Het proces-Reuzegom leert: een juridisch debat is iets heel anders dan een maatschappelijk

“Te Vorselaar, op 5 december 2018”, staat er in de eindvordering van het Hasseltse parket voor aanklachten A en B ‘toedienen van schadelijke stoffen’ met de dood of werkonbekwaamheid tot gevolg. Volgens de rechter laat haar dat niet toe om in haar vonnis een oordeel te vellen over wat er zich allemaal afspeelde in de aanloop naar het doopritueel dat Sanda Dia (20) fataal zou worden.

De jongen werd op dinsdagavond 4 december tijdens de doopcantus verplicht meer dan een fles gin en daarna pinten te drinken tot hij er – letterlijk – bij neerviel. De volgende ochtend stapte een toevallige voorbijganger, een professor geneeskunde, bij het vertrek uit Leuven op een vijftal Reuzegommers af en dreigde de politie te bellen. Ze maakte zich zorgen om Sanda Dia. Een van de Reuzegommers loog tegen haar dat hij zelf geneeskunde studeerde en dat de doop op zijn einde liep. De vrouw zag daarom af van het contacteren van de politie. Even later werd Sanda Dia in een BMW X3 met bestemming Vorselaar geladen.

In de beoordeling van welke Reuzegommer welke verantwoordelijkheid draagt voor Dia’s dood heeft elk van die handelingen belang, maar de rechter lijkt van mening dat ze dat deel door een fout in de vordering niet kan beoordelen. “Ik ben met handen en voeten gebonden”, zei een emotionele voorzitter maandagavond aan het einde van de procesdag. “Een rechtbank kan zichzelf niet vatten. Ik kan enkel oordelen over de feiten van de namiddag en de avond van 5 december 2018 te Vorselaar.”

Het klonk als een verwijt aan het Openbaar Ministerie, iets wat in Belgische rechtszalen in strafzaken zelden voorkomt. Alsof de Reuzegommers door justitie niet voor hun verantwoordelijkheid kunnen worden geplaatst vanwege een foute datum.

‘Te Leuven’

Tijdens een eerder technische zitting reageerde een van de aanklagers dinsdag met een nota die werd voorgelezen. In minder hoffelijk taalgebruik dan in een rechtszaal zou dat kunnen worden samengevat als: niks van. “Kwalificaties zijn altijd voorlopig”, zei de aanklager. “De rechtbank kan de tenlastelegging aanpassen en verbeteren. De datum en de plaatsbepaling kunnen wijzigen, zolang de continuïteit maar niet wordt gewijzigd. De raadkamer die op 5 augustus 2021 de verwijzing uitsprak, baseerde zich op feiten van 4 en 5 december 2018 in Leuven en Vorselaar.”

De aanklager verwees ook naar de plaatsbepaling in de vordering over de aanklacht ‘mensonterende behandeling’. Daar staat dan weer wel: “Te Leuven tussen 3 en 5 december 2018.”

Dat voor A en B enkel 5 december en Vorselaar worden vermeld, heeft volgens de aanklager een reden: “Toedienen van schadelijke stoffen is de hoogst mogelijke kwalificatie. Geen ander gegeven heeft de dood van Sanda Dia veroorzaakt. Alcohol was dat niet. En alle beklaagden weten hoe de doop is verlopen. De feiten kunnen worden geherkwalificeerd. Wij zijn van oordeel dat iedereen als dader dient te worden aanzien.”

De meeste advocaten, zowel aan de zijde van de verdachten als die van de nabestaanden van Sanda, zien net zo min als de aanklagers een probleem met de vordering. In de wandelgangen was dinsdag even sprake van een verzoek tot wraking van de rechter, maar dat gebeurde niet.

Bekertjes en flesjes

Doordat de voorzitter eerder al voorstelde om de aanklacht ‘toedienen van schadelijke stoffen’ om te zetten in ‘slagen en verwondingen’ dienen alle betrokken advocaten voor vrijdag nieuwe conclusies uit te wisselen. De procedurele discussies daarover zorgden bij de aanvang van het proces voor een reeks onderbrekingen, waardoor het na twee dagen al een eind achterloopt op schema. “Bereid u nu al voor op procesdagen die tot tien uur ’s avonds kunnen duren”, waarschuwde de voorzitster met het oog op volgende week.

In hun eerdere conclusies, een voorafname op de pleidooien, minimaliseerde of contesteerde elke Reuzegom-advocaat het aandeel van zijn cliënt in de specifieke handelingen die ertoe leidden dat Sanda Dia de vissaus opdronk. Het kan verklaren waarom in de rechtszaal tijdens de verhoren van de Reuzegommers veel door het hof gestelde vragen handelden over wat voor soort plastic bekertjes en flesjes er zijn gebruikt om de vissaus toe te dienen.

Vragen over wie de professor in Leuven te woord stond en wie nu precies ging dwarsliggen toen geneeskundestudent M.P. (Ketter) voorstelde om Sanda Dia naar het ziekenhuis te brengen, kwamen hoofdzakelijk van de aanklagers. Zij zijn van mening dat het ontgroeningsritueel in zijn geheel moet worden beoordeeld. Reuzegom verhuisde zijn doop jaren geleden al naar Vorselaar omdat politie en gemeentebestuur in Leuven werken met een doopcharter en alert proberen te zijn voor het verloop. “Had Reuzegom zich aan het doopcharter gehouden, dan had dit overlijden kunnen worden vermeden", zegt de aanklager. “Zonder deelnemers geen doop, zonder deelnemers geen dood. Voor ons zijn alle beklaagden rechtstreeks verantwoordelijk.”

Het proces ligt nu stil tot maandag, wanneer advocaten Sven Mary, Nathalie Buisseret en David Dendoncker zullen pleiten voor de nabestaanden van Sanda Dia.