Hoe de anti-overheidsbeweging rond Yannick V. nog argwanender werd: ‘Wie zal de volgende zijn? Wij moeten ons verdedigen’

De dodelijke politie-inval in Merksem heeft een nieuwe groep op de kaart gezet van extremisten met een groot wantrouwen tegenover de overheid. Alleen werpt de entourage van Yannick V. de vraag op of hij wel tot die groep behoorde. Hoe wordt een rare snuiter staatsgevaarlijk?

“Dan staan die daar opeens, halfvijf ’s nachts. Met veertig. En in het Frans: ‘Ta gueule!’ Dat is om te beginnen al een inbreuk op de taalwetgeving. Volgens de buurman is er zeker tien tot twaalf keer geschoten, veel meer in elk geval dan de media ons vertellen.”

Zondagavond, de Molenlei in Merksem. Voor het rijhuis waar Yannick V. (36) enkele dagen eerder het vuur opende op de speciale eenheden en zelf fataal werd getroffen, hebben zo’n 200 mensen verzameld voor een stille wake. Heel wat gezichten, zoals dat van antivax-activist Ezra Armakye, zag je een jaar geleden op zowat alle manifestaties tegen de coronamaatregelen. En net als toen genereert ook nu elke sneer naar “de media” meteen instemmend gemompel.

“Hadden ze hem een briefje gestuurd, hij was gewoon naar het commissariaat gekomen”, zegt de spreker, Bram Christiaens. “Maar neen. Een springlading. De voordeur opblazen, terwijl Yannick sliep. Nu is het signaal gegeven. Vanaf nu kan men alle antivaxers doodschieten.”

Iemand roept: “Wie van ons is de volgende?”

Kritische denker

Cryptobeleggers, antivaxers, libertariërs en preppers legden zondagavond bloemen en knuffels neer voor de woning van Yannick V. of penden een boodschap op de wandplank waarmee de politie het voordeurglas verving: ‘Sterkte maat, wij doen verder.’ Of: ‘Moge je ziel over onze rechten waken, Kurt en Nancy.’

“Het is een heel diverse groep mensen die allemaal hun eigen redenen hebben, maar wat hen verbindt is een fundamenteel wantrouwen tegenover de overheid”, zegt Annelies Pauwels, onderzoekster naar terrorisme bij het Vlaams Vredesinstituut. Dat hoeft niet per se een probleem te zijn, vindt zij. “Het kan heel positief zijn om buiten de lijntjes te denken. Ook feministen en mensenrechtenactivisten werden ooit beschouwd als radicaal.”

Voorafgaand aan de inval in Merksem zijn bijzondere inlichtingsmethoden gebruikt. Het gerechtelijk onderzoek zal uitwijzen hoe extreemrechts en hoe concreet Yannick V. sprak over zijn plannen, bijvoorbeeld in afgetapte telefoongesprekken.

V. stond op de terroristenlijst van het OCAD, het orgaan dat belast is met de analyse van de dreiging. Er staan zo’n 700 mensen op die lijst, merendeels jihadisten. De tweede grote groep zijn rechts-extremisten. De Staatsveiligheid en het OCAD stellen al langer vast dat rechts-extremisme in opmars is. Vorig jaar stond er een vijftigtal mensen van rechts-extremistische signatuur op de lijst, nu zijn het er meer dan zestig.

“Als maatschappij hebben we duidelijke wetten”, zegt Annelies Pauwels. “In deze zaak, zonder de ins en outs ervan te kennen, was het wapenbezit duidelijk een probleem voor de veiligheidsdiensten. Vaak gaat het wegglijden in een radicaliseringsproces erg langzaam. Het hebben van radicale ideeën is een ding. Pas in een later stadium komt de bereidheid om die ideeën in de praktijk om te zetten. Doorgaans gaat iemand dan pas op zoek naar wapens. Maar als die wapens er al zijn, in combinatie met een extremistisch gedachtegoed, is het logisch dat de alarmbellen bij de veiligheidsdiensten afgaan.”

Bram Christiaens, medeoprichter van Viruswaanzin, was tien jaar lang nauw bevriend met Yannick V. en ging geregeld bij hem op bezoek. “Dan liet hij zien wat hij nu weer had gekocht”, vertelt hij. “Een nachtkijker, een sniper. Dure spullen, van al snel 3.000 euro. Zijn wapencollectie lag opgesloten in een zware metalen kluis bij hem thuis. Hij sliep wel met een 9 millimeter onder zijn hoofdkussen, want hij had niet alleen goud in huis liggen, maar ook heel veel cash. Ik heb zelf jaren in het internationale bankwezen gewerkt en gezien hoe in 2008 een complete instorting van het systeem op het nippertje is vermeden. Bij zo’n implosie valt alles stil en komt er ook geen geld meer uit de muur. Daarom bewaarde Yannick zoveel mogelijk cash.

“U mag ons halvegaren vinden, maar met wat nu allemaal op ons afkomt zijn zulke scenario’s helemaal niet zo onrealistisch. Gaan de regeringen miljarden blijven bijdrukken? Wat als landen op een dag hun schulden niet meer willen of kunnen terugbetalen? Dan implodeert het bankwezen.

“Zijn buren kenden Yannick als die jonge gast met zijn koersfiets. Wat moeilijk in de sociale omgang, eerder introvert, maar erg zorgzaam voor zijn familie en vrienden. Yannick was bemiddeld, zeker. Zijn vader onderhield de elektronica van gevechtstoestellen bij het leger en heeft later belegd in garageboxen. Zo’n tweehonderd, verspreid over heel Antwerpen. In enkele van die boxen stockeerde Yannick grote hoeveelheden drinkwater, suiker, rijst en conservenblikken. En chloortabletten, om zelf water te kunnen zuiveren. Daar lagen ook zijn kevlarhelmen en kruisbogen - ideaal om mee op wild te jagen als er nergens nog voedsel te vinden is. Yannicks plannen waren heel defensief, er enkel op gericht te overleven. Waar zijn familie en ikzelf ons nu het meest aan ergeren zijn woorden als extreemrechts of racistisch. Zo was Yannick totaal niet. Ik word kwaad als ik zoiets lees.”

In totaal werden bij V. meer dan honderd wapens aangetroffen, een grote hoeveelheid munitie, maar ook tactische vesten en warmtekijkers. “Misschien was niet alles gereglementeerd”, zegt Christiaens. “Hij was daar wel erg mee bezig, om voor alles de juiste vergunningen te hebben. Hij wou vooral niet dat men hem op iets illegaals zou kunnen betrappen. Hij wou voorbereid zijn op de dag dat er ook geen politie meer zou zijn, want elke agent zou er dan voor kiezen om in de eerste plaats voor zijn eigen voordeur zijn familie te beschermen.”

Walking Dead-scenario

Yannick V. omschreef zichzelf op zijn Twitter-account als een soeverein burger, iemand die het gezag van de overheid niet erkent. “Een vrij man, een soeverein mens, zorgt voor zichzelf en rekent niet op een ander om datgene te beschermen dat hem het dierbaarst is”, schreef V. in een 30 pagina’s lang manifest. “Eens deze logistieke machine tot stilstand komt, valt alles als een kaartenhuisje in elkaar. Dan zijn we letterlijk in een Walking Dead-scenario aanbeland, waarbij hongerigen als verdwaasde en hersenloze zombies over de velden zullen dolen.”

Zijn advies: investeer in voedselvoorraden, brandstofreserves, energievoorzieningen, maar ook in een netwerk van betrouwbare gelijkgezinden. V. zegt in zijn manifest ook hoe het bezit van een wapen cruciaal is. “De beter geleide en de beter bewapende groepen zullen de minder goed georganiseerde en geleide groepen uitschakelen.”

Annelies Pauwels: “Soevereine burgers gaan veel verder dan bijvoorbeeld antivaxers. Het zijn mensen die de staat en de wetten niet aanvaarden. Dat soeverein burgerschap kan zich uiten op verschillende manieren: je nummerplaat terugsturen en geen belastingen betalen tot erger. Als iemand de staat verwerpt en zich boven de wet plaatst, is er een probleem.”

Hoe moeten we omgaan met deze mensen? “Het is belangrijk om altijd het debat open te houden”, vindt Pauwels.

Dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Op de stille wake zijn buiten Ezra Armakye weinig mensen bereid om te praten. “Mensen geloven de politiek en de media gewoon niet meer”, zegt hij. “Waarom stelt niemand zich de vraag of de agenten bodycams droegen, en wat er eventueel op die beelden te zien is?”

Op de wake voelt het alsof de paradox enkel is versterkt. Yannick V. heeft het vroegochtendlijke geluid van een springlading aan zijn voordeur mogelijk geïnterpreteerd als het begin van de dag waar hij zich nu net op aan het voorbereiden was. Vanuit de menigte roept iemand: “We gaan ons allemaal moeten beschermen. Eerst Jürgen Conings, nu Yannick.” Als iemand opmerkt dat de vergelijking niet helemaal opgaat, aangezien Conings zichzelf van het leven benam, wordt die meteen overstemd: “En gij gelooft dat?”

Er wordt nogmaals geroepen: “Wie zal de volgende zijn? Wij moeten ons verdedigen.”

Bram Christiaens: “Ons verdedigen? Wat ga je doen tegen een tank of een F-16? Dat gaat niet. Het enige wat wij kunnen doen, is ons blijven uitspreken en daar gaan ze ons steeds banger voor maken.”

Bijl

Steve Van Herreweghe, klinisch psycholoog uit Waregem die Yannick V. een jaar geleden leerde kennen, spreekt op Twitter duidelijk zijn steun uit voor V. Ondanks zijn argwaan tegenover de pers wil hij wel praten. “De cognitieve dissonantie moet benoemd worden”, vindt hij.

Van Herreweghe werkte tijdens de pandemie als crisispsycholoog in een rust- en verzorgingstehuis. “Ik was er vooral bezig met het mentaal welzijn van de medewerkers”, zegt hij. “Daar zijn mijn ogen opengegaan. Ik zag hoe mensen vaak onterecht werden geregistreerd als coviddoden. Het is de basis geweest van mijn kritische kijk. Ik ben geen prepper, maar ik respecteer het gedachtegoed. Door mijn interesse in financiële onafhankelijkheid kwam ik in contact met Yannick V. We hebben veel gesproken over cryptomunten en goud. Zo ben ik hem beginnen waarderen.”

Deze zomer zagen ze elkaar op de dissidentenbarbecue in Vlezenbeek, een tuinfeest met gastsprekers als Bob De Wit en Carine Knaepen, de advocate die ontkende dat Jürgen Conings dood zou zijn. Ook de recent in opspraak gekomen Gentse professor Matthias Desmet was er. Organisator van de barbecue was Brecht Arnaert, die zichzelf voorstelt als monetair expert verbonden aan de Universidad Rey Juan Carlos in Madrid. Sinds november 2013 is hij hoofdredacteur van Macro Trends, een blad over de gevaren van het monetair systeem en hoe zich daarop voor te bereiden. Volgens hun website hebben ze ruim 2.000 abonnees.

Het was Arnaert die aan Yannick V. vroeg om voor Macro Trends een pamflet te schrijven over praktisch preppen. Uit het voorwoord dat hij schreef, blijkt waarom: “Steevast, wanneer een prepper op tv komt, wordt die belachelijk gemaakt.”

Yannick V. wilde enkele jaren geleden een beweging oprichten voor gelijkgestemden. “Het was een praatgroep waarin we filosofeerden over het monetaire systeem”, vertelt zijn vriend Erik Geenen (63), bekend als de aandeelhoudersactivist met het groene petje, waarmee hij zich liet opmerken tijdens het Fortis-debacle in 2008. “Maar die beweging is nooit echt van de grond gekomen. Yannick heeft contact met mij opgenomen, omdat hij met vragen zat over de bankencrisis. Hij begreep niet wat daar allemaal gebeurd was.”

“Yannick was een heel bijzondere jongen, enorm intelligent ook. Hij zat lang in een programma voor hoogbegaafde kinderen. Hij had een IQ van 135, maar op school werd hij zwaar gepest. Hij was een frêle manneke en de bullenbakken waren een stuk groter. Als kind is hij een aantal keer zwaar in elkaar geslagen. Dat heeft hem getekend.

“Hij was heel timide, ook naar vrouwen. Daarom had ik hem aangeraden om te gaan salsadansen. Yannick was enorm opengebloeid. Sinds juni had hij een vriendin, een Oekraïense vluchtelinge. Ik hoorde de federaal procureur spreken over eenzame mensen die in hun extreem gedachtegoed vast komen te zitten. Yannick was helemaal niet eenzaam. Hij had goede vrienden, woonde vlak bij zijn ouders waar hij dagelijks over de vloer kwam en had iemand gevonden met wie hij verder wilde. Het beeld dat nu van hem wordt opgehangen, strookt totaal niet met de werkelijkheid.”

Ondanks het grote leeftijdsverschil groeide er een diepe vriendschap tussen V. en Geenen. “Ik heb in 1989 de eerste signalen opgevangen dat er zich gevaren en excessen aan het opbouwen waren in de financiële wereld. In 2002 heb ik beslist dat ik buiten de eurozone een soort veilige haven moet creëren, voor als het hier totaal verkeerd zou gaan. Ik heb zo’n plek gevonden in Kenia, waar ik geen verwarming nodig heb en zelfvoorzienend kan zijn. Ik heb er dieren en teel mijn eigen groenten en fruit.”

Ook in extreemrechtse kringen worden tips gedeeld om te overleven als de wereld vergaat. Apache haalde deze tip aan uit de gesloten Facebook-groep Vlaamse Strijders: “De survivaltool bij uitstek is een BIJL, liefst van staal met waterdichte holle hefstukken om te vullen met medicatie, visdraad, kleine med-kit. Je kan het gebruiken als een perfect grondhakmes, een schop, een boomhakmes. (...) In staat als hefboom zelf te gebruiken om een klemzittend iemand te bevrijden.”

Ook Tomas Boutens, die zichzelf opwerpt als een van de boegbeelden van extreemrechts in Vlaanderen, trekt zich geregeld terug in de bossen om met zo weinig mogelijk middelen te overleven. In hoeverre gaan preppen en extremisme samen? “Er zijn wel degelijk overeenkomsten”, zegt Annelies Pauwels. “Het apocalyptische idee is ook extremistische groepen erg genegen. In het jihadisme is dat duidelijk. Een belangrijke motivatie voor veel jongeren om naar Syrië te vertrekken, was dat daar volgens hen de eindstrijd zou worden uitgevochten tussen goed en kwaad. Het accelerationisme, een rechts-extremistische ideologie, streeft chaos na om een rassenoorlog uit te lokken die een witte etnostaat kan bespoedigen.

“Sommige mensen zijn uit frustratie over de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne geïnteresseerd in preppen. Ze zoeken aansluiting bij een groep die houvast biedt. Daar is niets mis mee, maar als bewegingen ook tactieken gaan gebruiken om de angst te vergroten en mensen te ronselen, zitten we met een probleem.”

In afwachting van het verdere verloop van het onderzoek wenste het parket deze week niet verder te communiceren over de schietpartij.