Het fenomeen drillrap ontleed: ‘Je kunt het zien als een hypergewelddadige performance’

Het kwam overwaaien uit de Verenigde Staten en belandde via Engeland en Nederland bij ons. Wat is drillrap, het muziekgenre dat in verband wordt gebracht met de moord op een 16-jarige jongen in Antwerpen?

“Het is heel hard aangekomen”, zegt Yves Kabwe-Kazadi. Hij is talentenbegeleider bij A-Group en sociaal werker bij Antwerpen City Pirates. De 16-jarige jongen die woensdagochtend werd doodgestoken, speelde voor die club. “Onze jongeren zien hoe de familie helemaal gebroken is. Ze beseffen stilaan dat ze nooit meer met hem zullen kunnen spreken.”

Het onderzoek naar de moord loopt nog. Een van de pistes zou een afrekening tussen bendes van drillrappers zijn. Dat zei de Aalsterse burgemeester Christoph D’Haese (N-VA) nadat twee jongeren uit zijn stad als verdachte opgepakt werden. Een van hen, een 18-jarige, werd donderdag aangehouden. De tweede verdachte, een 16-jarige, werd voor de jeugdrechter in Dendermonde geleid.

Veel mensen hadden wellicht nog nooit van drillrap gehoord. Toch is drill geen nieuw fenomeen. Het is een subgenre van rapmuziek dat tien jaar geleden ontstond in de Amerikaanse stad Chicago. Het combineert trage beats met een nogal droge manier van rappen. Al zijn het vooral de videoclips en de teksten die kenmerkend zijn: geweld staat steeds centraal. Amerikaanse drillrappers dwepen met geweld en paraderen vaak met automatische wapens. De naam drill zou zelfs verwijzen naar het geluid dat die geweren maken.

Machetes

Toen het genre enkele jaren geleden de oversteek naar Engeland maakte, werden de geweren door de strenge wapenwetgeving in Europa vervangen door messen. Het is die vorm van drill die heel wat Europese jongeren inspireert, eerst in Nederland en al een dik jaar ook in België. “Twee jaar geleden merkten we inderdaad dat jongeren begonnen rond te lopen met messen”, zegt Kabwe-Kazadi van City Pirates. “Dan heb ik het niet over keukenmessen, maar over echte machetes.”

Ook nieuw is de link met sociale media. Drillrappers houden online scoreborden van hun daden bij. Slagen ze erin iemand van een rivaliserende bende te doen lopen, hun schoenen te doen kussen of neer te steken, dan krijgen ze punten. Gebeurt het omgekeerde, dan verliezen ze punten.

Het Antwerpse parket waarschuwde in oktober vorig jaar al voor jongeren die elkaar via sociale media opzetten tot geweld en andere jongeren aanvielen met messen. Het parket bracht die feiten in verband met drillrap.

Volgens woordvoerder Kristof Aerts kunnen intussen een vijftigtal feiten met zulke drillrapbendes gelinkt worden in Antwerpen en omgeving. “Al is het moeilijk om daar een exact cijfer op te kleven”, zegt hij. “Het gaat om verschillende strafbare feiten, van diefstallen tot overvallen, maar ook bedreigingen, vechtpartijen en occasioneel zwaardere steekpartijen. Wel meestal met minderjarigen.”

Ook Kabwe-Kazadi en zijn collega’s zien voornamelijk jongens en meisjes tussen 13 en 17 jaar oud met het rap-subgenre dwepen. “Waarom zo jong? Hoe ouder je wordt, hoe meer je beseft welke schade een mes kan aanrichten”, zegt hij.

Het beperkt zich niet tot Antwerpen. Steunpunt Mens en Samenleving (SAM) hoort bij vormingen van straathoekwerkers dat ook elders in Vlaanderen jongeren zich laten inspireren door drill, bijvoorbeeld in Aalst en Turnhout.

Link met geweld

Overal waar drill zijn opwachting maakt, haalt dat de krantenkoppen. Vaak wordt een verband gelegd met echte criminele feiten. Zo zouden in Nederland enkele moorden van jonge jongens aan drill gelinkt kunnen worden.

Criminoloog Joran de Jong, werkzaam bij de stad Amsterdam, heeft zijn twijfels bij het causale verband tussen muziek en geweld. Hij maakte een thesis over drill. Daarin onderzocht hij of de toename van het messengeweld verband hield met drill. “Dat bleek niet zo te zijn”, zegt hij. “Je kunt geen causaal verband tussen de twee leggen.”

Zijn onderzoek toont bijvoorbeeld dat jongeren vaak sjoemelen met de scoreborden. Niet elk online punt stemt overeen met een feit in de reële wereld. “Vaak helpt het bij zulke incidenten je niet blind te staren op drillmuziek”, zegt De Jong. “Wel moet je de verklaring veel breder zoeken, in gewelddadige straatcultuur en de manier waarop jongeren geweld bedrijven via sociale media.”

Toch is het ook niet zo dat drill helemaal los gezien kan worden van geweldpleging, zegt De Jong. De muziek kan wel degelijk een katalysator zijn voor geweld. Het kan zijn dat drillrappers door te dwepen met geweld in een dynamiek terechtkomen waaruit ze geen andere uitweg meer zien dan geweld.

Dat zit zo. “Je kunt drill zien als een hypergewelddadige performance”, zegt professor jeugdcriminologie Yana Jaspers (VUB). “Jongeren lijken een soort van online personage van zichzelf te creëren en proberen daar internetfaam mee te bereiken – of clout in het taaltje van sociale media.”

Eigenlijk is het zoals bij de gangstarap van de jaren negentig. Ook daarin probeerden rappers elkaar de loef af te steken door de meanest of de baddest te zijn.

Het probleem ontstaat echter wanneer de drillers elkaar tegenkomen in de reële wereld. “Dan moet je wat je online zegt ook in het echt kunnen bewijzen”, zegt Kabwe-Kazadi. “Het is dan dat het gevaarlijk kan worden. Een jongere van 16 jaar oud heeft niet altijd door dat als je iemand met een mes steekt, dat fataal kan zijn.”