Het WEST-VLAAMS is een wereldtaal

"Het idee ontstond op de set van de VTM-serie De Rodenburgs", vertelt acteur Mathias Sercu. Hij acteerde samen met medeoprichtster Lien De Graeve in het Kortrijkse familie-epos, zonder dat er door de acteurs een woord West-Vlaams werd gesproken. "Wat behoorlijk absurd was. Van de weeromstuit hadden we zin om theater in 't West-Vlaams te brengen", legt Sercu uit.

"Toen Tom Ternest en ik, als West-Vlamingen in het verre Limburg, bij De Queeste speelden, hadden we het daar ook al over gehad", treedt Lien De Graeve hem bij, "maar het werd pas concreet toen Mathias ons een nieuwjaarsbrief stuurde waarin hij ons uitnodigde om samen een theaterstuk te brengen in het West-Vlaams."

Waarom theater in het West-Vlaams?

Ternest: "We brengen theater niet vanuit de gimmick, maar vanuit een oprechte liefde voor het West-Vlaams.

"Bij een eerste samenkomst werd meteen duidelijk dat de ambitie groter was: waarom geen eigen gezelschap stichten en stevige theaterteksten uit het klassieke of hedendaags repertoire in het West-Vlaams spelen?"

Sercu: "Dankzij de mensen van De Spil die ten volle geloven in ons verhaal, kunnen we nu langzaam groeien onder de vleugels van het Roeselaarse cultuurcentrum."

Ternest: "We willen graag jaarlijks één stuk in het West-Vlaams maken. Ons debuut spelen we in het Roeselaars, wat een doorsnede is van al onze dialecten: Lien komt uit Hooglede, Mathias uit Ardooie, ikzelf ben opgegroeid in Rumbeke. Maar we willen ons later ook aan andere dialecten wagen en pakweg een Shakespeare brengen in het Oostends, het Iepers of de taal van aan 'de schreve' (het Frans-Nederlands). We gaan dan ook andere West-Vlaamse acteurs erbij betrekken."

Waarin schuilt de schoonheid van het West-Vlaams?

Sercu: "Het West-Vlaams bezit een ongelooflijke muzikaliteit, luister maar naar de teksten van Flip Kowlier of Wannes Cappelle. Je kunt er dingen in zeggen die in het schoon Nederlands klef zouden klinken, die taal gaat recht naar het hart."

Ternest: "Er is onlangs een studie verschenen die stelt dat het West-Vlaams ooit zelfs de voertaal was op de Caraïben en de Maagdeneilan-den. Het West-Vlaams is werelderfgoed! Al is dat misschien een fout woord: erfgoed betekent dat je iets wilt conserveren voor de eeuwigheid, terwijl het onze betrachting is om een taal levend te houden."

Sercu: "Toen ik op de toneelschool in Brussel zat, was het uit den boze dat je kon horen waar je vandaan kwam, dat is nu wel even anders. Je merkt ook op de televisie een hernieuwde aandacht voor het dialect in series als Eigen kweek. Na het 'Algemeen Beschaafd Nederlands' van de jaren 50 en het daaropvolgende 'verkavelingsvlaams' is er nu een hang naar het authentieke geluid van het dialect."

Ternest: "Het West-Vlaams was lang dat taaltje van de achterlijke boerkes, daar pakte je liever niet mee uit op de toneelschool. Een Gentse Walter De Buck of een Antwerpse Wannes Van de Velde, die konden ermee door, maar zo'n West-Vlaming als Willem Vermandere, daar werd toch wat meewarig over gedaan. Het is pas sinds 't Hof van Commerce en daarna de befaamde sketches zoals 'Rute 98' (uit Alles kan beter) en 'De Man van Bavikhove' (uit In de Gloria) dat het West-Vlaams meer aanvaard wordt. Zet dat maar in de krant: Gerrit Callewaert is cruciaal geweest voor de emancipatie van de West-Vlaming!" (lacht)

Vrezen jullie niet door het West-Vlaams jullie publiek te beperken?

Ternest: "Olympique Dramatique heeft indertijd nog De Krippel (eveneens naar een stuk van McDonagh) gebracht in een half verzonnen taaltje en dat begreep ook iedereen, al verstond je niet alles. Het is niet omdat iets streekgebonden is, dat het niet universeel kan zijn. Het beste bewijs is dat we met deze productie ook toeren buiten West-Vlaanderen, in Evergem, Wetteren, Oudenaarde, zelfs in Herentals! En dat doen we niet met ondertiteling (lacht). In tegenstelling tot het echte West-Vlaamse dialect dat vaak erg binnensmonds is, houden wij het puntig."

Voor de vertaling hebben jullie hulp ingeroepen via Facebook.

De Graeve: "We zijn het stuk woord voor woord gaan hertalen naar het Roeselaars om tot een partituur in fonetisch schrift te komen. Hoewel we op een boogscheut van elkaar zijn opgegroeid, zijn onze dialecten erg verschillend. Is het nu 'skone' of 'schjwone' (mooi)? Daar hebben we al verhitte discussies over gevoerd. Dus hebben we raad gevraagd aan onze ouders en vrienden, en hebben we een speciale Facebookpagina opgericht waarop we stukken van de tekst postten met de vraag naar de meest authentieke Roeselaarse vertaling. De reacties waren enorm, je kan dus gerust stellen dat deze theatertekst ontstaan is met de hulp van ons publiek."

Als debuutstuk kozen jullie

The Lonesome West van Martin McDonagh, eveneens geschreven in het - zij het Ierse - dialect. Bovendien heeft deze gevierde toneelauteur een boontje voor West-Vlaanderen, getuige zijn film In Bruges.

Ternest: "The Lonesome West past qua thematiek goed bij de West-Vlaamse identiteit. Het is het verhaal van twee broers die op voet van oorlog leven terwijl de dorpspriester uit den vreemde hen probeert te verzoenen. Dat de schoonste 'keppe' van het dorp hen blijft bevoorraden met drank, helpt natuurlijk niet. Het is een verhaal over echte binnenvetters die het liefst hun emoties voor zich houden. Typische West-Vlamingen dus, de stugste onder de Belgen."

Sercu: "Allee gij, dat is toch iets universeels! Dat hangt toch veel meer af van het provincienest waarin je opgroeit, dat kan evengoed een hol van Pluto in Limburg of Texas zijn?"

Ternest: "Ja maar, Mathias, hoe verklaar jij dan dat West-Vlaanderen een van de koplopers is qua zelfmoordcijfers in gans Europa, met Roeselare boven aan de lijst. Zo'n preventiecampagne als 'Oe ist' (met Kamagurka als peetvader) komt niet uit de lucht vallen. Het is toch nog altijd dat katholieke juk van skuld en boete dat aan ons plakt. Ge moet uwen hemel verdienen."

De Graeve: "Onlangs was er een debat in Reyers laat naar aanleiding van een studie waaruit bleek dat West-Vlaamse studenten het beste scoren in het hoger onderwijs. Björn Soenens, hoofdredacteur van Het journaal en zelf West-Vlaming, noemde ons - en dat komt goed uit voor dit stuk - de Ieren onder de Vlamingen. Niet zagen en klagen maar vooruit met de geit!"

*krebbebitter: gierigaard