Het nucleair akkoord ontleed: waarom Doel 4 en Tihange 3 nog (lang) niet verlengd zijn

Er blijven veel vragen bij het nucleaire akkoord tussen de regering-De Croo en Engie. De Morgen brengt opheldering.

1. Wat voor akkoord is dit?

De regering en Engie hebben maandag een akkoord ondertekend over het langer openhouden van Doel 4 en Tihange 3. Het gaat om een ‘Heads of Terms and Commencement of LTO Studies Agreement’. Maar wat betekent dat? Volgens de oppositie gaat het om een “non-akkoord”.

Premier Alexander De Croo (Open Vld) en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), de onderhandelaars voor de regering, spreken dit tegen. Volgens hen gaat het om een inspanningsverbintenis. “Dit verplicht Engie ertoe om alle middelen in te zetten om een gemeenschappelijk doel te halen. Dat is zonneklaar”, stelt De Croo. Het doel is de doorstart van Doel 4 en Tihange 3 tegen november 2026. Dan zijn de kerncentrales nodig voor de stroombevoorrading.

Een inspanningsverbintenis is niet hetzelfde als een resultaatsverbintenis. Engie engageert zich in het akkoord om de studies en werken die nodig zijn voor een levensduurverlenging tijdig op te starten. Er moet onder meer een technisch dossier samengesteld worden voor de nucleaire waakhond FANC en een dossier voor de opmaak van een milieueffectenrapport. Maar Engie belooft niet dat de kerncentrales sowieso openblijven. De regering heeft daar geen garanties voor.

“In de zomer hebben de regering en Engie in een letter of intent de richting van hun toekomstig akkoord aangegeven. Vandaag is die richting verfijnd, maar ook niet meer”, zegt professor milieurecht Kurt Deketelaere (KU Leuven). “Achter de politieke goednieuwsshow van maandag schuilt een simpele vaststelling: er zijn nog geen juridisch bindende afspraken over Doel 4 en Tihange 3. Engie engageert zich om de voorbereiding van de levensduurverlenging te beginnen. Dat is een stap vooruit, maar niets dat succes garandeert. Er liggen nog belangrijke zaken open.”

Binnen de regering gaat men ervan uit dat Engie niet meer zal terugkrabbelen zodra de levensduurverlenging is opgestart. Het bedrijf zal geen overbodige kosten maken, luidt het.

2. Hoe zal de samenwerking verlopen?

De regering zal een partnerschap aangaan met Engie voor het langer openhouden van Doel 4 en Tihange 3. Er komt een nieuwe vennootschap waarin de Belgische overheid en Engie elk voor de helft participeren. Het gaat om een special purpose vehicle dat NuclearSub gedoopt wordt.

Hoe dit partnerschap financieel zal werken, blijft onduidelijk. Zeker is al dat de overheid en Engie de investeringskosten voor de levensduurverlenging zullen delen. Om Doel 4 en Tihange 3 langer uit te baten zijn opfriswerken nodig van circa 1 miljard euro. Wat ook vaststaat, is dat er een ‘prijsmechanisme’ komt. Dit mechanisme moet zorgen dat Engie zijn investeringen kan terugverdienen binnen tien jaar. Hoe het er zal uitzien, moet de komende weken uitgeklaard worden.

Wellicht garandeert de overheid aan Engie een soort minimumprijs voor de opgewekte stroom uit Doel 4 en Tihange 3. In het buitenland bestaan al gelijkaardige mechanismen.

“In principe hoeft dit geen heel moeilijke oefening te zijn”, zegt energieondernemer André Jurres, “omdat het goed te berekenen valt welke kosten Engie heeft voor de uitbating van Doel 4 en Tihange 3. Het komt er voor de overheid op aan die kosten correct in kaart te brengen en daar een juiste minimumprijs tegenover te plaatsen. Ik voorspel niet meteen grote problemen. Ook al omdat Europa geen deal zal toestaan waarbij Engie exuberante staatssteun krijgt toegestopt.”

3. Wat met het kernafval?

Engie krijgt een maximumfactuur voor de berging van het kernafval (een ‘cap’). Maar niet meteen.

Experts van de overheidsdienst Economie, de Commissie voor nucleaire voorzieningen, afvalbeheerder Niras en de Nationale Bank berekenen tegen 15 maart een maximumfactuur voor het kernafval. Die factuur zal uiteenvallen in twee delen: een bedrag per kubieke meter voor het laagradioactief afval (categorie A) en een bedrag per kubieke meter voor het hoogradioactief afval (categorieën B en C). Vooral het hoogradioactief afval bergen kost miljarden euro’s.

In maart 2024 wil de regering haar goedkeuring geven voor het ‘hoogradioactieve deel’ van de maximumfactuur. Tegen dan moet duidelijk zijn of Engie er daadwerkelijk alles aan doet om Doel 4 en Tihange 3 tijdig paraat te krijgen. Als dat niet het geval blijkt, zal de regering haar handtekening niet zetten, luidt het. Voor het ‘laagradioactieve deel’ van de maximumfactuur zal pas groen licht komen als de verlenging van Doel 4 en Tihange 3 klaar is. In principe is dat eind 2026.

Als Engie de doorstart doet mislukken (met als deadline november 2027) kan ook de maximumfactuur voor het hoogradioactief afval teruggedraaid worden. Dat is een extra stok achter de deur.

“We blijven met heel veel vragen zitten over die maximumfactuur”, reageert Benjamin Clarysse van ngo Bond Beter Leefmilieu. “Hoe gaat men dat bedrag juist berekenen? Er loopt momenteel een burgerbevraging naar de manier waarop kernafval geborgen moet worden in België. Die zou anderhalf jaar duren, maar nu wil men al een bedrag vastleggen tegen maart. Hoe kan dat?”

Van der Straeten geeft toe dat er “risico’s” verbonden zijn aan de maximumfactuur. Voorzichtig rekenen en uitgaan van de worstcasescenario’s van Niras is daarom belangrijk. Maar de factuur kan volgens haar ook een zegen zijn. “Als we dit nu goed doen, hebben we als overheid de zekerheid dat we beschikken over de nodige middelen voor de berging.” Op het moment dat de maximumfactuur wordt toegekend, zal Engie meteen het volledige bedrag moeten uitbetalen.

Nu is dat niet het geval, waardoor er altijd zorgen blijven of Engie finaal zijn rekening zal (kunnen) betalen.