Het Mexicaanse Tijuana is nu een toeristenstad zonder toeristen

Mexicanen in de grensstreek worden hard geraakt door het sluiten van de Amerikaanse grens vanwege het coronavirus. Op bezoek in toeristenstad Tijuana. ‘Normaal gesproken verdien ik 120 dollar op een dag. Gisteren 6 dollar.’

Vanaf het strand van Tijuana loopt de grens tussen de Verenigde Staten en Mexico de zee in. De branding kabbelt tegen het metershoge hekwerk, hier begint Latijns-Amerika. Aan de noordkant van deze afscheiding sterven dagelijks honderden mensen aan het virus. In de Mexicaanse grensstad speuren mariachimuzikanten verweesd naar de laatste toeristen.

De intense corona-angst die heerst in de Verenigde Staten heeft Mexico nog niet bereikt, maar de boeggolven van de pandemie wel. Die raken de inwoners van Tijuana diep in de portemonnee.

De stad leeft van de noorderburen, die dagelijks in groten getale naar het zuiden afzakken voor goedkope vistaco’s, goedkope seks en goedkope drank. Maar ook voor betaalbare huizen, gezondheidszorg, borstimplantaten en neusverkleiningen. Grensovergang San Ysidro is een van de drukste ter wereld, tot goed een week geleden reisden elke dag zo’n 130.000 mensen van noord naar zuid, en omgekeerd.

Leugen

De enige gast op het terras van Hotel Nelson is Camilo Díaz (88), muzikant zonder band, met een gitaar over de schouder en een kom pap voor zijn neus. “Het virus is een leugen van de overheid om geld te verdienen”, zegt hij. Toen hij 8 was, voorspelden de priesters ook dat de wereld zou vergaan. “Jezus liep blootsvoets, maar de schoenen van de paus kosten miljoenen peso’s.” Vertrouw nooit de autoriteiten, wil hij maar zeggen.

Meer mensen in Tijuana vragen zich hardop af of het virus wel bestaat of dat politici een loopje met hen nemen. Te vaak zijn Mexicanen bedrogen door hun leiders. Tel daar een president bij die vooral laconiek doet over het virus en zie de wonderlijke uitzondering die Mexico vormt in Latijns-Amerika.

Veruit de meeste zuiderburen zitten volledig op slot om te voorkomen dat enkele duizenden coronagevallen uitgroeien tot een niet te hanteren veelvoud. Maar in Mexico, grenzend aan coronabrandhaard de Verenigde Staten, is antibacteriële handgel het voornaamste wapen tegen Covid-19.

Nonchalance

President Andrés Manuel López Obrador (‘Amlo’) laveert door de crisis met ogenschijnlijke nonchalance en zelfvertrouwen. Tijdens zijn dagelijkse persconferenties verzekert de links-populistische zestiger het land met een glimlach dat alles onder controle is.

De volksgezondheid is belangrijk, maar de economie nog belangrijker, lijkt de afweging. En dus is het winst dat de noordgrens nog wel open is voor zakenverkeer, benadrukt hij, zodat de economie straks snel herstelt.

Samuel González (52) is ober in restaurant The Boys, een van de vele eettentjes in de toeristenstraat Santiago Argüello in het oude centrum van Tijuana. “Normaal gesproken verdien ik 120 dollar op een dag”, zegt hij. “Gisteren 6 dollar.” Dat was op de eerste dag dat de grens sloot voor ‘niet-essentiële reizen’, oftewel toerisme. “Ik heb geld gespaard en kan even vooruit, maar ik vrees voor mijn collega’s. Zij is alleenstaande moeder, hij heeft een gezin met twee kinderen.”

Gasten kwijt

Tijuana lijkt de dag na het toerismeverbod nog niet te beseffen dat de Amerikanen zijn vertrokken. Het feest dat altijd doorging is plots zijn gasten kwijt, de bar is nog open en de muziek speelt door. De T-shirts en tassen puilen uit de souvenirstalletjes, obers staan voor hun restaurants met geplastificeerde menukaarten in de hand.

Het meest verloren ogen de mariachi’s, sjokkend in hun zwarte pakken met glinsterende manchetten en stiksels, sombrero’s op hun hoofd, gitaar en accordeon in de aanslag – verklede mannen zonder publiek.

Terwijl deelstaten hun inwoners oproepen binnen te blijven, adviseert president Amlo de Mexicanen om toch vooral uit eten te gaan. Hij lijkt zijn voornaamste aanhang te willen behoeden voor financiële malaise: mensen met een klein inkomen, landarbeiders, straatverkopers, restauranthouders, uitbaters van tacostalletjes.

Afstand houden is weliswaar het officiële devies, maar dwang ontbreekt. Stripfiguurtje Susana Distancia moet Mexicanen ervan overtuigen anderhalve meter in acht te nemen. Op sociale media gaat een grap rond: de vriend van Susana Distancia heet Yanos Chin Gamos (‘We zijn genaaid’).

Straat op

Veel Tijuanenses volgen Amlo’s voorbeeld en gaan gewoon de straat op. Naast het warenhuis zingt straatmuzikant Leonard ‘Foxxwashington’ Butler uit San Diego: ‘I’ll Never Leave California’. Tussen de winkelende Mexicanen doet hij betere zaken dan de mariachi’s in de lege toeristenstraat.

Alleen de meest eigengereide Amerikanen zijn achtergebleven. Butler (58) heeft een hekel aan “die racistische lul” in het Witte Huis. Hij kwam ooit voor de bordelen en bleef voor het goedkope leven.

Ook Steve en Monica Brown (allebei 47) zijn gebleven. Hij is donker en mager, zij wit en stevig; ze dragen kettinkjes met houten kruisjes. “We zijn missionarissen.” Jezus leidde hen van een leven vol tegenslagen in de VS naar “een huis aan het strand” voor 400 dollar (zo’n 360 euro) per maand in Tijuana.

Bij grensovergang San Ysidro probeert de 38-jarige Tyler een tweedehands mountainbike te verkopen. Hij handelt aan beide kanten van de grens in klein spul: op twee potten Amerikaanse Nescafé verdient hij in Mexico 6 dollar. Hij kent de grenspolitie, zegt hij, daarom laten ze hem nog door. Zijn ex en twee kinderen heeft hij al jaren niet gezien. “In deze stad kan je gemakkelijk verdwijnen.”

Sjoelbak

San Ysidro oogt op deze ochtend als een immense sjoelbak waarin enkele tientallen auto’s soepel door de vele vrije vakjes schuiven. De Mexicaanse Michelle Meillon (25) is te voet onderweg naar San Diego, waar ze werkt voor de Spaanstalige televisiezender Univision.

De paniek is groot aan de andere kant, zegt ze. “Mijn collega’s gaan nog wel de straat op, maar houden interviews op afstand met selfiesticks.” De Amerikanen reageren te paranoïde, de Mexicanen te laconiek, vindt ze.

In Mexico-stad kondigde de minister van Volksgezondheid afgelopen week aan dat Mexico in ‘fase 2’ is beland. Het aantal besmettingen gaat richting de duizend en de patiënten zijn niet meer te herleiden tot mensen die het virus uit het buitenland meebrachten.

Mexicanen besmetten elkaar inmiddels onderling, twintig mensen zijn overleden. Maar strenge landelijke maatregelen blijven uit, deelstaten hanteren elk een eigen aanpak.

Longontsteking

“President Porfirio Díaz zei ooit: als de VS griep hebben, heeft Mexico longontsteking. De VS hebben nu longontsteking, wat staat ons te wachten?” Achter een bureau bedekt met boeken en paperassen zit hoogleraar Victor Clark Alfaro, als antropoloog verbonden aan de San Diego Staatsuniversiteit en vertrouwd met de bordelen en kartels van Tijuana, zijn onderzoekspopulatie. Op verzoek van zijn vrouw vraagt hij het bezoek om afstand te houden.

De stad leeft van vier geldstromen, vertelt hij: industrie, handel met de VS, toerisme en drugssmokkel. De gedeeltelijke sluiting van de grens treft alle vier. “Voorheen konden narco’s met gemak tien auto’s met cocaïne de grens over sturen. Ze wisten dat er gemiddeld één werd onderschept. Dat gaat nu niet meer.” Ook de ‘coyotes’, de mensensmokkelaars, zitten zonder werk.

Onderaan in de rangorde van het leven langs de grens bungelen de migranten. De regering-Trump grijpt de crisis aan om latino’s die in Amerikaanse opvangcentra wachten op een procedure zonder enige omhaal de grens over te zetten, zegt Clark Alfaro. “En Mexico slikt het. Dit land heeft altijd een onderdanige houding aangenomen ten opzichte van de VS.”

Ook in Tijuana wachten migranten uit Midden- en Zuid-Amerika op een gerechtelijke uitspraak in de VS. Voorlopig zitten ze vast in hun ‘migrantenhuizen’; journalisten zijn er niet welkom uit angst voor een corona-uitbraak in de volle opvanglocaties.

Op de vierde toeristenloze dag zijn de meeste collega’s van ober Samuel González naar huis gestuurd, het personeel van The Boys werkt voorlopig deeltijds. Nu veel concurrenten dicht zijn, heeft Gonzalez zowaar een paar klanten. Ondanks alles steunt hij het sluiten van de grens. “100 procent. We willen hier geen China.” Hij biedt nog een klodder handgel aan.