Het is nóg erger geworden na Berlusconi'

"I'm an open writer', schrijft Sandro Veronesi (55) in een mail als antwoord op de vraag hóé hij schrijft. Moet het thuis, zoals zijn jonge collega Paolo Giordano stelt? Kan het op hotel, zoals Philippe Claudel? "Als ik schrijf, mag ik geen gesloten deur achter mijn rug hebben. Meestal schrijf ik thuis, maar ik heb er geen eigen kamer. Waardoor ik in dezelfde ruimte werk als waar mijn zonen spelen en tv kijken. Niks stoort me en alles kan me voeden. Ik reis niet zo vaak als Philippe Claudel, maar ik zou gemakkelijk in luchthavens en hotellobby's kunnen schrijven. I'm an open writer."

Zijn antwoorden zijn wat korter dan de vraag, laten we de schuld daarvan aan de taal geven. Omdat Italiaans aan deze kant onbekend is en hij, vooralsnog, geen Nederlands kent, is Engels de omweg. Waardoor La forza del passato (bij ons vertaald als In de ban van mijn vader) 'The Force of the Past' wordt en Kalme chaos dus 'Quiet chaos'. O ja: XY, zijn laatste grote roman, uit 2010, blijft gewoon XY.

Negen jaar geleden introduceerde Sandro Veronesi in Kalme chaos het personage Pietro Paladini, een man die, terwijl hij zwemmend het leven van een vrouw redt, zijn vrouw verliest. En die de zorg voor zijn dochtertje Claudia zo ernstig opneemt dat hij, in zijn auto, hele dagen aan de schoolpoort op haar wacht. Het leven naar zich toe trekkend, de wereld verkleinend.

In Italië kreeg Veronesi voor dat verhaal de Premio Strega. "Er was die prijs en meteen daarna de film. Dat is wellicht de reden voor het internationale succes."

Is Veronesi te nederig? Zou het niet gewoon het bijzondere verhaal kunnen zijn, zijn pen, de verbeelding en de schoonheid, de manier waarop hij de lezer meeneemt? Kalme chaos is Italiaans maar tegelijk universeel. "Het boek werd gelezen als een portret van de angst en de groeiende domheid in mijn land, als gevolg van de meer dan tien jaar dat Berlusconi's bende aan de macht was. Maar nu mijnheer Berlusconi niet zo invloedrijk meer is, moet ik toegeven dat het met Italië zo mogelijk alleen maar erger geworden is. En dat Kalme chaos in 2014 gewoon geen zin zou hebben."

Ontmoetingen met lezers leerden hem dat een boek land per land anders binnenkomt. "Maar dan spreek ik over kwantiteit, niet over kwaliteit: Kalme chaos verkocht in sommige landen minder goed maar werd wel overal op dezelfde manier gelezen. Met één uitzondering: Zweden. Daar zeiden de meestal vrouwelijke journalisten me dat het gelezen werd als een 'berlusconiaans manifest van Italiaans machismo'."

Later zegt hij over het succes van Italiaanse auteurs zoals Paolo Giordano, Niccolò Ammaniti en Alessandro Baricco: "Ze zijn allemaal goede vrienden van me en dat is misschien de link tussen ons. Maar als er op dit moment grote interesse bestaat voor hedendaagse Italiaanse literatuur, dan komt dat misschien wel door het feit dat Italië een van de grote mysteries van deze tijd is. En dat stemmen uit dat land interessant zijn voor de buitenwereld, om te begrijpen hoe Italië zo in elkaar kon storten."

Hij gebruikt het woord angst en verwijst naar het gedicht 'The Age of Anxiety' van W.H. Auden.

We would rather be ruined than changed

We would rather die in our dread

Than climb the cross of the moment

And let our illusions die.

"Het is het oude verhaal: vervul mensen met angst en controleer hun behoeften. Al van het begin van het massamediatijdperk was het zo en daarom noemde W.H. Auden het halverwege de vorige eeuw al 'The Age of Anxiety'. Het verscheen opvallend genoeg in 1947, kort na de Tweede Wereldoorlog, hij kreeg er de Pulitzer Prize voor. De angst ging niet meer weg."

Het gesprek gaat nu over de eigen angst van de schrijver. De twijfel. Het piekeren achter de schrijftafel, met ergens in datzelfde huis nochtans een kast vol eerder gepubliceerd werk. Succesrijk, want na Kalme chaos (zo gaat dat) ontdekte de wereld andere boeken van Sandro Veronesi, zoals XY (tegelijk heel bevreemdend en fantastisch gevonden verhaal over het bergdorpje San Giuda, 2010), Misplaatste kussen (2012) en non-fictie zoals Grote reizen, kleine reizen (2014), een bundeling van verhalen over reizen en steden.

Schaken met woorden

Maar de twijfel dus: bestaat die nog bij al dat succes? "Ik weet altijd wát te schrijven, maar ik zit vol twijfel over welke specifieke woorden en zinnen ik daarvoor moet gebruiken. Ik weet dat er, als het over zinnen gaat, altijd een betere oplossing is. Voor mij is dan van groot belang wat Emanuel Lasker, de Duitse schaakgrootmeester, zei over 'goede zetten' bij het schaken: 'Als je geïnspireerd raakt door een goeie zet, doe die dan niet: er is altijd een betere.'

"Het grote publiek, dat bestaat uit mensen die niet heel veel lezen, verwacht natuurlijk dat je altijd hetzelfde soort boek schrijft. Toch min of meer. XY kwam daardoor als een complete verrassing binnen bij mensen die van Kalme chaos hielden. Maar het kleinere publiek, mensen die veel lezen, vinden net daarin het genoegen. Dat ze verrast kunnen worden door iets wat helemaal tegenovergesteld is."

Dat leert Veronesi uit ontmoetingen, zoals er vanavond één plaatsvindt op Passa Porta. Hij ervaart er soms pure bewondering, liefde zelfs. "Ooit, op het literaire festival Saint Amour, ik denk in Brugge, kwam plotseling een ouder koppel naar me toe. Fantastische lezers, met onder hun arm een portret van me, geschilderd door de vrouw. Echt bijzonder mooi geschilderd. Het kostte me veel moeite om het met het vliegtuig naar Italië te krijgen. Maar nu hangt het boven mijn open haard."

Veronesi is afkomstig uit de stad Prato in Toscane. Hij was veertien toen hij De gebroeders Karamazov van Dostojevski las en besloot dat hij schrijver zou worden. Hoe hij dat werd, is stilaan een bekend verhaal: hij begon te schrijven en op uitnodiging van zijn goede vriend Vincenzo Cerami (schrijver en filmmaker, hij schreef het scenario van La vita è bella), ging hij in Rome wonen.

In een interview in Vrij Nederland vertelde Veronesi in mei van dit jaar over het appartement van die vriend, ingericht met de spullen van Pier Paolo Pasolini: "Ik leefde in een museum! Ik sliep in het bed van Pasolini. De platenspeler van Pasolini. Platen gesigneerd door Maria Callas. Ik schreef mijn eerste roman op de typemachine van Pasolini, alle e's stonden een beetje schuin op papier!"

Tijdens een weekend bij zijn ouders in Prato kreeg hij een telefoontje van een uitgever: zijn eerste boek zou gepubliceerd worden. In zijn Volkswagen Kever reed hij twee uur over de autosnelweg van en naar Prato, met alleen Iggy Pop die uit de cassettespeler schalde: 'I'm a real wild one, I'm a real wild one.'

Veronesi heeft vijf kinderen uit twee huwelijken. Rome is tot vandaag de plaats waar hij woont, schrijft en leeft.

Evangelie

'Hé, ik wacht hier op je', zeg ik tegen haar, wanneer de bel gaat. 'Tot halfvijf, als je weer naar buiten komt, blijf ik hier.'

Claudia is even verbijsterd, dan begrijpt ze dat ik een grapje maak en glimlacht. Ik buig me, om even lang te zijn als zij.

'Ik meen het serieus, engeltje', fluister ik. 'Misschien ga ik wel even naar buiten, gezien het mooie weer, om een sigaret te roken in het parkje, of een kopje koffie te drinken in een bar, maar reken erop dat ik hier op je blijf wachten tot je weer naar buiten komt. Ook als je me niet ziet, begrepen? Ik ben hier.'

Het zijn zijn woorden, uit Kalme chaos, vertaald door Rob Gerritsen, zijn vaste vertaler in het Nederlands. Schrijver en vertaler moeten een vertrouwensband hebben. Veronesi heeft daar een mooie anekdote over. "Ik had een immens probleem met de Amerikanen en In de ban van mijn vader. De vertaler had de tijd veranderd: alles wat in de tegenwoordige tijd stond, had hij in de verleden tijd omgezet. Wat ik ontdekte toen het boek al gedrukt was. Toen ik de uitgever vroeg het boek te verbranden, kwam er natuurlijk een 'no'. Amerikanen zijn de allerslechtste vertalers, omdat ze altijd denken dat ze het beter moeten maken voor hun markt. Toen Kalme chaos zou verschijnen, zocht ik de allerbeste vertaler Italiaans-Engels op: Michael Moore, een man die ook Dante vertaalt. En zijn werk was oké."

Bij de omzetting naar film speelde Veronesi naar eigen zeggen geen enkele rol. Wat opvallend is: wie het boek las en daarvan in zijn hoofd een film maakte, zag die later bijna exact op het scherm. Acteur Nanni Moretti wás gewoon Pietro Paladini. "Nochtans had ik er echt niks mee te maken. Ik gaf de rechten vrij en wachtte. Volgens mij is het het gezondst als een auteur niet betrokken wordt bij het schrijven van een scenario. Tenzij hij zelf regisseur zou zijn. Dat is bij mij niet het geval. En terwijl ik een roman schrijf, denk ik helemaal niet aan een film. Ik schrijf het gewoon."

Pietro Paladini komt overigens terug: half oktober verscheen Terre rare, de Nederlandse vertaling ervan is voorzien voor de lente. "Je zou dat boek een sequel van Kalme chaos kunnen noemen. Het is de terugkeer van Pietro Paladini, acht jaar later, in een totaal andere situatie en met totaal andere problemen. Heel veel problemen. Terre rare is een zelfstandige roman, maar natuurlijk zal wie Kalme chaos las zijn stem, zijn ondeugden en zijn kijk op het veranderde Italië als gevolg van de crisis voelen."

"Ondertussen werk ik aan een monoloog over het evangelie volgens Marcus, een uitzonderlijk moderne tekst voor de lezer. Dat evangelie, dat Marcus in Rome schreef en dat ook het eerste was, is geschreven als een actiefilm, vol mirakels, omdat de lezer daar gevoelig voor was. Bij die monoloog komt ook een boek uit, voorzien voor de lente van 2015. Ik moet me dus haasten."

'Read & meet extra large' met Sandro Veronesi op woensdag 12 november om 20 uur in Passa Porta Brussel. www.passaporta.be