‘Het kan pas stoppen als het beleid op de schop gaat’: duizenden Amerikanen op straat tegen politiegeweld

Het miezert in Memphis. Een stoet mensen wandelt met gebalde vuisten richting de oever van de Mississippi. Honderden Amerikanen, jong en oud, zwart en wit, onder capuchons, mutsen en paraplu’s. Ze dragen borden met: ‘Stop politieterreur’ en ‘Black Lives Matter’.

“Noem zijn naam!”, roept iemand. “Tyre Nichols!” antwoordt de massa. “Noem zijn naam!” “Tyre Nichols.”

Wéér wordt door de straten van Amerika de naam van een zwarte man gebruld die werd gedood door de politie. De 29-jarige Tyre Nichols werd geschopt, geslagen en getaserd. Het ene moment reed hij in zijn auto naar huis in de staat Tennessee. Het volgende moment was hij dood. De daders: een groep agenten.

Seattle, Boston, New York, Austin, Dallas, Detroit, Atlanta: duizenden Amerikanen gingen dit weekeinde uit woede de straat op. In kerken, buurthuizen en Zoom-groepen werd gesproken over het zoveelste politietrauma in de zwarte gemeenschap.

Het is 2,5 jaar geleden dat er wereldwijd protesten uitbraken tegen politiegeweld na de dood van George Floyd, die bij zijn arrestatie door een agent werd gewurgd. De politie bezwoer de relatie met de gemeenschap te verbeteren. Ook in Memphis. Nu wordt duidelijk dat er weinig is verbeterd. De daders in Memphis behoren tot een speciale eenheid die vrede op straat moest herstellen. Ze zijn zelf zwart.

“Wat willen we?” klinkt het. “Rechtvaardigheid!” “Wanneer willen we het?” “Nu!”

Mishandeling

Beelden van de arrestatie werden vrijdagavond vrijgegeven. Fedex-bezorger Tyre Nichols werd op 7 januari door politie naar de kant gehaald. Hij zou roekeloos hebben gereden – al is daar nog geen bewijs voor gevonden. “Ik heb niet eens iets gedaan”, zegt Nichols. Hij wordt tegen de grond gewerkt, een agent dreigt zijn arm te breken. “Mama, mama, mama”, schreeuwt Nichols. Hij rukt zich los en rent richting het huis van zijn moeder.

Honderden meters van haar huis wordt hij door vijf agenten in elkaar geslagen. Op camerabeelden is te zien hoe Nichols op het hoofd wordt getrapt en geslagen met een wapenstok. Vijf minuten lang gaat het door. Drie dagen later overlijdt hij aan zijn verwondingen.

“Hier heeft de menselijkheid fundamenteel gefaald tegenover een individu”, reageerde Cerelyn Davis, de politiechef van Memphis. De vijf agenten zijn inmiddels ontslagen en in staat van beschuldiging gesteld voor onder meer doodslag, zware mishandeling en ontvoering.

Hoge hartslag

In een zwarte capuchontrui met zwart mondmasker op hobbelt Lizzy Gutierrez (26) achter de protesterende meute aan. “De politie treedt hier op als een bende”, zegt ze. Gutierrez werkt net als Tyre Nichols bij Fedex. Collega’s adviseerden haar vandaag thuis te rouwen, maar Gutierrez heeft een boodschap: “De politie moet stoppen mensen in mijn gemeenschap te doden van mijn belastinggeld.” Zelf kent Guttierez dat gedrag maar al te goed. Ze was 15 jaar oud, de eerste keer dat een agent een wapen op haar richtte.

Memphis, een Democratisch gezinde stad midden in het conservatieve Amerikaanse Zuiden, is een plek met een hoge hartslag. De stad ademt muziek. Rock-’n-roll, gospel, soul en de blues werden hier groot. Maar het is ook een stad met een gecompliceerde raciale geschiedenis. Hier in het oude centrum werden tot slaaf gemaakten verhandeld voor de katoenplantages. In 1968 werd Martin Luther King hier gedood voor een motel. Bewoners noemen het een stad met veel ‘hurt’. Van de 628.000 inwoners is 65 procent zwart en 27 procent wit.

Dat de daders ook zwart zijn, wordt als pijnlijk ervaren, maar niet verbazingwekkend. De stad heeft dan wel een straat vernoemd naar George Floyd, maar agenten – wit of zwart – worden nog altijd niet getraind om situaties te de-escaleren, zeggen bewoners.

“Zwarte mensen weten allang dat het probleem in het systeem zit”, zegt raadslid JB Smiley zaterdag. In zijn overhemd en colbert steekt de Democraat af tegen de rest van de menigte. “Het is goed dat de politie diverser is geworden, maar het geweld kan pas stoppen als het beleid op de schop gaat. Om dat te bereiken moeten er burgers bij worden betrokken.”

Meeste doden in 2022

Verhoudingsgewijs sterven twee keer zo veel zwarte Amerikanen aan politiegeweld als witte. Politiebureaus zijn niet overal verplicht om de doden landelijk te melden. De FBI houdt de cijfers niet nauwkeurig bij. Volgens Human Rights Watch zijn in lange tijd niet zoveel slachtoffers van politiegeweld gevallen als in 2022.

Sinds 2015 telt The Washington Post zelf hoeveel Amerikanen er door agenten worden doodgeschoten. De discrepantie tussen de cijfers van de politie en die van de krant zijn enorm. Neem het jaar 2022: volgens de politie zijn er 168 mensen doodgeschoten, maar de krant vindt er nog eens 879 meer, een record.

In Memphis werd in 2021 een speciale nieuwe politie-eenheid van zo’n veertig agenten in het leven geroepen. Scorpion (Street Crimes Operation to Restore Peace in Our Neighborhoods) moest zware criminelen oppakken om vrede te brengen in de buurten. Maar veel bewoners voelden zich sinds Scorpion juist minder veilig vanwege de harde opstelling van de eenheid - waar de ontslagen agenten deel van uitmaakten.

Het hele weekend delen Amerikanen op TikTok en Instagram skateboard-video’s van Nichols. Met opzet niet de laatste momenten tot zijn dood. Nichols was onderweg naar huis nadat hij in een park hier verderop de zonsondergang had gefotografeerd. De demonstranten marcheren zaterdag kilometerslang door Memphis. De natte straten zijn net zo grijs als de lucht boven de stad. De emoties zijn hevig en de protesten houden ook op zondag aan, maar de rust blijft behouden.

Plotseling wordt de stoet een halt toegeroepen. “Goed nieuws!”, roept iemand door een megafoon. “De politie-eenheid die Tyre heeft gedood is voorgoed opgeheven!” De menigte juicht en applaudisseert. “Zijn moeder gaat hier heel blij mee zijn”, zegt een van de demonstranten. “Het is een begin. We hebben nog een lange weg te gaan.”