Hillary Clinton, de kat met negen levens

Hillary, de activiste

Hillary Clinton, op dat moment nog Hillary Rodham, is al een ster vóór ze aan haar rechtenstudies aan de prestigieuze universiteit van Yale begint. Rodham, afkomstig uit Chicago, heeft er dan al vier opgemerkte jaren politieke wetenschappen opzitten aan het hoog aangeschreven Wellesley College.

Omdat ze afkomstig is uit een politiek conservatief gezin engageert ze zich daar in 1965 als voorzitster van de Wellesley Young Republicans. Maar haar denkbeelden veranderen snel, als gevolg van de oorlog in Vietnam en de opkomende burgerrechtenbeweging. Ze omschrijft zichzelf in die periode als "een conservatieve geest met een progressief hart". Haar steun gaat uit naar de antioorlogsbeweging en de Democratische presidentkandidaat Eugene McCarthy, die daarop inspeelt. Na de moord op Martin Luther King ontpopt ze zich zelfs tot een heuse activiste op Wellesley, door een tweedaagse studentenstaking te organiseren en ervoor te ijveren meer zwarte studenten naar Wellesley te lokken. Even doet ze nog een poging om zich te verzoenen met de Republikeinse partij, tijdens een stage in Washington. Maar ze geraakt er degouteerd door de campagne van Richard Nixon en haakt zo definitief af bij de 'Grand Old Party'.

Die hele periode zal in 1969, tijdens de diplomauitreiking, culmineren in een enorm gesmaakte, idealistische 'commencement speech'. Rodham laakt er de kritiek op de 'activistische' jeugd, die er eerder door de Republikeinse senator Edward Brooke is gegeven, en schetst een scherp beeld van haar generatie en de politieke veranderingen die zij verwacht. De toespraak wordt gevolgd door een minutenlange staande ovatie. De pers pikt haar woorden op en Hillary Rodham is even een ster.

Ook tijdens haar rechtenstudies op Yale engageert ze zich ten volle. Zo probeert ze te helpen bij rechtszaken over kindermishandeling en geeft ze juridisch advies aan minderbedeelden. In die periode doet ze ook haar eerste politieke ervaring op, nadat politiek adviseur Ann Wexler haar in 1970 vraagt mee te helpen bij de campagne van kanidaat-senator Joseph Duffey. In die periode leert ze ook Bill Clinton kennen en de twee worden een koppel. Amper enkele jaren later vraagt hij haar ten huwelijk, maar Rodham weigert zich al te binden. Ze is terecht ambitieus en ze wil niet vastzetten.

Hillary, de carrièrevrouw

Wanneer ze afstudeert, wordt ze gevraagd om mee te werken aan het parlementaire onderzoek over het Watergate-schandaal. Dat zal uiteindelijk leiden tot het afzetten van president Richard Nixon in 1974. Rodham wordt dan al een mooie politieke toekomst voorspeld, maar ze kiest er uiteindelijk toch voor om "haar hart te volgen". In plaats van Washington wordt het Arkansas, waar haar geliefde Bill Clinton lesgeeft en een zitje in het Huis van Afgevaardigden probeert te bemachtigen. "Hij zal ooit president van de Verenigde Staten worden", zegt ze dan al.

Ook Rodham gaat er lesgeven, aan de rechtenfaculteit van de universiteit van Arkansas. Het is pas in 1975, na ettelijke aanzoeken, dat ze instemt om met Clinton te trouwen. Maar - grote opschudding in de conservatieve staat Arkansas - Rodham beslist om haar meisjesnaam te blijven gebruiken. Het is niet alleen een feministische keuze van Hillary, maar ook een manier om hun professionele levens uit elkaar te houden en potentiële belangenconflicten te vermijden. Het gaat het koppel voor de wind: Bill Clinton wordt gouverneur van Arkansas tussen 1979 en 1981 en tussen 1983 en 1992, met Hillary als zijn belangrijkste raadgever. Zijzelf maakt bovendien furore bij het advocatenkantoor Rose Law en zal er zelfs de eerste vrouwelijk partner worden.

Tot in 1980 hun dochter Chelsea geboren wordt. Dan hakt Hillary de knoop door. Ze vraagt om voortaan Rodham Clinton genoemd te worden, voornamelijk om de conservatieve kiezers van haar man gerust te stellen. Het zal Bill goed doen. Hij kan zich in 1991 zelfs opwerpen als Democratisch presidentskandidaat.

Maar zijn echtgenote komt zo almaar meer in zijn schaduw te staan. Onterecht, en Bill ziet dat ook, maar er is niks meer tegen te beginnen. Wanneer Bill eens grapt hij dat zijn vrouw zoveel politieke expertise in huis heeft dat zijn verkiezing "wel eens 'één kopen, één gratis' zou kunnen zijn", loopt het mis. Die goedbedoelde uitspraak om zijn vrouw in de kijker te plaatsen valt slecht en Bill moet ze later zelfs toelichten om iedereen gerust te stellen. Als Hillary zelf een keer argumenteert dat ze een eigen leven en carrière heeft "in plaats van thuis te zitten, koekjes te bakken en theekransjes te organiseren", krijgt ze de wind van voren omdat ze "neerbuigend doet tegenover huisvrouwen".

Hillary, de machtige first lady

Bill Clinton geraakt tot in het Witte Huis en zijn woorden worden bewaarheid: zijn vrouw is veel meer dan een passieve first lady. Ze is erg betrokken achter de schermen en wordt zo na Eleanor Roosevelt een van de machtigste Amerikaanse first ladies aller tijden. Haar man zet haar aan het hoofd van een taskforce die het zorgverzekeringsstelsel in het land moet hervormen. Een 'Obamacare' avant la lettre die, jawel, door tegenstanders 'Hillarycare' wordt gedoopt. Het Congres voelt zich, enigszins terecht, gepasseerd. De campagne die tegen het plan gevoerd wordt, zelfs door Democratische vertegenwoordigers, is vernietigend en de hervorming geraakt niet door het Huis en de Senaat.

Het falen van Hillarycare heeft een prijs, de Democraten verliezen de controle over het Huis en de Senaat tijdens de midterms. Maar de first lady weigert stil te zitten. Ze ijvert voor tal van verbeteringen in wereld van de gezondheidszorg, kinderrechten en vrouwenrechten. In die hoedanigheid wordt ze meest bereisde first lady ooit.

Ronduit memorabel is haar speech in 1995 op de Wereldconferentie over Vrouwen in Peking. Haar man wil niet dat Hillary gaat. Hij probeert net de broze banden met China te versterken en een preek over vrouwenrechten past hoegenaamd niet in dat kader. Maar Hillary gaat toch en haar toespraak houdt nog niet in de verste verte rekening met de Chinese gevoeligheden. De stelling dat "het niet langer aanvaardbaar is om vrouwenrechten apart te zien van mensenrechten" resoneert over de hele wereld en geeft vrouwenrechtenorganisaties aller landen het broodnodige duwtje in de rug. China kan niet meer doen dan mokken.

Dat de first lady in 1996 verschillende onderzoekscommissies moet doorstaan (en overleeft), is niks vergeleken met wat er in januari 1998 op haar af komt. Bill blijkt een buitenechtelijke affaire te hebben gehad met een stagiaire, Monica Lewinsky. Hij ontkent staalhard, maar de zaak wordt vanaf uitgespit en tegen de zomer kan de president niet anders dan zijn misstap toegeven. Hillary is zwaar gekwetst door gebeurtenissen, maar blijft bij Bill. Dat levert haar niet alleen steun en begrip op. Nee, sommigen zien haar als verraadster van de vrouwenrechten die ze altijd heeft verdedigd, anderen noemen haar een opportuniste die nu haar eigen carrière kan nastreven.

Hillary, het politieke werkpaard

Het is geen faire aantijging, maar het klopt ergens wel dat nu de weg plots openligt voor de politieke carrière van Hillary. Wanneer er zich in 2000 een kans aandient - een vrije stoel in de Senaat - gaat Clinton er vol voor. Met succes: ze wordt de eerst first lady die ook een verkozen politieke ambt vervult. En met overgave: hoewel ze low profile blijft, werkt ze keihard en netwerkt ze zich weer een weg naar het vertrouwen van haar collega's en kiezers.

De aanslagen van 9/11 traumatiseren de VS en president George W. Bush wil eerst Afghanistan, en daarna Irak binnenvallen. Clinton steunt al die militaire operaties. "Ik dacht dat ik te goeder trouw handelde en ik de beste beslissing genomen had die ik kon nemen met de informatie die ik had", schrijft ze daar later over in een van haar boeken. "En ik was niet de enige die het mis had, maar ik had het wel degelijk fout. Zo simpel als wat." Doorheen de jaren moeten de volksvertegenwoordigers stukje bij beetje hun kar keren, ook Clinton. Tijdens haar tweede termijn in de Senaat drijft ze haar herwonnen oppositie tegen de Irak-oorlog nog wat op.

Dat is nodig, want er zit in 2008 een presidentsverkiezing aan te komen en haar steun voor de Irakoorlog is haar zwakste plek. Clinton blijkt die verkiezing achteraf gezien al zeker 5 jaar aan het voorbereiden te zijn geweest. Haar sterkste Democratische opponenten in de primaries zijn senator Barack Obama en voormalig senator John Edwards. Maar geen vuiltje aan de lucht, want de peilingen zien er prima uit. Geheel onverwacht komt Obama uiteindelijk als Democratische kandidaat uit de bus. Clinton zal Obama tijdens een gesmaakte, gepassioneerde toespraak op de Democratische Nationale Conventie haar steun uitspreken en laat niet na om nadien nog voor hem campagne te voeren.

Hillary, de minister

Obama wordt de nieuwe president en wacht niet lang om Clinton te vragen om zijn minister van Buitenlandse Zaken te worden. Het is een gewaagde zet maar Clinton werpt zich op als een loyale rechterhand van Obama. Samen proberen ze de buitenlandse politiek van de VS te hertekenen, gebaseerd op een zachtere houding en meer diplomatie. Dat loopt aanvankelijk goed - met onder meer een historische 'reset' in de relaties met Rusland. Maar in 2011 barst de Arabische lente los in Tunesië en Egypte, belandt Libië in een burgeroorlog en wordt er ook gevochten in Syrië. Niet altijd reageren Obama en Clinton even kordaat, meestal uit bezorgdheid opnieuw betrokken te raken in een eindeloos conflict.

Het zwaarste moment van haar termijn als minister moest dan nog komen: de aanval op de Amerikaanse diplomatieke compound in Libië op 11 september 2012. De Amerikaanse ambassadeur en drie anderen komen daarbij om het leven. Tal van vragen duiken op over de beveiliging te plaatse en de precieze verklaring van de gebeurtenissen. Clinton neemt als bevoegde minister de verantwoordelijkheid voor de beveiligingsgaten op zich, maar poneert stellig dat ze nooit betrokken is bij de voorafgaandelijke discussies daarover. De Republikeinen zien een kans en proberen haar verschillende keren in het Congres het vuur aan de schenen te leggen. Maar Clinton houdt stand, zelfs na een sessie in oktober 2015 die een hele dag en nacht in beslag neemt. Het lijkt voor haar dan al een kleine overwinning op de Republikeinse tegenstand in de aanloop naar de presidentsverkiezingen.

Hillary, de Democratische 'nominee' voor het presidentsschap

Inderdaad, voor Obama's tweede presidentstermijn past Clinton wijselijk. Ze weet heel goed wat er haar in 2015 en 2016 te wachten zal staan, wanneer ze het nog een keer zal proberen als presidentskandidate. Controverses genoeg die ze als publiek figuur nog moet overwinnen. Er is kritiek op de dure toespraken die ze geeft en op het geld dat de Clinton-stichting van buitenlandse overheden binnenrijft. En ze ligt zwaar onder vuur als blijkt dat ze als minister van Buitenlandse Zaken gewoon haar persoonlijke e-mailadres voor staatsaangelegenheden gebruikte.

Weer lijkt het haar niet te deren. Op 12 april 2015 kondigt ze haar kandidatuur officieel aan, niet op een toespraak maar in een YouTube-video. "De gewone Amerikaan heeft een kampioen nodig", klinkt het. "En ik wil die kampioen zijn." Het duurt uiteindelijk tot 8 juni van dit jaar vooraleer Clinton mathematisch zeker de Democratische 'nominee' is (al geeft Sanders de strijd nog niet helemaal op).

De algemene consensus is altijd geweest dat Clinton deze keer incontournable zou zijn voor de Democraten. Steun had ze genoeg en ze leek op een goed moment te arriveren. De Democraten hebben weer nood aan een beslagen kuitenbijter - zeker gezien de economische en geopolitieke context - nadat de mooie beloftes die 'vernieuwer' Obama deed niet helemaal blijken te zijn bewaarheid.

Maar Bernie Sanders hield met zijn erg linkse verhaal toch verdacht goed stand. Hij speelde de rol van uitdager prima en duwde Clinton in het hokje van het 'establishment'. Sanders pookte ook geregeld slim in de juiste wonden, zoals Clintons gewijzigde visies over het homohuwelijk of over de oorlog in Irak. Hillary Clinton zelf had bovendien te kampen met zwakke waarderingscijfers en de heersende perceptie dat ze deel is van een 'politieke dynastie'. Dat maakte dat de race zo lang spannend bleef.

Vanaf nu mag ze echt campagne beginnen voeren voor het presidentsschap. Ze kan zich zo ook volop beginnen voorbereiden op de strijd met Donald Trump. Eerder deze week gaf ze al een pittig schot voor de boeg. En ook in haar overwinningsspeech in Californië kreeg Trump ervan langs (zie video hieronder). Dat belooft de komende maanden nog vuurwerk op te leveren.

Dit is een geactualiseerde versie van een stuk dat in januari, bij het begin van de Amerikaanse voorverkiezingen op onze website verscheen.