Hoe bezorgd moeten we zijn over vaccintwijfel bij jongeren?

Terwijl er stemmen opgaan om jongeren eerder te vaccineren, duiken er ook verhalen op over jobstudenten en stagiaires in de zorg die vaccins weigeren. Zijn dat uitzonderingen? Of moeten we bezorgd worden?

Lang niet iedereen zit te wachten op een vaccin. Dat blijkt uit een aantal verhalen die vanuit Brusselse en Waalse woon-zorgcentra gedeeld worden. Een aanzienlijk deel van het personeel zegt er nee als hen de inenting wordt aangeboden – soms zou maar de helft daardoor gevaccineerd raken.

In het woon-zorgcentrum De Overbron in Neder-Over-Heembeek valt het directeur en sp.a-senator Bert Anciaux op dat de weigeraars jonge mensen zijn. Bij hem viel de weigering met 5 op 66 personeelsleden mee, maar waren degene die het op een ‘njet’ hielden allemaal jonger dan 25 jaar. Het ging om drie jobstudenten en twee vaste personeelsleden.

“Je zou verwachten dat net zij het nut van vaccinatie inzien, gezien hun ervaringen tijdens de eerste golf”, stelt Anciaux. Maar blijkbaar weegt de bedenkelijke informatie die online verspreidt wordt zwaar door. “Ik hoorde over filmpjes waarin artsen aangeven dat Covid-19 een leugen is, dat het vaccin gevaarlijk zou zijn ook. En als ik mijn oor buiten het rusthuis te luister legt, hoor ik zelfs wilde verhalen over vaccinatie als een manier om jongeren te liquideren.” Bij de weigeraars in het rusthuis was de uitleg dan ook vaak “dat ze bang waren voor de gevolgen.” Dat zal mogelijk herkenbaar in de oren klinken voor een aantal schooldirecteurs. Want ook sommige van hen geven aan dat stagiairs afzien van vaccins.

Nodig om groepsimmuniteit te bereiken

Zijn dat uitzonderlijke anekdotes? Op basis van de Grote Coronastudie, een initiatief van UAntwerpen, maken experts zich weinig zorgen. De recentste rondvraag, eind januari, leert dat 82 procent van de 19- tot 25-jarigen ‘zeker wel’ of ‘waarschijnlijk wel’ antwoordt op de vraag ‘zou je je laten vaccineren?’. Vier procent wil dat ‘zeker niet’. Die cijfers stemmen overeen met een bevraging die Het Belang Van Limburg recentelijk liet afnemen bij zo’n 3.000 hogeschool- en universiteitsstudenten.

Vaccinologe en jeugdgezondheidszorgexperte Corinne Vandermeulen (KU Leuven) verwacht dat een erg grote groep jonge mensen nog steeds open zal staan voor een vaccin. “An sich is het begrijpelijk dat jonge mensen minder tuk zijn op een vaccin dan ouderen. Het is nu eenmaal zo dat in die eerste doelgroep minder mensen ernstig ziek worden of overlijden.” In die zin is het niet problematisch dat ze een vaccin zouden weigeren. “Maar we hebben die jongeren wel nodig voor de groepsimmuniteit. Het lastige is dat we nog niet goed weten in welke mate de vaccins nu ons daarbij zullen kunnen helpen.”

Professor communicatiewetenschappen Karolien Poels (Universiteit Antwerpen) monitort wat er op sociale media leeft rond vaccins en focust daarbij ook op jongeren. Volgens haar is het moeilijk om te achterhalen met welke berichten ze precies geconfronteerd worden – omdat ze aan de hand van algoritmes of private groepen tot bij hen komen.

“We zien complottheorieën, genre Bill Gates die via een vaccin iedereen een chip in de arm wil duwen, en antivaccinatieberichten, die propageren dat de natuur en het eigen immuunsysteem ons wel helpen.” Volgens haar eigen onderzoek, dat in november peilde naar vaccin-attitudes, zijn voor dit soort berichten maar een beperkt aantal mensen vatbaar. “Velen kennen deze verhalen wel, maar hechten er weinig geloof aan. Degenen die er wel van overtuigd zijn, krijg je ook moeilijk van het tegendeel overtuigd”, zegt Poels. Bezorgder is ze over een derde soort, die van de pseudowetenschappelijke berichten. “Daarin zie je artsen, zoals een Theo Schetters, allerlei foutieve en verdraaide wetenschappelijke informatie delen. Ze stellen, onterecht, dat de vaccins niet goed onderzocht zijn en bijvoorbeeld onvruchtbaarheid, autisme of auto-immuunziekten veroorzaken. Maar die schijn van wetenschappelijkheid trekt wel aan, zeker als je bezorgd bent over nevenwerkingen.”

Poels vindt dat we vooral moeten afwachten en monitoren. “De heel gerichte campagnes voor jongeren moeten ook hun werk nog doen.” Volgens haar is het wijs om die pas uit te rollen als we meer zicht hebben op de vaccinatiecampagne onder 18- tot 25-jarigen. Van vaccinatie bij -18-jarigen is voorlopig geen sprake.

Doelgericht communiceren

Dat neemt niet weg dat er al enkele initiatieven zijn. De brochure Magdanog?! van jongereninformatieplatform WAT WAT is net uit en op Instagram-pagina’s als nws.nws.nws worden ook allerlei mythes ontkracht.

Bij het Agentschap Zorg en Gezondheid, dat gerichte overheidscampagnes voor Vlaamse jongeren moet maken, zitten ze nog in de voorbereidende fase. Veel details kan woordvoerster Ria Vandenreyt niet kwijt. Ze geeft wel aan dat ze niet per se met bekende gezichten willen werken. Dat zou het idee kunnen wekken dat ze betaald worden om over vaccins te berichten. “We hebben oproepen gelanceerd zodat jongeren zelf ambassadeur kunnen worden.” De uiteindelijke release zal afgestemd worden op de vaccinatiestrategie.

Als het van WAT WAT afhangt, mag er wat vaart achter zitten. “De grote groep jongeren zal misschien nog niet meteen een vaccinatie-uitnodiging in de bus krijgen”, zegt woordvoerder Emma Daeleman, “maar feit is wel dat er nu al, via de zorg, wel jonge mensen zijn die het aanbod krijgen. Die twijfel die we nu opmerken kan vermeden worden door snel genoeg doelgericht naar hen te communiceren.”