Het verborgen leven van bomen
Er zijn weinig auteurs die de kunst om beknopt én gelaagd te schrijven zo goed beheersen als Alejandro Zambra (°1975). De Chileen, dit jaar door het illustere tijdschrift Granta opgenomen bij de 22 meest veelbelovende Spaanstalige auteurs, debuteerde in 2006 met de novelle Bonsai, een liefdesgeschiedenis van minder dan honderd bladzijden. Het boek maakte ook buiten de landsgrenzen een triomftocht. In zijn tweede roman, Het verborgen leven van bomen, bevestigt de Chileen zijn bijzondere schrijverschap.
Net als Bonsai is het een kort boekje, met een eenvoudige plot. Het verhaal beslaat één nacht, waarin Julián, een literatuurdocent, wacht tot zijn vrouw Verónica thuiskomt terwijl hij past op zijn stiefdochtertje Daniela. “Maar dit is geen normale nacht”, schrijft Zambra, “tenminste nóg niet. Het is namelijk niet helemaal zeker of er wel een volgende dag is, want Verónica is niet van haar tekencursus teruggekeerd. Wanneer zij terugkeert, zal de roman eindigen. Zolang zij niet terugkeert, blijft het boek doorgaan. Het boek blijft doorgaan totdat zij terugkeert, of totdat Julián er zeker van is dat zij niet meer terug zal keren.”
Terwijl Juliáns onrust groeit, sust hij Daniela in slaap met verhalen over het verborgen leven van bomen. Hij denkt aan het verleden, hoe hij Verónica leerde kennen, aan het boek dat hij schrijft over een man met een bonsai. De uren kruipen voorbij. Komt Verónica nog terug? De enige zekerheid, suggereert Zambra, is dat niets zeker is. Geeft de omslag Juliáns gesteldheid weer, hoe zijn gedachten worden uitvergroot en een eigen leven gaan leiden?
Net als bij Bonsai schuilt ook hier de kracht van het verhaal in de uitgepuurde stijl, in de afstand tussen de verteller en de personages, in wat niet gezegd wordt. En ook hier is het gissen naar het boek in het boek. Het verborgen leven van bomen is een boek om in te graven, te onderstrepen, kanttekeningen te maken. Het geeft zin om Bonsai te herlezen en prikkelt de nieuwsgierigheid naar Zambra’s derde, verwacht in mei 2011. (AV)
Tegen de wind in
In 1994 greep de Spaanse schrijfster Ángeles Caso (°1959) met haar eerste roman net naast de prestigieuze Premio Planeta. De eer ging toen naar Nobelprijswinnaar Camilo José Cela. Ángeles Caso won de Premio Planeta alsnog in 2009 met Tegen de wind in. Een deel van het prijzengeld (601.000 euro) schonk ze aan haar voormalige huishoudster, die de inspiratiebron was van deze roman.
Tegen de wind in is het verhaal van São, die in armoedige omstandigheden opgroeit in een dorp in Kaapverdië. Haar vader kent ze niet en haar moeder heeft het te druk met overleven om te zorgen voor het kind. Van jongs af wil São dokter worden, maar op haar twaalfde valt die droom aan diggelen: ze moet een baan zoeken. Ze werkt vijf jaar als kinderjuf, tot een incident haar op de vlucht doet slaan. Ze krijgt de kans te emigreren naar de plaats van haar dromen, Europa. In Portugal ontmoet ze Bigador, een aardige Angolees met wie ze gaat samenwonen. Ze krijgen een zoontje. Maar dan laat Bigador zijn ware persoon zien. São’s leven wordt een hel. Ze vlucht naar Madrid, waar ze bijklust als hulpje van een depressieve vrouw. Ze worden vriendinnen. De Spaanse blijft São volgen en tekent haar verhaal op.
Net als de heldinnen van de Chileense schrijfster Isabel Allende, is São een sterke vrouw die de beproevingen van het leven het hoofd biedt. Ook qua stijl leunt de roman tegen Allende aan. Ángeles Caso schrijft in een bloemrijke taal en is niet bang van een scheutje magisch realisme. Bovendien is ze net als haar Chileense collega een uitstekend verteller.
De grootste verdienste van deze roman is dat Ángeles Caso hier een stem geeft aan de vele vrouwelijke immigranten wier leven in Europa een lijdensweg is. Door de kleine angsten en frustraties van een westerse vrouw te plaatsen tegenover het harde leven van São, die niets bezit behalve moed en wilskracht, houdt de schrijfster de lezer een spiegel voor. Tegen de wind in is een wervelende roman, die moeilijk neer te leggen is en na lezing nog lang tot nadenken stemt. (AV)
