Hoe anders zullen de VS en de wereld er uitzien wanneer Biden president wordt?

Covid-19/Economie

“It’s the economy stupid!” Sinds George Bush sr. in 1992 door het thema economie de duimen moest leggen voor Bill Clinton, verliest geen enkele presidentskandidaat dat nog uit het oog. Als het coronavirus geen roet in het eten had gegooid, had Donald Trump daarmee hoogstwaarschijnlijk ook deze verkiezingen met de vingers in de neus gewonnen.

Trump bleef de laatste maanden dan ook hameren op zijn paradepaardje economie, maar liet daardoor wel een doortastende aanpak van de coronacrisis links liggen. Pandemie en economie van elkaar loskoppelen, zoals Trump wou doen, is volgens de meeste economen en financiële experts echter een illusie. Pas als Covid-19 verslagen is of er een vaccin gevonden wordt, kan de economie zich opnieuw herstellen en zorgen voor de jobgroei waar elke Amerikaan op hoopt. Tot dan zal de president de schade en de last voor de bevolking moeten beperken met steunmaatregelen. Iets wat Biden veel meer bereid is te doen dan Trump.

De polarisering

De Verenigde Staten is een diep verdeeld land. De frontlijn tussen Republikeinen en Democraten verscheurt het bestuur, gemeenschappen en families. James Mattis, die onder Trump diende als minister van Defensie, noemt “het gebrek aan politieke eenheid de grootste bedreiging van de Verenigde Staten.”

Democratie staat of valt met een normaal debat en ruimte voor compromissen. Als de president echt succes wil boeken zal hij de president van álle Amerikanen moeten zijn, bruggen moeten slaan, moeten verbinden om de natie bij elkaar te houden. Trump was de laatste vier jaar een polariserend figuur, die regelmatig nog wat olie op het vuur gooit. Biden wìl die verzoenende rol wel opnemen, maar ook hij wordt niet door iedereen - zelfs niet binnen zijn eigen partij - op handen gedragen. Dat hij “the lesser of two evils” was, was voor heel wat Democratische kiezers de motivatie om op Biden te stemmen.

Niemand heeft er baat bij om die tweestrijd verder te voeden, anders slopen de Republikeinen en de Democraten door de ondermijning van de ander de Verenigde Staten van binnenuit, terwijl de uitdagingen waar het land voor staat, te groot zijn om alleen aan te pakken.

Racisme

Het is 44 opeenvolgende presidenten niet gelukt het land te bevrijden van een diepgeworteld racisme. Sterker, onder Donald Trump is het zelfs erger geworden. De strijd voor raciale gelijkheid raakt de Amerikaanse identiteit en ondermijnt de ‘American dream’, de droom dat iedereen het kan maken in het leven. Vooral de zwarte Amerikanen worden benadeeld: hun burgerrechten bestaan in grote mate alleen op papier. Politieagenten en rechters pakken hen veel harder aan.

Of de nieuwe president nu wil of niet, hij zal de blanke racistische groepen die terrein winnen, moeten intomen. Als de zwarte Amerikanen zien dat hun klachten serieus worden genomen, zal dat de beweging Black Lives Matter matigen en komt er ruimte voor gemeenschappelijk beleid tegen het racisme. De achtergestelde zwarte bevolking wil niets afpakken van anderen - de grote vrees van de conservatieve blanken - en maakt slechts aanspraak op rechten die zijn vastgelegd voor álle Amerikanen. Ze willen een volwaardig lid zijn van de ‘national family’, een term die president Lyndon Johnson gebruikte.

Wantrouwen van het buitenland

Zelden is het wantrouwen tegenover de VS in het buitenland zo groot geweest, zowel onder bondgenoten als vijanden. Niemand weet waar ze aan toe zijn, hoe hard de afspraken nog zijn die in verdragen zijn vastgelegd. “Vertrouwen is de hoeksteen van internationale relaties”, zegt oud-minister van Buitenlandse Zaken George P. Shultz, die diende onder twee Republikeinse presidenten. Volgens hem zal het nog “vele jaren duren voor het vertrouwen in de VS weer hersteld zal zijn.”

Het ‘America first’ van Trump staat in de praktijk voor ‘America alone’, maar de wereld is te complex en te uitdagend geworden voor die Amerikaanse ‘alleengang’. De VS zal moeten samenwerken met bondgenoten om meer internationale orde te scheppen en de digitale oorlogsvoering van vooral Rusland te weerstaan. Ook zal het land inspanningen moeten doen voor de klimaatveranderingen. Zaken die beter in het kraam van Biden passen.

Kansen

Een strategische visie hebben, prioriteiten stellen en een duidelijke richting aangeven waarin ze het land willen leiden: dat zijn enkele succesrecepten volgens Witte Huis-analisten. Het presidentschap is allesbehalve een ‘walk in the park’ en àltijd moeilijker dan verwacht. Zelfs Donald Trump gaf dat na zijn eerste honderd dagen toe. “Als er iets op mijn bureau komt, is het nooit goed op te lossen. Anders had iemand anders het wel afgehandeld”, zei zijn voorganger Barack Obama over de werkdruk. “Bij elke beslissing die je neemt, moet je er met een kans van 30 tot 40 procent rekening mee houden dat het niet gaat werken.” Elke president komt er snel achter dat hij onmogelijk alles zelf kan doen en het iedere Amerikaan naar zijn zin kan maken.

De grootste garantie voor succes in het Witte Huis is een goede samenwerking van de president met het Congres, het parlement, ongeacht de politieke kleur van de meerderheid. De presidentiële macht wordt namelijk serieus aan banden gelegd door de wetgeving en het parlement: zonder een goede samenwerking belandt de Amerikaanse politiek opnieuw in een straatje van oeverloos gekibbel.

Een president die daarin slaagt, wordt weer aangestuurd door het gemeenschappelijk belang dat Amerika groot heeft gemaakt. In dat geval liggen er kansen op de nodige verbetering van het onderwijs, het milieu en de infrastructuur. Dan kunnen de wonden van racisme en ongelijkheid worden geheeld. Dan herwinnen de VS en de wereld aan vertrouwen en optimisme. Het is een loodzware opdracht, maar het presidentschap van de VS is dan ook een ‘hell of a job’.