Hoe Biden snel een dikke streep zal trekken onder het tijdperk Trump

Aankomend president Joe Biden begint direct na zijn inauguratie woensdag met een tiendaagse politieke sprint. Via een stortvloed aan decreten wil hij snel de coronacrisis aanpakken en de meest omstreden besluiten van zijn voorganger Trump ongedaan maken.

Dat blijkt uit een memo van Bidens nieuwe chefstaf Ron Klain, dat is ingezien door Amerikaanse media. Hoog op de lijst staan de herintreding van de Verenigde Staten in het klimaatakkoord van Parijs, afschaffing van het inreisverbod voor reizigers uit moslimlanden en de invoering van een mondkapjesplicht in gebouwen en gebieden die onder de federale overheid vallen en in het openbaar vervoer bij langeafstandsreizen.

Biden zal zich vooral richten op de coronapandemie. ‘Deze decreten zullen miljoenen Amerikanen verlichting brengen die met de crisis worstelen’, aldus Klain. ‘President-elect Biden zal ingrijpen – niet slechts om de ergste schade van de regering-Trump ongedaan te maken, maar om ons land in de goede richting te leiden.’

Het afkondigen van presidentiële decreten (executive orders) is een beproefde grondwettige methode om een presidentschap snel met enkele pennenstreken momentum te geven, zonder te hoeven wachten op instemming van het Congres. Nadeel is dat een opvolger die decreten weer even makkelijk ongedaan kan maken.

Presidentiële decreten (vaak niet meer dan beleidsvoornemens) kunnen ook een dode letter blijven. President Obama tekende op zijn eerste dag een besluit om de omstreden gevangenis Guantánamo Bay op Cuba te sluiten, maar acht jaar later was die door obstructie van het Congres nog steeds open. Veel van Trumps decreten, bijvoorbeeld op milieugebied, werden jarenlang (en soms met succes) aangevochten bij de rechter.

Machtsmisbruik?

Biden wil met de decreten vooral een dikke streep trekken onder het tijdperk-Trump. De schijn van presidentieel machtsmisbruik wordt daarbij voor lief genomen. Critici zouden kunnen zeggen dat Biden met zijn decreten zijn macht net zo misbruikt als Trump deed. Klain is daar blijkens het memo niet bezorgd over. ‘Het juridisch kader is goed doordacht. Het impliceert een herstel van een passende, grondwettelijke rol voor de president.’

Voor twee beleidsvoornemens waar Biden haast mee heeft, is instemming van het Congres onontbeerlijk: het coronaherstelplan van 1,9 biljoen dollar dat hij vorige week presenteerde en de nieuwe immigratiewet die hij woensdag wil aankondigen. Die wet beoogt legalisering van alle 11 miljoen illegale immigranten in de VS, met snelle oplossingen voor de zogeheten Dreamers (illegalen die als kind naar de VS kwamen en er zijn opgegroeid) en vluchtelingen uit oorlogsgebieden. Ook het deels terugdraaien van de belastingverlagingen van Trump en het uitfaseren van fossiele brandstoffen kunnen niet zonder steun van het Congres. Biden kan daar rekenen op Democratische meerderheden.

Zeker lijkt wel dat de grootste aandacht van Biden komende weken zal uitgaan naar de coronapandemie, die in de VS al meer dan 400.000 levens heeft gekost. De impeachmentprocedure die het Huis van Afgevaardigden vorige week tegen Trump in gang zette, zou daarbij een hinderlijke stoorzender kunnen zijn. Mogelijk stuurt het Huis de impeachment-documenten voorlopig nog niet door naar de Senaat, zodat het coronabeleid en de bekrachtiging van de benoemingen van Bidens regeringsploeg in de Senaat niet in gevaar komen.

DAG 1: DE AFTRAP

Meteen na zijn eedaflegging zal Biden woensdag een stuk of twaalf decreten tekenen: afschaffing van Trumps inreisverbod voor reizigers uit vrijwel alle moslimlanden, toetreding tot het klimaatakkoord van Parijs (waaruit Trump zich terugtrok), verplichting van mondkapjes in federale gebouwen en gebieden en bij reizen tussen staten, verlenging van de afbetalingspauze voor studieleningen, uitbreiding van de beperkingen voor corona-gerelateerde huisuitzettingen en bedrijfsluitingen, en onderzoek naar gezinshereniging van vluchtelingen.

DAG 2 EN 3: CORONACRISIS

Donderdag en vrijdag zijn de decreten gericht op de coronapandemie, zoals donderdag met besluiten over het veilig heropenen van scholen en bedrijven, het fors uitbreiden van testfaciliteiten, het beschermen van werknemers en het herzien van standaarden op het gebied van de volksgezondheid. Op vrijdag tekent Biden onder meer een decreet inzake een programma voor snelle financiële steun voor groepen die lijden onder de economische gevolgen van de pandemie. Biden kondigde eerder ook aan dat hij streeft naar 100 miljoen vaccinaties in de eerste honderd dagen van zijn termijn, dus dat is ook een kanshebber.

WEEK 2: FULL MONTY

President Biden zal in week 2 tientallen decreten tekenen op een veelheid van terreinen, met aanvullende stappen op het gebied van de klimaat- en milieucrisis, de hervorming van het justitiële stelsel en het immigratiebeleid, waaronder ook een snelle hereniging van kinderen en ouders die door Trumps vluchtelingenstop aan de grens tussen de VS en Mexico gescheiden werden. Als alle juridische haken en ogen zijn verholpen komen er ook besluiten over gelijkheid en inclusiviteit, financiële steun voor ‘gemeenschappen van kleur’ en toegankelijkheid van de zorg. Wellicht brengt Biden ook de Irandeal weer tot leven.