‘Het zijn de grootste pesters die met de stippen staan te dansen vooraan’: waarom deze school niet meedoet aan Week tegen Pesten

De halve cast van de Ketnet-serie #LikeMe, stripfiguur Jommeke en zowat alle politici: vanaf volgende week doet heel Vlaanderen weer mee aan de Week tegen Pesten. Een handvol scholen echter niet. ‘Tijdens de pestweek staan de grootste pesters met vier stippen helemaal vooraan te juichen en te dansen.’

Van de dansjes op de speelplaats tot klasgesprekken over pesten en de vier stippen op ieders hand: op basisschool ’t Biekorfje in Aalbeke nabij Kortrijk puilde de agenda tijdens de Week tegen Pesten elk jaar uit met allerlei speciale activiteiten.

Dit jaar zal dat niet het geval zijn. Wanneer de Week tegen Pesten volgende week vrijdag begint, zal dat zonder al te veel rumoer passeren in Aalbeke. Her en der zullen misschien wel leerlingen rondlopen met vier stippen op hun hand, maar speciale activiteiten zoals andere jaren organiseert directrice Greetje Huyse niet meer. “Iedereen deed hier altijd met volle goesting mee”, zegt ze. “Maar de dag erop was er niet veel meer van te merken. De transfer van die week naar een verandering van het gedrag van kinderen zagen we niet.” Eerder dan enkel tijdens de Week tegen Pesten aandacht te hebben voor pestgedrag koos de school ervoor om dat een heel schooljaar lang te doen.

Huyse stapte naar het Centraal Meldpunt Pesten voor begeleiding. Die Nederlands-Belgische vzw helpt scholen die een pestbeleid willen opstarten. “De meeste scholen waar we geweest zijn om een buddywerking of een pestprotocol te promoten, zijn vaak verrast als wij zeggen dat sommige slachtoffers zo’n pestweek helemaal niet leuk vinden”, zegt voorzitster Shirley Rijken Rapp. “Eigenlijk gaat de aandacht meer naar de pestkoppen. Want wie staat er altijd vooraan te dansen met de vier stippen op hun hand? Dat zijn de pestkoppen.”

Dat zijn toch de verhalen die Rijken Rapp en haar collega’s af en toe opvingen wanneer ze groepsgesprekken doen over pesten op scholen. “Sommige slachtoffers geven aan dat ze het echt geen fijne week vinden en melden zich zelfs ziek”, zegt ze. Volgens Rijken Rapp zijn er zo’n zes scholen die eraan denken om niet deel te nemen aan de Week tegen Pesten. ’t Biekorfje is er een van.

Pestbeleid

Ook pestdeskundige Gie Deboutte, voorzitter van het Vlaams Netwerk Kies Kleur tegen Pesten, denkt dat het initiatief in sommige scholen een omgekeerd effect kan hebben: “Als je als school tijdens het jaar het thema pesten uit de weg gaat, doe je tijdens deze week beter niets in plaats van te weinig en te laat. Anders creëer je valse verwachtingen bij het gepeste kind.” En de pesters zullen zich volgens Deboutte niet zomaar laten intimideren door de campagne: “Integendeel, ze zullen bang zijn om hun status te verliezen en juist extra stoer doen.”

Heeft de week tegen pesten dan nog zin? “Er zijn gelukkig ook veel scholen die wel al een veilig klimaat en transparante communicatie over pesten hebben”, zegt Deboutte. “Door dan je beleid ook op te hangen aan een bredere campagne, wordt het voor pesters en gepeste kinderen nog gemakkelijker om kleur te bekennen. Ik zie niet in waarom je het dan niet zou doen.”

Wat niet betekent dat er geen ruimte voor verbetering is. Nederlandse scholen organiseren hun week tegen pesten bijvoorbeeld in september. “Het begin van het schooljaar is daar een logischer moment voor”, zegt Karlien Demol, die aan de KU Leuven pestgedrag onderzoekt. “Want net dan worden er nieuwe groepjes gevormd.”

Monitoren

Ook Rijpen Rapp erkent dat een effectief pestbeleid kan samengaan met aandacht voor pesten in die ene week. “Maar enkel als leerkrachten op de hoogte zijn van pestgedrag en een pestkop erop kunnen aanspreken wanneer ze merken dat hij of zij een week later toch weer iets doet”, zegt ze. “Terwijl leerkrachten vaak niet weten wie de pestkoppen zijn en dat dus vaker voorkomt dan we denken.”

Daarom dat het Centraal Meldpunt Pesten erop hamert om een monitoringsysteem op te zetten op school. Dat doen ze in ’t Biekorfje sinds dit schooljaar. Over de hele school staan er boxen waar iedereen – van leerlingen tot leerkrachten – briefjes met meldingen van pestgedrag kunnen steken.

“Die worden elke vrijdag leeggemaakt en in een Excel-bestandje gestoken”, zegt Huyse. “Daar halen we veel uit. Leerkrachten houden doorgaans eenmaal per week toezicht op de speelplaats en kunnen niet alles aan elkaar doorvertellen. Via die boxen kunnen we makkelijker zien wanneer een leerling drie tot vier keer per week een andere leerling pest. Zo komen we pestgedrag sneller op het spoor en kunnen we een gesprek opstarten.”

Die gesprekken zijn een tweede belangrijke pijler van het pestbeleid van de school. Daarbij worden een jaar lang groepjes van zo’n twaalf leerlingen gemaakt, verspreid over alle leerjaren. Leerlingen leren er elkaar kennen via simpele spelletjes en leren naar elkaar te luisteren: net zoals bij AA-bijeenkomsten mogen ze vertellen, maar wordt er niet geoordeeld. Zo krijgen leerlingen een extra kanaal waar ze met bezorgdheden terechtkunnen.

Het is een van de methodes waarmee scholen aan de slag kunnen, benadrukt Demol. “Scholen kunnen ook kiezen voor een andere aanpak, afhankelijk van wat bij hen past”, zegt zij. “Zolang ze maar een methode nemen waarvan onderzoek aantoont dat ze werkt.” Eén ding is wel zeker: in plaats van één week lang alles uit de kast te halen, hebben scholen beter een jaar lang aandacht voor pesten.