Help! Mag ik mijn kind wel een zomer lang op kamp droppen?

1 juli: de dag dat kinderen juichen en ouders janken. Of op z'n minst een zucht van ontreddering slaken terwijl ze hun agenda voor de komende twee maanden op de koelkast plakken. Wie niet in het onderwijs werkt en zelf gezegend is met een lange zomervakantie, weet waarover het gaat: zelfs een Rubiks kubus laat zich makkelijker in elkaar puzzelen dan een opvangplan voor dik acht schoolloze weken.

Thierry Regniers (33), vader van twee dochters, is er bijna uit. Marit (6) en Mirte (3) zijn één week thuis met papa, één week met mama, één week met het hele gezin op vakantie, twee weken bij oma en drie weken op Koekenbak- en Kleuterklieder-kamp. "Voor de laatste dagen zoeken we nog een oplossing."

Tachtig procent van de ouders klopt in de vakantie aan bij hotel oma en opa, blijkt uit een recente enquête van de Gezinsbond. Maar als gescheiden moeder, met maar twee weken vakantie en grootouders die aan de andere kant van het land wonen, heb je helemaal een dichtgeplamuurd schema nodig. Daarom zat Virginie Herkens (40) al op 1 februari achter haar computer om allerlei zomerkampen te boeken voor zoon Bastien (5) en dochter Julyne (11). "Om negen uur 's ochtends begonnen de inschrijvingen. Om vier na negen waren de leukste kampen al volzet."

Skydive- en dolfijnenkampen

Zeventig procent van de door de Gezinsbond ondervraagde ouders stuurt zijn kind op dagkampen in de vakantie, een derde laat zijn kroost er ook overnachten. Bij Kazou vzw, de vakantieorganisatie van de Christelijke Mutualiteiten (CM), spreekt men van een absoluut recordjaar, met dik 40.000 inschrijvingen, 2.000 meer dan in 2017. Andere organisatoren, zoals IdeeKids en Freetime, merken een grote vraag naar kleuterkampen van drie tot zes jaar, omdat het opvangaanbod daar een stuk beperkter is.

Vergeet het klassieke pony- en omnisportkamp. Tegenwoordig heb je ook dolfijnenvakanties, filmspeelweken, ridderfestijnen, overlevingskampen, kampen waar je als kind kunt skydiven, 'baba ganoush'-recepten leert perfectioneren en waar je kunt uitzoeken 'wat je later wilt worden'. Aanbod zat.

Je moet er als ouder wel wat voor neertellen. Twee kinderen vijf à zes weken op kamp sturen kost geld, weet Virginie. "Voor de meeste moet je al snel 100 euro per kind per week rekenen. Het dubbele bestaat ook." Dat haar zoon en dochter net iets te veel in leeftijd schelen om in dezelfde groep te zitten, maakt de zaken niet makkelijker. En kleuterkampen die maar halve dagen duren, rijmen niet met een fulltime baan en dito uren.

Maar de praktische beslommeringen zijn niet het enige heikele punt in de ouderkwelling genaamd zomervakantie. Virginie: "Ik vind Bastien nog te klein voor kampen met overnachting." Dan nog liever elke avond een race tegen de kok om de kinderen op tijd af te halen. Het wringt nu al, soms. "Dan denk ik: ik ben ze weer ergens aan het dumpen omdat ik moet en wil werken. Stom hè? Mijn kinderen klaagden al dat ik ze op de laatste schooldag niet 's middags kwam afhalen 'zoals alle andere ouders'. Ik vraag me af hoe die dat doen."

Buikgevoel

Bij de Opvoedingslijn krijgen ze geregeld ongeruste telefoontjes over de zomervakantie. Ook van moeders en vaders met een knoert van een schuldgevoel. Vaak hopen ze het antwoord te krijgen op de vraag: hoeveel uren/dagen/weken mag je je kroost uitbesteden zonder het stempel 'slechte ouder' opgeplakt te krijgen? Ook wel in de variant: hoeveel speelpleinen en weekjes bij oma en opa zijn eigenlijk te veel? En: is drie jaar te jong om ze al een week op kamp te sturen?

Wie zijn geweten hoopte te sussen, komt vaak bedrogen uit. "Het is moeilijk om daar één antwoord op te geven. Veel hangt af van het kind en van de gezinssituatie", zegt Ilse De Block van de Opvoedingslijn. "We geven ouders de raad om hun buikgevoel te volgen. Als de geboekte speelpleinen en kampen intuïtief als te veel aanvoelen, is dat doorgaans ook het geval."

Kampen zijn leuk en actief, maar je doet er kinderen niet altijd een cadeau mee, zegt De Block. Soms hebben ze ook gewoon nood aan écht vakantie, rust, even niet onderweg zijn, gewoon lekker thuis hangen en niets doen. "Op kamp of op speelplein ben je net als tijdens het schooljaar gebonden aan structuur en tijd. Zelfs bij de grootouders – hoe gezellig ook – zijn ze toch weer weg van hun eigen thuis, waar ze 100 procent op hun gemak zijn."

Afwisseling

Maar wat als je als ouder maar zo veel, of zo weinig, opties hebt? Anesthesist Joke (33) heeft drie kinderen, van 6, 4 en 2, met werkende grootouders. Zelf heeft ze geen ouderschapsverlof en maar twee weken vrij tijdens de zomer. "De jongste kan gelukkig op twee weken na naar de noodopvang van de crèche. Mijn vakantie heb ik dan maar afgestemd op die twee weken." Voor haar twee oudsten heeft ze speelpleinweken en sportkampen geboekt, en tussendoor kunnen ze bij het opvanginitiatief Stekelbees terecht.

Al bij al een goede regeling, vindt ze zelf. Sommige ouders in haar omgeving houden er een andere mening op na, één die ze graag en gretig verkondigen. Joke: "Tijdens het schooljaar hoor je die evengoed: 'amai, zitten jouw kinderen in de voor- én de naopvang?' Ja dus, ik moet nu eenmaal uit werken. Gelukkig ben ik relatief immuun voor schuldgevoelens."

Zelf deed ze als kind ook veel kampen. "Soms voelde ik me daar wel wat zielig. Maar mijn kinderen amuseren zich rot op speelplein. Vorig jaar draaide het weekthema rond de ruimte: elke avond vertelden ze enthousiast over raketten en planeten. Ook na een dag Stekelbees zijn ze blij en content."

Ook Thierry ziet enkel voordelen in een zomer vol kampen. Wat niet geheel mag verbazen, aangezien hij educatief medewerker is bij de kamporganisatie Freetime. "Kinderen bloeien daar net open. Ze leren er zelfstandig te zijn, ontwikkelen sociale vaardigheden, breken er uit hun comfortzone in een groep die minder vertrouwd is dan hun vaste klasje. Mijn dochter van drie heeft leren dansen op K3-kamp, deed er haar eerste koprol."

Nog een plus: de afwisseling. "Een hele zomer bij de ouders of de oma worden ze ook snel beu."

"Mijn zoon vindt het zalig om nieuwe dingen te leren kennen op kamp", vertelt Virginie. "Deze zomer is dat rolschaatsen – actiever dan een zomer thuis voor de televisie of achter de iPad."

Vriendjes, vriendjes, vriendjes

Wat is het nu? Doe je je kroost net een plezier door ze een halve tot hele zomer op speelpleinen en kampen te droppen, of misgun je hen broodnodige rust en welverdiende me-time met de iPad? Verkeerde vraag, vindt professor en pedagoog Michel Vandenbroeck (UGent). "Vaak heb je gewoon geen keuze. Kinderen hebben gemiddeld 2,5 keer zoveel vakantie als hun ouders. Je schuldig voelen verandert niets aan die realiteit. Je kunt niet toveren. Een zinvollere vraag is: wanneer is het voor de kinderen zelf goed?"

Iets wat hij als promotor samen met collega's in 2014 in opdracht van Kind en Gezin onderzocht. Vraag aan kinderen wat zij belangrijk vinden in de zomeropvang, en je krijgt een eenduidige top drie: vriendjes, vriendjes, vriendjes.

Met andere ouders samen een kamp boeken, kan de spreekwoordelijke pil geweldig verzachten. "Kinderen die al naar de lagere school gaan, zoeken en willen daarnaast vooral uitdagingen in de opvanginitiatieven", zegt Vandenbroeck. "Nieuwe spelletjes en activiteiten die ze kunnen uitproberen. Tien- tot dertienjarigen kennen die spelen al, en vragen meer autonomie."

Maar net zoals hun ouders hechten de kinderen zelf ook belang aan een goede begeleiding."Voor hen is dat veel belangrijker dan de hoogte van de klimtoren en of er al dan niet een zwembad is. Wordt er extra voor hen gezorgd als ze eens een minder dagje hebben? Is er oog voor pestgedrag? Zeker voor de jongste kampkinderen is dat cruciaal voor het welbevinden."

Vandenbroeck zul je niet horen verkondigen dat kleuters te jong zijn om op kamp te trekken. Een driejarige kan er even goed gedijen als iemand van acht. "Alles staat of valt met het karakter van het kind én met die begeleiding." En wordt het toch even te veel, dan zullen ze het zelf wel aangeven. "Minder eetlust, moeilijker in slaap vallen, bedplassen of opstandiger gedrag zijn mogelijke signalen."

Eén op de tien kinderen heeft last van heimwee op kamp, toont onderzoek van de KU Leuven. Bij Kazou proberen ze dat op te lossen met een heimweepakket , dat behalve praktische zakdoekjes ook een aftelkalender, een kleurplaat en een knuffel bevat.

Bij IdeeKids krijgen de monitoren voor elk kamp een draaiboek 'hoe het afscheid te vergemakkelijken?' Al is dat vaak meer bedoeld voor de ouders dan voor de kampgangers. "Tranen zijn besmettelijk. Als moeder of vader eenmaal begint, volgen de kinderen", klinkt het.

Ouders en kleuters krijgen vooraf ook een boekje en een video waarin het kamp, van de kamppop tot de toiletfaciliteiten, wordt voorgesteld. Zodat beiden al wat voorbereid en gesust zijn.

Al weerhoudt dat menige ouder er niet van om te bellen. Kamporganisatoren manen ouders aan om een kaartje in de koffer te verstoppen, maar niet elke dag post te sturen of te Facetimen, omdat het vaak meer kwaad dan goed doet. De afgelopen jaren klaagden organisatoren al over iets te opdringerige ouders die zelfs onaangekondigd op kampen opduiken, 'gewoon om te checken of alles oké is'.

Narcistjes en verwende nesten

Doorgaans liggen kinderen minder wakker van de drukke zomerplanning dan hun ouders, zegt Vandenbroeck. Natuurlijk vinden ze het leuk om op tijd en stond fijne dingen met hun ouders te doen. "Maar de meeste kinderen zitten niet te wachten op twee maanden onder moeders vleugels. Ze kunnen het goed accepteren dat ouders niet voortdurend met hen bezig zijn."

Last van schuldgevoelens? Volgens René van der Veer, hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit Leiden, ligt dat aan het feit dat ouders bang zijn om te falen. Iets waar vorige generaties veel minder last van hadden, ook al omdat moeders toen minder tijd hadden om op hun kroost te focussen, omdat ze minder (technologische) hulp in het huishouden hadden en meer kinderen hadden om hun aandacht over te verdelen.

"Nu wordt een kind vaak als een project gezien, wat tot meer onzekerheid leidt. Doe ik het wel goed? In veel Afrikaanse landen bijvoorbeeld zie je dat kinderen vaker voor een langere periode aan derden worden uitbesteed. Ze wonen tijdelijk bij een familielid in, zodat ze niet elke dag 20 kilometer naar school moeten lopen."

Er zijn weinig gegevens om te oordelen of die kinderen daar al dan niet onder lijden, geeft Van der Veer toe. "Hier wordt werkelijk alles onderzocht, daar minder. Maar het plaatst één en ander wel in perspectief."

Als ze thuis is met de kinderen doet Virginie, net als veel andere werkende ouders, extra haar best om toffe activiteiten met haar kinderen te doen. Een uitstap naar een pretpak, een speeltuin, de dierentuin. Maar zelfs dat hoeft niet zo nodig, menen experts. Integendeel: vaak hebben ze meer aan een dagje vervelen, zegt Ilse De Block van de Opvoedingslijn. "Kinderen zijn vaak gelukkiger als ze zelf dingen uitdokteren om creatief bezig te zijn dan dat ze alles op een presenteerblad krijgen aangeboden. Daar groeien ze van."

Ook de Amerikaanse psycholoog Peter Gray stelt in zijn boek Free to Learn dat volwassenen beter afstand nemen als kinderen spelen. Ouders die voortdurend meevoetballen en met de barbies spelen doen daar zelfs meer kwaad dan goed mee. En lopen volgens Gray het risico dat hun kind straks narcistisch, bang of oncontroleerbaar wordt. Door alleen te spelen, stimuleren ze hun creativiteit en fantasie, leren ze de wereld en zichzelf kennen.

Kinderen die altijd een spelende ouder in de buurt hebben, verwachten na verloop van tijd dat ze steeds geëntertaind en op hun wenken bediend worden. "Zo riskeer je te eindigen met verwende nesten die zichzelf het centrum van het universum wanen."

Het ideale excuus om straks tijdens uw eigen schaarse vakantie met een goed boek op de tuinstoel onderuit te zakken, terwijl kindlief zich wat verderop zelf in de zandbak bezighoudt.