Half Peking is besmet en crematoria in heel China zijn overbelast, maar officieel zijn er slechts zeven coviddoden

Ziekenhuizen en crematoria in heel China kreunen onder een hevige omikrongolf, die volgens Chinese schattingen al bijna eenvijfde van de bevolking zou hebben besmet. De overheid gaat stug door op de ingeslagen weg.

Hoe is de covidsituatie in China nu?

Wang Guangfa, ademhalingsspecialist van het Eerste Ziekenhuis van Peking University, vatte het deze week zo samen: China kampt niet met een covidgolf, maar met een covidtsunami. Na het opheffen van het zerocovidbeleid raast de omikronvariant door de Chinese bevolking, die geen natuurlijke immuniteit heeft en slecht gevaccineerd is. Gevolg: miljoenen besmettingen per dag, overspoelde ziekenhuizen en crematoria, tekorten aan ambulances, IC-bedden en zuurstof.

Hoofdstad Peking loopt voorop en zou volgens uitgelekte notulen van een vergadering van de Nationale Gezondheidscommissie al over een eerste besmettingspiek heen zijn. Meer dan de helft van de 22 miljoen inwoners zou besmet zijn geraakt. Shanghai en Chongqing volgen, samen met enkele zuidelijke provincies. De rest van het land staat nog aan het begin. Volgens epidemioloog Wu Zunyou zou China rond half maart drie golven over zich heen kunnen krijgen.

Peking mag over de eerste besmettingspiek heen zijn, in de ziekenhuizen is het chaos. Video’s en verslagen tonen overweldigde spoed- en IC-afdelingen, met patiënten die urenlang op een ambulance, IC-bed of zuurstof moeten wachten. Vergelijkbare taferelen worden ook gemeld vanuit Chongqing, Shanghai en Hubei. Volgens de krant Southern China Morning Post zijn honderden IC-artsen uit andere provincies, die zelf met tekorten kampen, naar Peking gestuurd.

Ook zijn er in tal van steden lange wachtrijen voor crematoria, volgens persbureau AFP onder meer in Shenyang, Chongqing en Guangzhou. Een video op sociale media toont een lange rij nabestaanden met urnen in Tianjin, wachtend op de as van overledenen. In Hebei gingen de ovens van een crematorium stuk door overmatig gebruik. De sterftegolf is ook moeilijk te verbergen nu steeds meer beroemdheden overlijden, onder wie een 37-jarige voetballer, een 40-jarige operazangeres en 67-jarige tekenaar.

Wat zeggen de cijfers?

Betrouwbare cijfers zijn er niet. De definitie van covid als doodsoorzaak is zo aangescherpt dat sinds het loslaten van het zerocovidbeleid officieel slechts zeven coviddoden zijn geteld. De verplichte PCR-tests zijn vervangen door thuistests, waardoor er geen zicht meer is op het aantal besmettingen. En China stuurt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geen cijfers meer over ziekenhuisopnamen. Het gebrek aan betrouwbare informatie maakt de WHO ‘zeer bezorgd’ over de situatie.

De uitgelekte notulen van de Nationale Gezondheidscommissie bevatten wel schattingen: zo zouden in de eerste twintig dagen van december in totaal 248 miljoen Chinezen besmet zijn, 18 procent van de bevolking. Op 20 december zouden op één dag bijna 37 miljoen Chinezen zijn besmet. De echtheid van de notulen werd door persbureau Bloomberg bevestigd, maar het is onduidelijk waarop de Gezondheidscommissie haar schattingen baseert.

Is er nog steeds een medicijnentekort?

Veel Chinese covidpatiënten zijn naarstig op zoek naar pijnstillers of zelftests, die in Chinese apotheken nauwelijks te krijgen zijn. Doordat de wending in het beleid zeer onverwacht kwam, had nog niemand extra voorraad ingeslagen. Bovendien leidde de aankoop van zelftests en koortsremmers in China tot voor kort tot een melding in de verplichte gezondheidsapp, die nodig was om vrij te kunnen bewegen. Daardoor was de verkoop sterk gedaald en ook de productie stil gevallen. Nu moet die ineens op volle toeren draaien, terwijl alle fabrikanten kampen met uitval van ziek personeel.

De Chinese vraag naar medicijnen is zo groot dat Aziatische buurlanden maatregelen hebben genomen tegen opkopers die medicijnen naar China sturen. In Taiwan zitten apotheken door hun voorraden paracetamol heen en dreigt de overheid met boetes voor het versturen van bulkverpakkingen naar het Chinese vasteland. Singaporese koeriersdiensten nemen per dag maximaal vijftig pakketjes met een medische inhoud aan en apothekers in de Thaise hoofdstad Bangkok beperken het aantal verpakkingen pijnstillers en zelftesten per klant.

Hoe reageert de overheid?

De overheid lijkt de beslissing om het zerocovidbeleid los te laten halsoverkop te hebben genomen en gaat nu stug door op het ingeslagen pad, volle ziekenhuizen of niet. Peking geeft ziekenhuizen orders om meer dokters en bedden in te zetten, alsof dat met een vingerknip kan. De vraag of het virus niet te snel rondgaat, wordt niet gesteld. Omikron is immers ‘slechts een verkoudheid’, en er zijn nauwelijks coviddoden.

Zoals vaker in een crisis houdt partijvoorzitter Xi Jinping zich gedeisd. De verantwoordelijkheid ligt bij lokale overheden, die achteraf de schuld kunnen krijgen als het misgaat. Die lokale overheden kampen met grote financiële tekorten en richten zich op de economie. In steeds meer provincies worden Chinezen met milde symptomen dus aangemoedigd of zelfs verplicht om te blijven werken, met nog snellere verspreiding tot gevolg. Het geeft de indruk van een overheidsapparaat dat de covidgolf zo snel mogelijk achter de rug wil hebben, en de doden negeert.

Wordt er wel veel gevaccineerd?

WHO-crisischef Mike Ryan hamerde woensdag op de dringende noodzaak de vaccinatiegraad in China te verhogen, liefst door zo snel mogelijk buitenlandse mRNA-vaccins toe te laten. ‘De vraag is of de komende week of twee weken voldoende gevaccineerd kan worden om de impact van de omikrongolf te verzwakken’, zei hij. De vaccinatiegraad van ouderen is erg laag in China: slechts 40 procent van de 80-plussers is geboosterd, de meesten ruim een half jaar geleden.

Uit officiële cijfers blijkt dat een haastig opgetuigde boostercampagne enigszins op gang begint te komen: op 21 december werden 3,5 miljoen vaccins toegediend, niet met een prik, maar met een inhalator via de neus. Maar van een grootschalige vaccinatiecampagne met inzet van propaganda en het complete overheidsapparaat, zoals dat in China vaak gaat, is geen sprake. Met grote delen van het land in de greep van omikron heeft de overheid te veel andere branden te blussen.

De Verenigde Staten en Duitsland hebben vaccinhulp aangeboden, maar Peking houdt vast aan zijn negen eigen, minder effectieve vaccins. Wel kwam woensdag voor het eerst een zending buitenlandse vaccins aan, maar deze 11.500 doses van BioNTech uit Duitsland zijn alleen bedoeld voor Duitse expats. Er wordt onderhandeld of andere buitenlanders zich er ook mee mogen laten inenten.