Hoe de Belgische kernuitstap stilletjes wordt begraven - met ‘behulp’ van de Russen, Fransen en Duitsers

Nog even en dan belandt de kernuitstap voorgoed bij het grofvuil. Daar lijkt het op nu Vivaldi na de twee jongste kerncentrales ook de drie oudste exemplaren langer open wil houden. Is het groene verzet dan gebroken?

Gestreden én gewonnen, zo denkt MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez wellicht over het dossier van de kernuitstap. Sinds de vorming van de federale regering protesteert hij - luidruchtig - tegen de sluiting van de Belgische kerncentrales. In het begin vooral met de klimaatopwarming als argument. Kerncentrales stoten in tegenstelling tot gascentrales geen CO₂ uit. Sinds de oorlog in Oekraïne legt hij de klemtoon op de stroombevoorrading van gezinnen in bange tijden.

“De regering wil eindelijk vijf kernreactoren verlengen. Na de twee reactoren waarover we begin dit jaar beslisten, komen er drie extra bij. Er is een resultaatsverbintenis om de bevoorradingszekerheid te waarborgen”, jubelt Bouchez vrijdag, meteen nadat duidelijk is geworden dat de regering de mogelijkheid laat onderzoeken om Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 open te houden tot 2027. De drie oudste kerncentrales moeten dienen als een verzekering voor de bevoorrading.

Door de Russische invasie van Oekraïne en de grote energieproblemen in Frankrijk en Duitsland dreigen volgens netbeheerder Elia stroomtekorten in de winters 2025-2026 en 2026-2027. In het beste geval schieten Doel 4 en Tihange 3 vanaf eind 2026 ter hulp. Voor de twee jongste kerncentrales is de regering al langer in gesprek met Engie over een levensduurverlenging van tien jaar. Meteen na de jaarwisseling is een deelakkoord gesloten. In maart 2024 moet alles rond zijn.

Deze timing lijkt geen toeval: enkele maanden later wachten de verkiezingen. Het thema energie zal een hoofdrol spelen in de kiesstrijd. Volgens een peiling van lobbygroep Nucleair Forum is het thema vandaag ‘bepalend’ voor het stemgedrag van ruim een kwart van de jongeren.

In de Wetstraat wordt nu uitgegaan van een nucleair akkoord met Engie in de rechtstreekse aanloop naar de verkiezingen. Over Doel 4 en Tihange 3, maar in één adem ook over Doel 1, Doel 2 en Tihange 1. Het zou de Vlaamse centrumrechtse regeringspartijen alvast heel goed uitkomen. N-VA, de grootste oppositiepartij ten noorden van de taalgrens, voert al jaren campagne tegen de kernuitstap. Open Vld, cd&v en in mindere mate Vooruit wordt verweten blind achter de ‘dogmatische’ groenen aan te lopen. Indien er een nucleair akkoord op tafel ligt zal N-VA veel moeilijker scoren met dit argument.

Events

De woelige geschiedenis van de kernuitstap toont hoe onverwachte gebeurtenissen de politiek heel snel een andere richting uit kunnen sturen. (Het iconische antwoord van voormalig Britse premier Harold Macmillan op zijn grootste angst in de politiek: ‘Events, dear boy, events’.)

Zo lang is het niet geleden dat Vivaldi zich nog volmondig achter de timing van de kernuitstap schaarde. Op 23 december 2021, met name. Na een hele nacht onderhandelen over het gevoelige dossier raakt de coalitie er uiteindelijk toch uit. Haar beslissing: de kerncentrales sluiten tegen 2025, zoals voorzien in de paars-groene wet op de kernuitstap uit 2003. In ruil komen er investeringen in de nucleaire technologie van de toekomst. De groenen ijveren al langer voor een sluiting. Ze halen hun slag thuis. De Franstalige liberalen moeten het stellen met een troostprijs.

Dan volgt het onverwachte ‘event’: twee maanden later begint de oorlog in Oekraïne, sluit Rusland de gaskraan zoetjesaan af en ontstaat in heel Europa paniek over de energiebevoorrading. In maart 2022 beslist de regering om van koers te veranderen. Er worden gesprekken opgestart met Engie over de levensduurverlenging van de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3. Al snel blijkt echter: ook dit biedt geen zekerheid. De problemen in Frankrijk en Duitsland dwingen Elia om zijn rekenwerk rond de bevoorrading bij te stellen. Met de beslissing van vrijdag als gevolg.

Onder een ‘stolp’

Boven de Wetstraat luiden nu de doodsklokken voor de kernuitstap tegen 2025.“Van die kernuitstap blijft niet veel over”, reageert een vooraanstaande liberale bron. Bij cd&v vindt men de beslissing over de oudste kerncentrales logisch. “Zoals het hoort. Bevoorradingszekerheid essentieel. De toekomst is hernieuwbaar én nucleair”, tweet partijvoorzitter Sammy Mahdi vrijdag.

De nuchtere vaststelling: de kans is reëel dat straks vijf van de zeven Belgische kerncentrales langer draaien dan wettelijk gepland. Voor de levensduurverlenging van Doel 4 en Tihange 3 lijkt een akkoord in de maak. Zonder ongelukken blijven ze open richting 2040. Voor een tijdelijke doorstart van Doel 1, Doel 2 en Tihange 3 (kerncentrales die in 2015 al eens in extremis tien jaar langer zijn opengehouden dan voorzien) zijn er wel een aantal hindernissen. In deze centrales, die werden gebouwd in de jaren zeventig, zullen bijvoorbeeld kostelijke werken moeten plaatsvinden.

Indien Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 kunnen openblijven tot 2027 betekent dit dat de volgende regering wellicht perfect in staat is om de kerncentrales eventueel nog langer te laten draaien. Binnen Vivaldi zijn steeds meer partijen ervoor gewonnen om de kernuitstap helemaal los te laten. Onder meer MR, Open Vld en cd&v denken er zo over. In de wandelgangen klinkt het al langer dat energie een cruciaal discussiepunt wordt bij de formatie van de volgende regering, na de verkiezingen in de zomer van 2024. Dan wordt de kernuitstap mogelijk volledig begraven, luidt het.

De kerncentrales Doel 3 en Tihange 2 zijn sinds kort gesloten. Voorlopig worden er wel geen afbraakwerken uitgevoerd die een eventuele heropstart in de toekomst onmogelijk maken. Ze staan onder een ‘stolp’, in afwachting van de richting die de politiek uit wil. Versta: het is zelfs niet geheel onmogelijk dat men straks beslist om alle Belgische kerncentrales open te houden.

Extra gascentrale

Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert oordeelt alvast dat Tihange 1 niet twee maar tien jaar langer moet blijven draaien. “De oudere kerncentrales kunnen niet eeuwig mee, en dat blijft zo. Maar er moet een nieuw traject voor komen, want de huidige timings zijn totaal onrealistisch. Dat weten de groene partijen ook. Zij moeten de mensen ook de duidelijkheid bieden dat het licht effectief aan zal blijven na 2025”, aldus Lachaert zaterdag bij Radio 1. Hij wil Open Vld profileren als de ‘meest verstandige keuze’ als het over klimaat en energie gaat richting de verkiezingen.

En de groenen? Covoorzitter Jeremie Vaneeckhout benadrukt dat “niks definitief beslist” is over de drie oudste kerncentrales. Volgens de groenen is een tijdelijke doorstart technisch zeker niet evident. Ook voor zulke operaties moet de veiligheid steeds 110 procent gegarandeerd zijn. Tegelijk lijkt de partijleiding zich al langer verzoend te hebben met het feit dat de kernuitstap de koelkast ingaat. Het alternatief voor een korte verlenging is niet aantrekkelijk. Wellicht is dan de bouw van een extra gascentrale nodig - een gascentrale die subsidies zal krijgen. En ook voor de groenen is het interessant om het nucleaire dossier (even) af te sluiten voor de kiesstrijd losbarst.

Openlijk zullen de groenen dit uiteraard niet toegeven. “Voor de sluiting van de oudere centrales gaan de data in de wet (op de kernuitstap, red.) moeten worden aangepast, maar de wet zal niet op de schop gaan of een fundamentele wijziging ondergaan in deze legislatuur”, verzekert vicepremier Petra De Sutter zondag in De zevende dag. Let op haar laatste woorden: in deze legislatuur.