‘Het is topsport. En dan moet je spel nog weggestopt worden’: op stap met Vlaamse dragqueens

Ze verkopen zalen uit, maken bekroonde tv-series en zetten dit weekend allicht de Antwerp Pride op hoge hakken: dragqueens zijn populairder en meer mainstream dan ooit. In het spoor van Zsa Zsa Lamor en collega-diva’s. ‘Goeie moppen, mevrouw!’

“Ik zweer het u: ik heb twee jaar lang mijn kas opgefret met die stomme corona, mijn jurken en pruiken hebben stof liggen vergaren en ik heb de dag afgewacht dat ik nog eens mijn arrogante dragsmoel mag opentrekken. Dus het volk hier gaat straks wat meemaken.”

Aan het woord is de 53-jarige Danny Calander, even voor zijn optreden op de Biezerd-kermis in het Antwerpse Niel, waar hij zich na lange tijd eindelijk nog eens kan transformeren tot zijn hoge hakken dragend alter ego: de grofgebekte diva Zsa Zsa Lamor. Dat “die corona” er echt bij hem heeft ingehakt, zo verklaart hij zijn furie. Om er even later zacht aan toe te voegen: “Ach manneke, dragqueens kunnen zich dat veroorloven. Geen zorgen. Dat wordt van ons verwacht. Zeker hier.”

Wanneer Calander op de vroege avond in Niel aankomt, ziet hij er nog uit als een hybride versie van Danny en Zsa Zsa. Ergens tussen zijn wat ordinair hawaïhemd en zijn platliggend grijs haar, doemt een gezicht op dat stijf staat van de make-up. “Ik schmink me altijd op voorhand.” Zijn jukbeenderen lijken dankzij felle paarse vegen veel scherper; drie extra dikke kleurlagen doen ’s mans wenkbrauwen zwaar in volume toenemen, en dan zijn er nog zijn glanzende rode lippen, mét glitterlaag, dat spreekt.

Twee shows van een half uur moet hij straks geven, samen met drie andere collega-drags. Maar het zijn niet Danity Grace, Macy Madison of Lexi Storm die met de meest in het oog springende garderobes het podium opstappen, wel Zsa Zsa Lamor. Keuze genoeg in zijn tot dressoir omgevormde partytent. Op enkele opklaptafels staan tientallen pruiken opgesteld, ettelijke kilo’s make-up en schreeuwerige veertooien en jurken. Op een opengevouwen handdoek liggen zijn accessoires: extravagante oorhangers en een halsketting, en natuurlijk zijn met nepdiamanten bezette microfoon. “Want een queen moet opvallen.”

Stress. De dames moeten zo op. Heupen worden met mousse opgedikt, borstplaten wekken boezems tot leven, en geslachten groot en klein worden deskundig weggestopt.

Op het podium maakt Lamor meteen haar belofte waar: het zowat driehonderd koppen tellende publiek krijgt er duchtig van langs. Hier en daar vallen monden open wanneer ze drie ongeïnteresseerde (lees: niet-applaudisserende) mannen spot naast hun uitbundige vrouwen en hen daarop aanspreekt. “Awel, is ’t tegen uw goesting misschien? Ge moest van uw vrouw, zeker? Sloef! Ge zijt precies al dood. Ik zie het al, het is uw laatste zomer samen.”

Even later speelt ze een telefoniste van een corona-callcenter die door een tachtigjarige wordt gebeld. ‘Weet u al iets over mijn diagnose?’ ‘Ik raad u aan veel modderbaden te nemen.’ ‘Modderbaden, mevrouw? Gaat dat helpen?’ ‘Nee, maar dan kunt ge al aan bodemgrond wennen.’

Zsa Zsa Lamor weet het zelf wel: het is choqueren om te choqueren, uitlokken om uit te lokken. “Het is grof allemaal”, zegt de showqueen achteraf. “En je moet maar iemand in de familie hebben die is overleden aan de gevolgen van covid. Maar als je daar op nota bene een drag-optreden niet tegen kunt en je je geviseerd voelt, tja, dan is dat spijtig. Ik zeg altijd: humor is lachen met iets of iemand, en het maakt niet uit over wie of wat het gaat.”

Voor een optreden haalt ze alles uit de kast, zegt ze. Haar arrogantie, durf en zelfverzekerdheid incluis.

Ooit was het anders.

“Ik verkleed me al mijn hele leven. Maar altijd in mannelijke vorm. Heerlijk vond ik het: Driekoningen, carnaval. Nu eens was ik een koning, dan weer een prins. Dat wil zeggen: tot Jean-Marie, mijn kapper, me meevroeg naar Bal Rat Mort in het casino van Oostende en de dag voor vertrek toch nog een klein detail moest opbiechten: ‘Danny, heel het gezelschap gaat als vrouw verkleed, gij dus ook.’”

Dat ze zich dat moment herinnert alsof het gisteren was. “Ik panikeerde. Ik, Danny? Als vrouw? Ik was 23, dik, onsportief en had me jarenlang weggecijferd omdat ik op school werd uitgelachen en gepest. Maar ik wilde me niet laten kennen en heb me die bewuste avond uitgedost als een ontplofte Sisi – je wilt het niet weten. Mijn broer, die toen al drag was (Vinyl Desertstorm, organisatrice van pop-upfeest Padam Tea Dance, GDW), heeft me geschminkt.

“Toen ik in de buurt van het casino uit de wagen stapte, begonnen talloze mensen te claxonneren. Heel even schoot ik terug in het negatieve. Ik werd opnieuw uitgelachen, dacht ik. Maar het bleek complimenteus. En op het bal werd de ene na de andere foto getrokken. Hier poseren, daar poseren. Zo veel aandacht. Dat had ik nog nooit ervaren. En toen kwam de klik, ik was vertrokken. Ik heb me nooit meer níét verkleed als vrouw.”

Tegenwoordig mag Lamor zich een succesvolle drag noemen. In 2001 opende ze een eigen zaak in Borsbeek: Mask’ara, een ambiancerestaurant waar dragshows en eten samengaan. Eén weekenddag ontvangt ze vrijgezellenfeesten, bedrijfshappenings, verjaardagen enzovoort. Vijfennegentig procent van de bezoekers is hetero, zegt ze. Aan het Theaterplein in Antwerpen opende ze recent Marie Antoinette, een café in boudoir-stijl waarvoor ze volop bezig is drags te boeken voor showavonden.

Het is te zeggen: “professionele drags, want de jongere generatie is vaak nog niet goed genoeg om hier binnen te mogen.”

Waar drags, of alleen maar het woord ‘drag’, vandaan komen, of hoe het ooit begon, daarover lijkt niemand het eens. De ene gaat ervoor terug tot in het oude Egypte, anderen verwijzen naar de middeleeuwen toen vrouwen niet mochten acteren en de mannen – vaak narren – de vrouwenrollen op zich namen. De strijd voor gelijkheid en aanvaarding werd blijvend gevoerd. In de jaren 1970 stond een drag in de VS gelijk met een ‘homoseksuele travestiet’ en werden ze gemarginaliseerd, vernederd en opgesloten.

Vaststaat dat ze in een niet zo ver verleden als randgevallen werden beschouwd. Ook bij ons. “In Vlaanderen heeft men de dragcultuur nooit serieus genomen”, vertelt Zsa Zsa Lamor. “We mochten opduiken in private homoclubs, maar op de Vlaamse televisie was het triest gesteld. Als je BV’s een pruik opzet, zoals in Debby en Nancy, dan kan alles. Maar een homo een dragqueen laten spelen, dat was en is er blijkbaar te veel aan. Ken je die twee oma’s met stoppelbaard op Ketnet (Oma en Oma, red.)? Dat kan allemaal. Maar programma’s met echte drags? Durven ze hier niet.”

De aanvaarding nam de laatste jaren wel toe, zegt ze. “Tien jaar geleden moest ik er niet aan denken om in Niel op de kermis aan al die hetero’s die onzin te verkopen. Nu komen jonge gasten naar me toe om me te feliciteren. ‘Goei moppen, mevrouw!’”

Voor drags wereldwijd veranderde alles in 2009 met de komst van een talentenjachtprogramma waarin beginnende drags, de ene al stunteliger en/of minder ad rem dan de andere, het tegen elkaar opnamen: RuPaul’s Drag Race. Voor wie het afgelopen decennium op een andere planeet leefde: RuPaul’s Drag Race is een een Amerikaanse, intussen met Emmy Awards overladen realityshow waarin opperdrag RuPaul op zoek gaat naar ‘America’s next drag superstar’.

Aan drama is er geen tekort. Verre van. Dat komt niet alleen door de verbale modder die de kandidaten bij momenten naar elkaar gooien, maar ook door de meer documentaire gedeelten waarin teruggeblikt wordt op het vaak harde leven van de queens, hun coming-out of het niet aanvaard worden.

Dat de realityshow een internationale hit is, mag duidelijk zijn. De spin-offs zijn talloos en nogal wat andere landen gingen intussen ook met het format aan de slag. Momenteel wordt ook een Belgische, Franstalige versie ingeblikt.

Heel wat van de deelnemers werden dusdanig populair, dat besloten werd hen samen te brengen in een aantal theatershows. De populairste? RuPaul’s Drag Race Werq The World Tour-show. Daarnaast weekten seizoenswinnaars en andere opvallende gezichten zich los van de show (en hun contracten) en startten met een eigen tournee. Zo speelden de voorbije jaren ook in Vlaanderen Bianca Del Rio en Queen Katya voor uitverkochte zalen.

Zsa Zsa Lamor lust RuPaul niet, “omdat ik denk dat het kind amper zelf valse wimpers of make-up kan aanbrengen”, maar ze kan anno 2022 niet ontkennen dat ze de dragscene wereldwijd groter, zelfs hipper heeft gemaakt. “Ja, dat format bracht inderdaad heel wat teweeg. RuPaul kwam op het juiste moment, met de juiste ingeving.”

Volgens Felipe Domingo (49), eigenaar van de intussen gesloten Antwerpse lgbtq+-bar Que Pasa, werd de invloed van Drag Race pas zichtbaar rond het vierde of vijfde seizoen. “En de latere uitzendingen op Netflix en MTV maakten de dragcultuur steeds meer mainstream.”

Hij steekt zijn lof voor RuPaul niet weg. “Zij heeft héél veel voor ons gedaan. Gisteren zat ik aan tafel met een heterokoppel; ook zij kennen Drag Race. In Que Pasa en tijdens de theatershows van zowel Werq the World als die van ex-deelneemsters, zagen we de laatste jaren ook steeds vaker jonge vrouwen opduiken. Heterojongens ook, maar net iets minder.”

Heel de cultuur is opengebloeid, meent hij. “Er zijn zelfs steeds meer heteroseksuele dragqueens, bioqueens (vrouwen die aan drag doen, red.), dragkings en transseksuelen die hun kans wagen.” Zodanig dat het misschien zelfs een beetje overkill wordt, klinkt het.

Al moet hij zelf ook niet te bescheiden zijn over zijn eigen bijdrage aan de Vlaamse dragscene. Want er is een goede reden waarom de Bianca Del Rio’s van deze wereld de afgelopen jaren, na hun optredens in Vlaanderen, met z’n allen Que Pasa bezochten. Domingo’s reputatie gaat hem immers vooraf.

In 2014 startte hij met Drag University in Que Pasa. Anders gezegd: hij organiseerde zijn eigen Drag Race. Acht jaar lang. “Het was een soort zomerschool voor beginnende drags. We zijn gestart met vijf leerlingen, verdeeld over drie ervaren coaches die hun tips en tricks leerden. De ene keer moesten ze leren make-up aan te brengen, de andere keer maakten we een daguitstap naar Rotterdam waar ze met 50 euro op zoek moesten naar een outfit. Niemand viel af, elke week kon iemand iets winnen.”

La Tash (“geen leeftijd, ben je gek?”) is nu acht jaar drag, doet aan lipsyncen en stand-up en verdiende haar sporen dankzij Drag University. Haar motivatie? Die is wat onnozel, zegt ze. “Wel, in 2014 lag ik van zaligheid te slapen op een toog toen er een drag kwam optreden, ik wakker werd gemaakt om plaats te maken en hard riep: wat zij kan, kan ik beter! That’s it.”

Dat drag zijn een topsport is, vertelt ze. “Je staat de hele dag op hoge hakken, gewurmd in een korset en aaneenhangend van de lijm. En dan moet je spel nog weggestopt worden. Het is harder werken dan je denkt.”

“Eerlijk?”, biecht Domingo op. “Ik dacht toen niet dat je een goede drag zou worden.”

“Wablief? Nu ja, tijdens die eerste weken van Drag University wist ik van niets. Een wimper plakken was al lastig. Ik kende bij wijze van spreken niet eens het verschil tussen een foundationkwast en een wc-borstel. Maar wat waren we met veel beginnende drags. In dat kleine varkenskot zijn alle huidige queens met een beetje naam begonnen. Denk maar aan Gabanna, Zelda von Trapp, Daisy Desire, Dilaylah Brown en, euh, hoe heten die wijven nu weer allemaal?”

Felipe Domingo moet niet lang nadenken op de vraag waarom mensen drag willen worden. “Voor velen is het een uitlaatklep. Vaak merk je dat eerder onzekere mensen zich na het verkleden in drag totaal iemand anders worden — en durven worden —, hun ego erdoor een boost krijgt en ze zich die aandacht laten welgevallen. Iets waarnaar ze als niet-drag misschien wel verlangen, maar niet altijd krijgen.”

Hoeveel drags Vlaanderen telt, is moeilijk te achterhalen, zegt Domingo. “Sowieso elk jaar meer. Maar een exact cijfer? Als ik mijn socials bekijk, denk ik dat het in Vlaanderen alleen al om zeker vijf- of zeshonderd moet gaan. En er bestaat een Vlaamse FB-groep waar showqueens spullen kopen en verkopen. Die heeft al 1.400 leden.”

Nu de dragcultuur meer aanvaard en mainstream is geworden, zijn drags steeds minder gebonden aan de vaak krakkemikkige podia in cafés en bars. La Tash speelde naast zijn vaste job als Brussels Airlines-steward onder meer taxichauffeur in Drag Taxi op Jani TV; Que Pasa’s ‘huisqueen’ Ivana (34) host jaarlijks samen met een klein leger buitenlandse queens La Demence Cruise en heeft een vast contract in Cabaret Magic (vergelijkbaar met Moulin Rouge).

Misschien bewijst Sederginne (28) nog het best de impact van RuPaul. Op haar vijftiende begon ze als drag-toiletdame ‘Madame Pipi’ in homocafé Hessenhuis, waarna ze onder de vleugels werd genomen door Zsa Zsa Lamor in diens Mask’ara. In 2020 werd ze zesde in het eerste seizoen van Drag Race Holland. Of hij sindsdien meer geboekt wordt? “In Vlaanderen niet, wel in de rest van de wereld. Dat is raar, omdat ik vroeger alléén maar in Vlaanderen optrad. Hier zul je me alleen nog zien in Mask’ara omdat het als thuiskomen voelt. Ik heb echt veel werk nu, en de jobs zijn veel mooier geworden.”

Ook televisie neemt een steeds groter deel van zijn werk in beslag, zegt zij. “Ik host nu een programma op Netflix (‘Like to Watch’, red.) en maak een eigen programma voor Videoland (‘Review met Sederginne’, red.).” Met zijn eigen bedrijf Tuck Stop Production produceert hij eind september een show waarin hij drags van over de hele wereld naar Antwerpen en Amsterdam haalt.

Felipe Domingo heeft intussen zijn oog laten vallen op een nieuw pand. Waar dat is, wil hij nog niet zeggen. Maar dat het een groter pand wordt, staat vast. “Que Pasa was de laatste jaren al te klein. Vooral bij drag-optredens zat het stampvol.”

Een dag na ons interview op het terras van Hessenhuis, zegt hij voor en na het interview te zijn aangesproken door acht onbekende drags (in spe) over een mogelijke verderzetting van Que Pasa, en of Drag University opnieuw opgestart wordt. Sowieso, zegt hij. “Want RuPaul of niet, jonge drags moeten toch nog altijd opgeleid worden.”