak dat “de hereniging van het moederland zeker bereikt zal worden”, leidde tot een groot applaus in de Grote Hal van het Volk in Peking, duidelijk onderdeel van een afgesproken choreografie.

Xi’s grote nadruk op allerhande dreigingen is mogelijk ook een manier om de aandacht van binnenlandse problemen af te leiden. Nu de Chinese economie in het slop zit en de CCP economische groei niet langer kan aanwenden als bron van legitimiteit, probeert de partij een externe vijand te creëren waartegen het zichzelf als redder kan opwerpen.

Over die binnenlandse problemen werd in het werkrapport opvallend weinig gezegd. Het zerocovidbeleid, dat tot steeds grootschaliger lockdowns en diepere schade aan de economie leidt, werd kort geprezen. Er werd geen indicatie gegeven van hoe lang het beleid nog doorgaat. “We hebben enorm positieve resultaten bereikt in het op elkaar afstemmen van epidemische controle en socio-economische ontwikkeling”, aldus Xi, in een evaluatie die de realiteit leek te negeren.

Op economisch vlak herhaalde Xi zijn plannen voor een nieuw groeimodel voor China, maar repte hij met geen woord over de huidige vastgoedcrisis of de onrust onder privébedrijven, ontstaan door de toenemende overheidsinmenging in de economie. Ook hier leken veel passages losgezongen van de realiteit. Zo wil Xi van China een “internationale hub voor talent en innovatie” maken, terwijl de Chinese grenzen gesloten zijn door het zerocovidbeleid.

Stembusuitslag

Het Partijcongres duurt tot en met zaterdag 22 oktober. Een dag later wordt de nieuwe partijleiding ‘verkozen’ in een stembusslag waarvan het resultaat op voorhand is vastgelegd. Xi krijgt naar alle verwachting een derde termijn als partijleider, en zal zo veel mogelijk trouwe aanhangers binnenloodsen in het Centraal Comité (376 leden), Politbureau (25 leden) en Permanent Comité van het Politbureau (7 leden), de toporganen van de CCP.