Hitlers verdwenen paarden terecht

In een hal in Bad Dürkheim (Rijnland-Palts) heeft de Duitse politie woensdag twee reusachtige bronzen paarden in beslag genomen die ooit in de tuin van de nieuwe Rijkskanselarij van Adolf Hitler stonden. De door beeldhouwer Josef Thorak vervaardigde paarden, die als verdwenen golden, werden op de zwarte markt voor miljoenen euro's aangeboden.

Ook op andere plaatsen in Duitsland vond de politie woensdag tientallen kunstvoorwerpen die uit de nazitijd stammen, en die al dan niet in opdracht van Hitler zijn vervaardigd. Het gaat hierbij onder meer om een monumentaal granieten reliëf van kunstenaar Arno Breker ('schouwspel van strijders met zwaarden in typische nazi-stijl', aldus de politie) en twee vrouwenbeelden van Fritz Klimtz: Galathea en Olympia. Thorak, Klimtz en Breker waren favoriete kunstenaars van de Duitse dictator.

Volgens de Berlijnse politie, die de operatie coördineerde, zijn er acht verdachten, in de leeftijd van 64 tot 79 jaar. Zij worden verdacht van heling en diefstal, maar zijn niet aangehouden. De politie deed al ruim een jaar onderzoek naar de verdwenen nazikunst.

De autoriteiten werden tijdens hun speurtocht geholpen door de Nederlandse kunstroofexpert Arthur Brand, van onderzoeks- en adviesbureau voor kunst Artiaz. Brand vertelde gisteren in het NOS Radio 1 Journaal dat hij getipt was door een informant over het bestaan van de paarden van Thorak. 'Iedereen dacht dat die beelden vernietigd waren in de slag om Berlijn.' Ze bleken echter te koop in het grijze circuit, voor 8 miljoen euro kon je ze meenemen.

De paardenbeelden stonden oorspronkelijk in de binnentuin van de nieuwe Rijkskanselarij van Adolf Hitler, die gelegen was tussen Voss- en Wilhelmstrasse. Hier was de bunker waar hij in april 1945 samen met Eva Braun zelfmoord pleegde, de plek ook waar zijn lijk vervolgens verbrand werd.

Thoraks enorme Schreitenden Pferden waren toen al lang naar een andere, veiliger plek gebracht, vanwege de toenemende geallieerde bombardementen op de Duitse hoofdstad. Later stonden ze jarenlang op een sportveld van een Russische kazerne in Eberswalde in de DDR.

Vandaar verdwenen ze uit het zicht, vlak voor de val van de Muur, om woensdag weer op te duiken in Bad Dürkheim. De Duitse politie, die de enorme sculpturen voorlopig zal opslaan, heeft nog geen nadere details prijsgegeven.

Wodka

Volgens sommige Duitse kranten zouden Sovjet-officieren de bronzen paarden voor 'wodka en harde valuta' in februari 1989 van de hand hebben gedaan. Een andere theorie luidt dat de DDR-regering de beelden zelf heeft verkocht in het grijze circuit. In de jaren tachtig bedreef partijfunctionaris Alexander Schalck-Golodkowski van de afdeling Kommerzielle Koordinierung ('KoKo') handel met het Westen om de Oost-Duitsers van harde buitenlandse valuta te voorzien.

Hoewel in de Duitse en internationale pers de term 'roofkunst' wordt gebruikt, gaat het hier niet om door de nazi's geroofde kunst, zoals die uit de recentelijk teruggevonden collectie-Gurlitt. Het handelt ook niet om de kunstwerken waar de Hollywoodfilm The Monuments Men over gaat.

De kunstwerken die woensdag door de Abteilung Kunstdelikte des Landeskriminalamts Berlin in beslag werden genomen, zijn in opdracht van Hitler cum suis zelf vervaardigd, door kunstenaars als Breker en Thorak. De reusachtige beelden en reliëfs zouden het straatbeeld moeten gaan sieren van de megalomane nieuwe hoofdstad Germania, die Hitlers architect Albert Speer ontwierp. Tot vlak voor de val van Berlijn, kon Hitler nog uren dagdromen boven de maquettes van zijn nieuwe stad.

Formeel betekent het dat de Duitse staat eigenaar is van de in beslag genomen kunstwerken. Het is onduidelijk wat Berlijn met de kunstwerken aan moet. Ze zouden naar een museum kunnen, al ligt dat wellicht wat gevoelig. Een andere optie is om Hitlers paarden om te smelten. Het brons is honderdduizenden euro's waard.