'Het is niet zo erg om met mij wakker te worden'

Het zou goed zijn, voor u dit verhaal verder leest, om eerst even naar www.cobra.be te surfen. Tik in het zoekveld 'Tweepenninckx Herzberg' en klik op de fragmenten onder de titel 'Het recht om knorrig te zijn'. Luister zeker naar deel 1 en over tien minuten vinden we u terug op deze pagina.

Knorrig is Annemie Tweepenninckx (37) helemaal niet, ook niet als De Morgen op woensdagochtend aan haar keukentafel zit. De kop van deze krant kwam nochtans aan: 'Radio 1 wuift cultuur uit', stond er. Ze zegt wel dat ze het jammer vond, omdat zij alleen maar blij kan zijn dat ze radio mag maken en cultuur mag behartigen en dat de kritiek nu buiten proportie was.

Dat legt ze zo uit: "Gisteren had Bart Schols (presentator van het namiddagprogramma 'Vandaag', RVP) een interview met de winnaar van de Herman De Coninck-prijs. Vroeger werd cultuur altijd in een hokje geduwd. Nu zegt Radio 1, volgens mij: cultuur is een basisbehoefte van de mens, iedereen kan er iets aan hebben, niet alleen zij die op dat moment naar dát programma luisteren. Ik vind dat goed. En verder ben ik het beleid niet. Ik ben een programmamaker en kan nu doen wat ik het liefste doe: radio maken en cultuur behartigen."

Straks komen we daarop terug. Eerst vertelt Annemie, in deze keuken waar kindertekeningen (zelfs op een stukje keukenrol) van haar dochtertjes en postkaarten met de nog jonge prinses Paola hangen. Al twaalf jaar werkt ze bij Klara. Twaalf jaar met deze, het mag gezegd, wel heel mooie stem. Je had haar kunnen horen in programma's als Fresco, Cabo Verde en Babel. Dat kon. Interviewde ze mensen als Bart Moeyaert, Carl De Keyzer, David Grossman, Jef Neve, Charlotte Mutsaers, Linda Lepomme. "Maar alles wat je doet bij Klara, is minder zichtbaar. Wat een pluspunt kan zijn. Je mag de mooiste en tegelijk de lelijkste dingen doen: geen haan die ernaar kraait. Bij Radio 1 is dat anders. Alle opiniemakers luisteren daar naar en dus staan de wachters klaar.

Pralines bij het ontbijt

"Nog eens, ik vind het buiten proportie, maar tegelijk ben ik er blij mee. Voor zondag kan ik alleen hopen dat de oren waarmee geluisterd wordt, neutraal zijn. Anders ben ik op voorhand verloren. Maar ik zit gelukkig in een geweldige spagaat: twee dagen blijf ik voor Klara werken en twee dagen voor Radio 1."

Bij Klara zijn dat, nu, in het ochtendprogramma Espresso van Manuela Van Werde ("om kwart voor 7!") kleine 'dag-op-dagverhaaltjes' van iets dat die dag in de geschiedenis is gebeurd. "100 jaar geleden werd William Burroughs geboren, dus maak ik iets over wat hij gezegd heeft en waar ik en de luisteraars iets aan hebben. Van die stukjes maak ik kleine brilletjes om mee naar de dag te kijken: ze duren drie minuten, zijn mooi gesonoriseerd, schone pralinekes of pillekes om de dag mee te beginnen. Kwart voor 7 is vroeg, maar ik krijg reacties van luisteraars die aan hun partner zeggen: 'Zwijg, zwijg, het is kwart voor 7, ik wil nu luisteren.' Daar ben ik dus zelf een soort maker."

Bij Bar du Matin wordt dat anders: "Daar ga ik mogen praten met makers. Met mensen die mooie foto's maken of mooie boeken schrijven en daar heel hard en lang over nagedacht hebben. Bij Babel heb ik geleerd het diepe in te springen en lange afstanden te zwemmen. Nu kan ik daar aan toevoegen dat het ook vormelijk spitant mag zijn."

En dan komen we bij dat fragment. Voor Babel, een programma dat ze afwisselend met Heidi Lenaerts presenteerde, zou ze de Nederlandse schrijfster Judith Herzberg interviewen. Heerlijk: Annemie Tweepenninckx houdt van haar poëzie. Aanleiding was haar boek Klaagliedjes. Herzberg, dit jaar 80, zag de verplaatsing naar Brussel niet zitten. Zij zat dus in een studio in Amsterdam, Tweepenninckx in Brussel. Het gesprek werd opgenomen en zou dus niet live op antenne komen.

"Het eerste wat ik hoorde was een vreselijke kreet. Ik schrok me een bult. Ik dacht: zou ze zich pijn gedaan hebben? Neen, zij zei: 'Wat er nu gebeurt, kan niet.' Ze zat in een studiohok met uitzicht op een brandslang en een ijskast, ze moest met iemand praten die ze niet zag en ik had niet de beleefdheid gehad vooraf een brief te sturen met daarin een foto van me en met uitleg over wie ik ben."

Dat fragment laat horen wat er dan gebeurt. Een vraag wordt gesteld, een kort antwoord wordt gegeven, je hoort Annemie Tweepenninckx proberen, je hoort Herzberg niet willen. Na vijf minuten zegt de presentatrice dat ze misschien beter stoppen, het wordt een meta-gesprek over interviewen, toch komt er nog iets van. "Ik ben de studio uitgelopen en ben heel hard beginnen huilen. Op de grond. Ze had me bij de keel gegrepen en tegen de muur gezet. Isabelle, de producer, is meteen gaan luisteren naar de opname en zei nadien: 'En dit gaan we dus wel uitzenden.'"

Dat gebeurde pas een week later, die hele week lag Annemie Tweepenninckx ziek in bed. Ziek van dat gesprek. Maar vandaag vertelt ze over de kentering in haar werk daardoor. Over de lessen van Herzberg. "Vanaf dan ben ik heel anders gaan presenteren. Op Klara beginnen, zoals ik deed, is niet zo makkelijk. Je moet veel weten en de juiste opmerkingen maken en tonen dat je alles vat. Zij heeft een deurtje geopend en daarom was ik zo ziek: wat doe ik nu al tien jaar en ben ik mezelf niet vergeten? Herzberg heeft me geholpen."

Voeten van de koningin

Iemand, van Klara, schreef daarover: 'Dat (bedoeld is het interview met Herzberg, RVP) zou niemand anders kunnen dan Annemie Tweepenninckx.' "Ik heb nooit zoveel reacties gekregen op een gesprek als op dat. Mensen in de auto gingen langs de kant van de weg staan. Eindelijk iemand die durft zeggen dat niet alles leuk en gezellig moet zijn. Ze eiste het recht op om slechtgezind te zijn, over het interview, over haar vader, die iedereen zo geweldig vond. Dat vond zij dus niet. Mij leerde het dat Judith Herzberg een vrouw is die niet meer kan liegen. Wij hebben geleerd om façades op te trekken, we kunnen er niet mee om als iemand zegt wat ze denkt. Zij wel."

Het is een makkelijk te metselen bruggetje in dit gesprek. Het interview van Annemie met Judith Herzberg is wat het interview met Leonard Nolens door Ruth Joos was.

De naam valt: heeft Annemie Tweepenninckx een moment getwijfeld, ná de heisa rond het stopzetten van het dagelijkse cultuurprogramma, dit te doen? En dan nog op zondagochtend, tussen 7 en 9. De grappigste tweet daarover was die van Jean Blaute: 'Cultuurmensen liggen 's zondags om 7 uur nog maar net in hun nest. Resultaat van 40 jaar proefondervindelijk onderzoek'. Er waren er ook minder grappige. Die erfenis dus: tien uur cultuur en gesprekken bij Joos geruild voor twee uur op zondagochtend.

Met een grapje: "Ik ben wel de nieuwe Mary Anne Hobbs, die op dat uur op BBC6 uitzendt. 's Ochtends luisteren heel wat mensen, na mij komt Songboek en dan volgt de mis. Waarbij de luistercijfers naar beneden duiken. En geloof me: ik heb uit de culturele sector ook positieve reacties gehad. Van mensen die wel op zijn. Moet je dan voor hen géén radio maken? (glimlacht) Volgens mij is het ook niet zo erg om met mij wakker te worden."

"We hebben voor zondag een héle mooie schrijver van 85 geboekt, die onlangs een traplift installeerde om naar zijn werkkamer te kunnen en dan een gedicht schreef dat een 'Ode aan de Traplift' heet. Om twintig over zeven komt al een héél mooi verhaal, bijna snoepgoed voor je oren. Als je pas om half 8 luistert, heb je dus al heel wat gemist. Ik zou dus wél opstaan."

Dus neen, ze heeft niet getwijfeld. Toen ze vorig jaar bij de Klara-leiding liet weten dat ze toe was aan iets anders, dacht ze meteen aan iets als dit. "Ruth is overigens niet weggegaan voor mij, we kennen elkaar van in het conservatorium, er was gerust plaats voor ons allebei. Mijn lot is niet aan dat van haar verbonden. En de kritiek die er nu is dat Radio 1 vervlakt, vind ik niet fair. Heb je Braakland al gehoord? IJzersterk vond ik. Iedereen die zegt: 'Waar is de tijd van Betty Mellaerts?', vraag ik: 'Laat ons nu eerst eens wat roderen.'

We reizen, met die machtige machine die verbeelding heet, in het hoofd naar Bunsbeek. Niet zo ver van Tienen. Een meisje van vijf loopt in het natte gras, over haar voeten kruipt een mier. Het meisje vraagt haar mama: 'Loopt de koningin ook op haar blote voeten in de tuin?' Dat doet ze niet, zegt mama. 'De koningin heeft hulp voor in de tuin.'

"Ik ben naar binnen gelopen", zegt ze. Waarmee ze bedoelt: "Misschien wilde ik wel de koningin spelen, en acteren wilde ik altijd doen. Van toen ik vijf was. Ik wilde actrice worden. Ik deed muziekschool en we hadden een goeie bibliotheek die ik helemaal leeg las. Ook de boeken die ik nog niet mocht. Ik zal 10 geweest zijn toen de bibliothecaris me aan de kassa niet met Louis Paul Boon liet passeren."

Leve Kurt Van Eeghem

"Aan het Conservatorium (waar ze pas naartoe trok nadat ze eerst een diploma van logopediste behaalde, RVP) wilde ik later Ondineke uit De Kapellekensbaan spelen. En Antigone, na de adaptatie die Stefan Hertmans ervan maakte. Ik wilde uitspreken en voelen. Bij De Tijd speelde ik in Mijn Michaël van Amos Oz de rol van Channa. Anderhalf uur zat ik op scène in een groen glazen huisje, mooi om te zien, net als de rok van Dries Van Noten die ik droeg. Jurgen Delnaet (bekend van 'Aanrijding in Moscou', RVP) stond ernaast en ik vertelde alles over onze relatie. Ik Channa, hij mijn Michaël.

"Tijdens de première bleef iedereen zitten, maar tijdens de tweede avond verlieten na tien minuten zeker zestig mensen de zaal. 'Nu moet ik nog een uur en een kwart door', was het enige wat ik kon denken. Natuurlijk zal ik achteraf wel gehuild hebben, maar bij een voorstelling in Limburg met het publiek op scène deed een vrouw dat ook. En dat zal dan wel cultuur zijn zeker: je huilt en je lacht."

Haar stem kan je niet niét opvallen. Had ze altijd al: met twee vriendinnen in Bunsbeek zong ze zelfs in een meidengroepje. "Er bestaat een opname op cd. Toen Tien om te zien belde, was het het teken om te stoppen. Het was een beetje Laïs avant la lettre."

"Je hoort zeker emotie in mijn stem. Je hoort een mens doorschemeren. Op het Conservatorium hadden we logopedie van Carry De Clercq en die leerde me echt om zo dicht mogelijk bij mijn echte stem te komen. Nu praat ik wat hoger, in de studio kom ik tot mijn innerlijke stem. Wat niemand weet, is dat ik de stem was van Master Chef en Junior Master Chef. (lachend) En ik kom wél van Klara hé."

En zo komen we bij bewondering. Ze vertelt over de steun die ze van Kurt Van Eeghem kreeg. "Hij heeft veel geluisterd en hij heeft veel feedback gegeven."

Ze vertelt over haar interview met Hélène Grimaud, pianiste en wolvenvrouw. "Het moest in het Frans, ze voelde dat ik me af en toe moest behelpen met het Engels dat ik beter beheers en ze ging daar goed in mee."

Ze vertelt hoe ze uitkijkt naar die Nederlandse dichter, Remco Campert, met wie ze zondag praat. "Ik ben heel benieuwd wat hij over ouder worden vindt. Hij ziet zachtjesaan iedereen rond zich verdwijnen."

Ze vertelt over Toots Thielemans. "Ik vroeg hem waar hij spijt van had. En hij vertelde over de raad die de moeder van zijn eerste vrouw ooit had gegeven - 'ge moet geen ruzie maken' - en die hij in de wind had geslagen. Daar had hij spijt van."

En dan vertelt ze over Bart Moeyaert, afgelopen zomer. "Mijn eerste vraag was hoe het met hem ging. 'Het gaat absoluut niet goed met me', zei Bart plots. Dat vond ik knap. Voor 40.000 luisteraars durven zeggen: het gaat niet, ik kan niet meer schrijven, ik voel me verschrikkelijk. Ik kon de hele voorbereiding aan de kant schuiven, maar eens uit de studio, kon ik alleen nog dankbaar zijn. Hij zei: 'Ik kan dat alleen zeggen omdat jij daar zat, Annemie.'"

Natuurlijk leefde ze op. Elk mogelijk slecht interview is daarmee vergeten.

Maar stel. Stél nu eens dat het zondag allemaal tegenvalt. Dat het enthousiasme van vandaag verdrinkt in de kritiek. Wat dan? "Toen mijn grootmoeder stierf, heb ik een hele week gehuild en naar Hallelujah in de versie van Susanna Wallumrød geluisterd. Op repeat. Maar nadien ben ik dat kwijt en kan ik daarover praten."

Waarmee ze wil zeggen: als iets tegenvalt, is er altijd weerwerk.

De grens van Vlaanderen

Ze staat op en haalt uit de kast een dichtbundel van Eva Gerlach. Daarin zoekt ze De kracht van verlamming. "Ze schrijft ingrijpend over verlies." Ze leest voor. De eerste regels gaan zo: 'Jij moest de ene kant, ik om naar huis te gaan de andere op. Riep iets, keek naar me om, ik naar jou maar een stroom zwart nam je mond weg, je stem mee naar binnen en lang dacht ik geen nacht meer aan je.' Zo krachtig kan voorgelezen taal worden dat zij en interviewer en fotograaf er stil van worden.

Dan: "Ik heb ooit David Grossman geïnterviewd. Hij heeft zijn zoon verloren, maar hoe hij daarmee omgaat... Het leven is verschrikkelijk pijnlijk en ik heb ook al veel meegemaakt, waarvan ik dacht: dit overleef ik niet. Al die mensen, zoals Gerlach en Grossman, tonen dat het wél gaat. En van Rutger Bregman heb ik dit geleerd: je hebt in het leven veel meer energie nodig om optimist te zijn, dan om te blijven zagen. Maar het loont."

Zondagochtend om 5 uur zal ze opstaan. Naar de VRT rijden en om 7 uur begint dan Bar du Matin. "Ik wilde in geen geval dat het Tweepenninckx zou heten. Na Joos of Hautekiet. Dit vonden we een mooie naam, het is tof om te zeggen: 'Welkom in de bar'. Er is over nagedacht hoor, of de kritiek niet zou komen of het in het Nederlands moest. Maar kom zeg. Cultuur is toch van de wereld? Dat houdt toch niet op aan de grens van Vlaanderen?"

En met welke plaat zal dat dan beginnen? Dat weet ze nog niet. Maar ze toont nog haar mail aan de muzieksamensteller met wat zij graag hoort. Met als aandachtspunt: het is voor de zondagochtend. Op dat lijstje lezen we Feist, Bill Evans, Bat for Lashes, Ben Folds Five en het prachtige 'Northern Sky' van Nick Drake.

Wat dat wordt? Altijd benieuwd.