Het bizarre bedrijfsgeheim van Exki: nachtlawaai bij illegale gaarkeuken in Marollen drijft buren tot wanhoop

Het voelt heel comfy, een hap quinoa of een biologisch soepje bij de Exki. Omwonenden van de illegale industriële keuken in de Brusselse Marollen denken daar anders over. ‘Willen wij slapen, dan zit er niks anders op dan met een deken te verhuizen naar de sofa in de woonkamer.’

Een doordeweekse avond in de Voorzorgstraat, een smal eenrichtingsstraatje met hobbelige kasseien, hartje Brusselse Marollen. Iets voor zessen komt een 25-tonnige diesel van transportbedrijf Van Mieghem aan gewaggeld. Het gevaarte blokkeert alle verkeer en zet zijn vier knipperlichten op. De laadklep achteraan gaat naar beneden. De chauffeur klautert zijn laadruimte in en takelt met een pallettruck een stapel plastic kisten omlaag.

De garagepoort op het nummer 42 gaat met een hels kabaal omhoog. De pallettruck wordt binnen gerold. Achter de vrachtwagen vormt zich een file. De chauffeur doet teken dat hij nu eenmaal moet lossen en laden. Na een kwartier is de laatste stapel kisten aan boord gehesen. Getoeterd wordt er niet. Volgens een buurvrouw is dat weleens anders. Tot voor kort kwam de vrachtwagen laat in de avond, of rond middernacht. “Dan stond er een rij auto’s te claxonneren”, zegt ze.

“Hier wonen kinderen die ’s morgens naar school moeten. Dat geratel van pallettrucks op die kasseien maakt je stapelgek. Af en toe valt zo’n pallettruck omver, want kasseien zijn daar niet echt de ideale ondergrond voor. Dan vallen die bakken omver en ligt de hele straat vol bakjes quinoa en tortellini.”

De buurvrouw stuurt al tien maanden boze mails, naar Exki en naar de dienst Openbare Rust van de stad Brussel. “Ik ben gaan kijken in mijn sent-vak. Eén keer was het 4.40 uur.”

Nachtkeuken

Exki huurt al een jaar of tien het ongeveer 100 meter grote gelijkvloers met achterbouw op het nummer 42. Eerst met een kleine dampkap op het platte dak en een ventilator die naargelang de noden van de koelinstallatie eronder aan- of uitsloeg. Toen kwam er nog een ventilator en dus ook een extra koelinstallatie. En toen nog één. En toen nog één.

“We hebben in 2018 een eerste keer klacht ingediend bij Leefmilieu Brussel”, zegt de achterbuurman. “Exki heeft toen aanpassingen uitgevoerd, onder meer door een witte geluidsmuur tussen de ventilatoren en onze slaapkamer te plaatsen, maar het bleef onleefbaar. Willen wij slapen, dan zit er niks anders op dan met een deken te verhuizen naar de sofa in de woonkamer. Het is een nachtkeuken. Rond zeven of acht uur gaan er een paar mensen binnen en dan is er de hele nacht door bedrijvigheid.”

“Er zijn niet zoveel omwonenden die hun stem laten horen. Er wonen veel mensen met een uitkering of een penibel statuut. Ze ondergaan de hinder en gaan ervan uit dat er niks aan te doen valt. Toen er op een avond weer eens zo’n pallettruck omver donderde, kwamen er mensen uit de buurt helpen oprapen. En dan stopten ze die trucker papiertjes toe met hun nummer. Kan ik misschien werken bij Exki?”

De buren hebben maar een vaag idee wat Exki hier produceert. Soms ruikt het erg naar soep, en tegen vier uur ’s ochtends naar croissants. Verdere indicaties zijn de foto’s die de buren ’s nachts maken en met elkaar uitwisselen: over de kasseien rollende slaatjes, smoothies, yoghurtpotjes en ananasschijfjes.

Stichters Frédéric Rouvez, Nicolas Steisel en Arnaud de Meeus openden in 2001 hun eerste filiaal aan de Naamsepoort in Brussel. Vandaag zijn er 107 filialen, draait Exki omzetten tot 134 miljoen euro en geeft het werk aan 1.400 mensen. Er zijn Exki’s in Parijs, Turijn, Keulen en Barcelona.

Van de drie stichters heeft enkel Rouvez nog een belang in Exki. De Oost-Vlaamse familie Dossche, groot geworden met meststoffen, bezit 67 procent van de aandelen, Iris Belgium 18 procent.

Alles illegaal

De chauffeur manoeuvreert de 25-tonner tot aan het Justitiepaleis en slaat dan af richting Stefaniaplein, waarna hij na een rit van 900 meter en voorzien van een bord ‘livraisons médicales’ en het Rode Kruis-logo onder de voorruit, illegaal parkeert op het voetpad. Ook hier worden pallets uit- en ingeladen. De volgende halte is de Exki aan de Lesbroussartstraat, een kilometer verder. Dezelfde handelingen. Volgens het routeblad werkt de vrachtwagen elke avond alle Exki’s van Brussel af.

De buurvrouw: “In de heel vroege ochtend, tussen vijf en zeven ’s ochtends, komen er ook kleinere bestelwagentjes, en wij denken dat die dan de filialen buiten Brussel bedienen. Het is nu ook een constant af en aan rijden van maaltijdbezorgers. Jarenlang zeiden wij tegen elkaar dat het niet te begrijpen viel hoe Exki ooit een milieuvergunning kon bekomen voor een industriële keuken in een woonzone.”

Leefmilieu Brussel plaatste in september, november en maart een geluidsmeter. Elke avond en elke nacht ging de wijzer over de 50 decibel en occasioneel over de 55 decibel. In een woonzone is het maximum 30 decibel. Leefmilieu Brussel besloot in drie rapporten: “De waarden bepaald door het decreet van 21 november 2002 met betrekking tot de strijd tegen het buurtlawaai werden overschreden.” Het antwoord op de vraag naar hoe Exki ooit een milieuvergunning bekwam is er inmiddels. Niet.

“Wij hebben een stedenbouwkundige overtreding vastgesteld”, zegt Brussels schepen voor Stedenbouw Ans Persoons (Change.Brussels). “Je mag wel een keuken uitbaten in een woonzone, maar voor de vier ventilatoren, de dampkap en de muur is nooit een vergunning aangevraagd. Exki kreeg 45 dagen om een vergunningsaanvraag te doen, maar deed dat nog niet.”

‘Keuken gaat dicht’

Leefmilieu Brussel stuurde op 9 april een proces-verbaal met een overzicht van de vastgestelde inbreuken naar het parket. De uitkomst lijkt te zijn dat het binnenkort boetes voor overlast gaat regenen bij een bedrijf dat zijn missie samenvat in de slagzin ‘natural, fresh and ready’.

Barthélemy de Callataÿ, chief development bij Exki: “Het atelier in de Marollen was er oorspronkelijk enkel om onze tak ‘Exki voor bedrijven’ uit te bouwen. Het was een kleine keuken waar we bestellingen voor bedrijven klaarmaakten. Tot in 2018 waren er ook nooit klachten. Wij plaatsten andere motoren boven de koelinstallaties, vervingen een dampkap, maar voor sommige van die buren was het nooit goed genoeg. In juni van vorig jaar heeft Covid-19 alles veranderd. We werden verplicht om razendsnel om te schakelen naar afhaalmaaltijden. Wij beseffen heel goed dat dit niet de ideale locatie is voor zo’n keuken. We hadden plannen voor een grote nieuwe centrale keuken in Nijvel, en in augustus dachten wij zoals wel meer mensen dat het ergste van de pandemie achter ons lag.”

Maar er is goed nieuws, zegt De Callataÿ: “De keuken gaat dicht. Eind van deze maand al. We brengen de keukenactiviteit over naar twee van onze Brusselse restaurants.”

De bewoners kregen woensdag om 18.29 uur mail van de dienst Openbare Rust: “Heel concreet stoppen de activiteiten aan het einde van de maand. Het duurt nog een paar dagen/weken om de meubels en de koelkasten uit de werkplaats te verplaatsen.”

In en rond de Voorzorgstraat zijn de reacties sceptisch. De achterbuurman: “Exki kondigde de afgelopen tien maanden al meermaals aan dat ze de hele activiteit naar een andere locatie zouden overbrengen.”

Er gebeurde niks. Of juist wel. Begin maart werd er een rood-blauw verkeersbord geplaatst in de Voorzorgstraat waarmee een 15 meter lange laad- en loszone in leven werd geroepen, en een parkeerverbod tussen 20 uur ’s avonds en 12 uur ’s middags.

De buurvrouw: “Je kondigt aan dat je je industriële keuken gaat opdoeken en daarna creëer je een laad- en loszone? En ook nog eens heel expliciet voor de nacht? Arbeiders van de stad Brussel kwamen even later ook asfalt gieten boven op de kasseien. Er is nu een soort asfalten plateau waardoor de pallettrucks niet zo gauw meer omvallen. Ik denk dan: ze hebben dit tien jaar in de volstrekte illegaliteit gedaan. Ze zijn drie keer betrapt op overtredingen door Leefmilieu Brussel, en is het altijd van: we werken aan een oplossing.” Ondertussen is ook het parkeerverbod aangepast naar 7 uur ’s ochtends tot 22 uur ’s avonds.

De achterbuurvrouw: “We kregen die mail. Even ben je blij. Dan denk je: eerst zien, dan geloven.”