Het beslissende moment
"Als u de tentoonstelling van Jan Cremer wil bezoeken, moet ik u wel waarschuwen", zegt de vriendelijke mevrouw van het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam (nederlandsfotomuseum.nl) kordaat als wij met ons addergebroed van 10 en 12 het pand betreden. "Daar zijn namelijk heel wat blote mevrouwen te zien."
Onze kinderen, die op hun computer amper een muisklik van terrabytes lillend vlees verwijderd zijn, geven geen krimp. Wij ook niet. Na een dagje comateus rondstruinen in de C&A, V&D, H&M en de Hema (note to self: alle musea zijn op maandag dicht, ook in Rotterdam) was het tijd voor kwaliteit. Hoe bloter hoe beter.
Cremer selecteerde bloot dat niet aanzet tot opwinding maar tot ontroering: lijven die iets te zeggen hebben en dat ook doen zonder te spreken. Veel onscherpte en grove korrel: bloot gedijt goed in de schemering.
Er is niets zo onfeilbaar als een foto, zegt Cremer.
En ook: "Die ene seconde die je hebt vastgelegd, komt nooit meer terug."
Op de benedenverdieping bewijst Henri Cartier-Bresson het prachtige gelijk van Cremer.
Cartier-Bresson noemde het moment van afdrukken le moment décisif: tijd en ruimte vallen samen bij het maken van de foto, die meteen deel wordt van de geschiedenis.
In het Fotomuseum is zijn beroemde serie De Europeanen uit 1955 te zien, waarin hij het Europa van net na de Tweede Wereldoorlog fotografeert in iconisch zwart-wit.
Hij nam telkens maar één foto: hoe anders dan hoe wij driftig klikkend rondtrekken, in de hoop op één aanvaardbare snapshot die meteen op Instagram moet.
Niet zo bij hem: zijn kaders zijn uitgepuurd en bijna abstract en tonen dankzij de mensen in beeld de tijd van toen in al zijn gestolde schoonheid.
Het is alsof we dankzij zijn foto's beter zien wie we zijn en hoezeer we op elkaar gelijken. Weg zijn de grenzen en de obstakels: in zijn foto's zijn we allemaal familie. Cartier-Bresson fotografeerde de kiemen van het eengemaakte Europa: van de donkere Noorse luchten over de geliefden aan de oevers van de Seine tot de krantenverkopers in Napels. De witte Poolse priesters, de donkerbruine boeren uit de Abruzzen, soldaten, hoertjes en heiligheid: het is een adembenemende reis naar een verleden dat we, ondanks nog zo dichtbij, zelf nooit gekend hebben.
Serieuze gezichten, kapotgeschoten huizen en armoede, maar wel allemaal mensen die de rug rechtten en hun leven weer heropbouwden na de waanzin van de tweede grote oorlog.
Op tweehonderd meter van het museum staat Hotel New York, getuige van een verleden dat we dezer dagen steeds meer lijken te vergeten.
In 1620 vluchtten de Engelse PilgrimFathers vanuit Delftshaven op de Mayflower naar Amerika, op zoek naar geluk en vrijheid van hun puriteinse geloofsbeleving. De meeste landverhuizers en gelukzoekers reisden in die tijd echter via Rotterdam. En ze waren met zeer velen.
De Holland-Amerika Lijn, waarmee tot de eeuwwisseling van 1900 ongeveer een half miljoen mensen naar Amerika vertrokken, was gevestigd op de plek waar nu het hotel staat.
Men vertrok op schepen die, hoewel niet comfortabel, wel veilig waren. Geen opblaasbootjes. Geen schandalige afpersing door malafide smokkelaars. Geen sluiproutes. Geen verkrachtingen. Geen opvangquota. Geen vierduizend doden per jaar.
Velen waren Oost-Europese Joden. Eens aangekomen op Ellis Island kon hun nieuwe leven beginnen. Het hotel hangt vol foto's van ernstig kijkende gelukzoekers.
Vroeger vertrokken de avonturiers vanop de Wilhelminapier, nu komen gasten uit alle hoeken van de wereld naar het hotel. Die vergeten weleens iets: teruggevonden na hun vertrek werden onder meer 104 strings, een roze boa, 4.308 stropdassen, een opblaasbare krokodil en 8 goudvissen, rondzwemmend in de wasbak van de badkamer.
