Google sluit deal met Murdoch en betaalt voor nieuws: het hoe en wat van deze aardverschuiving

Jarenlang hebben uitgevers wereldwijd bij Facebook en Google gehengeld naar vergoedingen voor het nieuws dat via deze bedrijven wordt aangeboden. Eindelijk is er een doorbraak: Google trekt de portemonnee.

Wat willen uitgevers en mediabedrijven van Google?

Al een jaar of vijftien klagen uitgevers dat Google via Google News en de zoekmachine verdient. Hun bezwaar: kostbare informatie wordt via het nieuwsplatform van Google gratis aangeboden, waardoor uitgevers inkomsten mislopen. Google zelf profiteert bovendien door advertenties rond links en andere verwijzingen aan te bieden. Het verweer van Google luidt altijd dat het slechts een snippertje van die informatie plaatst als service voor de hongerige nieuwsconsument en deze doorverwijst naar de sites van de nieuwsmedia. Het ingewikkelde daarbij is dat diezelfde uitgevers voor een deel van hun verkeer afhankelijk zijn van partijen als Google.

Het rommelt al een tijdje door diverse nieuwe wetten die het uitgevers makkelijker moeten maken afspraken af te dwingen met Google of Facebook, waarvoor vergelijkbare bezwaren gelden. En ineens is de boel gaan schuiven: Google maakt de ene na de andere deal met afzonderlijke uitgevers en trekt daarbij de portemonnee. In Frankrijk bijvoorbeeld, waar het bedrijf over een periode van drie jaar 76 miljoen dollar gaat betalen aan een groep van 121 Franse nieuwsuitgevers. Het meest in het oog springt de woensdag aangekondigde samenwerking met News Corp van de Australische mediamagnaat Rupert Murdoch.

Wat houdt die afspraak in?

Nieuwsmedia in Australië krijgen miljoenen toegeworpen uit de bijna oneindig diepe zakken van Google. Dat doet het bedrijf dus in de vorm van een samenwerking met Murdoch (eigenaar van onder andere The Wall Street Journal en Fox News). Samen gaan ze onder andere een abonnementsplatform ontwikkelen, advertentie-inkomsten delen en audio- en videojournalistiek via videoplatform YouTube uitbouwen.

Google hoopt op die manier te voldoen aan een nieuwe wet die naar alle waarschijnlijkheid binnenkort wordt aangenomen in Australië. Die wet verplicht Google en Facebook om te onderhandelen met nieuwsorganisaties over het gebruiken van hun inhoud, in feite een belasting op media-inhoud. Daarbij gaat het om Google News, en zogenoemde snippets, korte stukjes tekst die op een zoekpagina alvast iets vertellen over een zoekresultaat.

De wet verplicht Google ook om te betalen voor links naar die artikelen, dus verwijzingen naar pagina’s die opduiken in zoekresultaten. Betalen voor links gaat, aldus Google en critici, in tegen het principe van het vrije internet. Google dreigde daarom de zoekmachine helemaal terug te trekken uit Australië. Facebook maakte het donderdag al onmogelijk om nieuws te zien of te delen.

Geert Lovink, lector aan de Hogeschool van Amsterdam en zelf vijf jaar woonachtig geweest in Australië, noemt het een ‘klassieke machtsstrijd’ tussen de oude en nieuwe media. Deze wordt nergens zo scherp op de snede gevoerd als in Australië. Met als gevolg dat de nieuwe wetten daar ook veel verder gaan dan in de Verenigde Staten of Europa het geval is. “Het gaat daar niet alleen over herverdeling van advertentiegelden, maar een toezichthoudende instantie wil zelfs ook inzicht in de algoritmes waarmee Facebook en Google de volgorde van de nieuwspagina’s bepalen. Dat gaat erg ver.” Door nu afspraken te maken met het imperium van Murdoch hoopt Google die op de vingers kijkende instantie te ontlopen, zegt Lovink.

Gaan we dat hier in België ook meemaken?

In Europa is in alle lidstaten vanaf juni wetgeving actief die bedrijven als Google verplicht om al dan niet betaalde toestemming te krijgen van bijvoorbeeld uitgevers om korte stukjes tekst te gebruiken. Links vallen daar niet onder, wat de situatie anders maakt dan in Australië. Over wat die korte stukjes tekst precies zijn wordt nog onderhandeld.

Hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam Mark Deuze noemt een opvallend verschil. “Het is wel heel beperkt om te denken in termen van straf en belasting, zoals nu in Australië gebeurt. We moeten nog gaan zien hoe het hier gaat lopen, maar ik heb meer vertrouwen in de dialoog tussen bestuurders en techbedrijven. Overal lijken wetgevers er iets tegen te willen doen, maar ze vergeten daarbij te denken aan de publieke waarden die ook op hun platforms gelden.”

Gaat Google ook in Europa samenwerken met media?

Een van initiatieven waarmee Google media-outlets over de streep hoopt te trekken is Showcase. Dat is een licentieplatform dat uitgevers betaalt. Deelnemende nieuwsuitgevers kunnen bijvoorbeeld geld krijgen van Google in ruil voor gratis toegang op artikelen die normaliter achter een betaalmuur zitten. Een soort Google News 2.0 dus.

Google News Showcase heeft nu samenwerkingsverbanden gesloten met ruim vijfhonderd publicaties over de hele wereld, waaronder persbureau Reuters. In Frankrijk doen Le Monde, Le Figaro en Libération mee en ook bij de afspraken met News Corp van Murdoch is Showcase een onderdeel van het hele pakket.

Stefan Havik, directeur digitaal bij DPG Media (uitgever van onder andere De Morgen, Het Laatste Nieuws, de Volkskrant en het AD), staat niet te trappelen om hieraan mee te doen, ook niet nu er in Australië een doorbraak is. “We hebben gesprekken gevoerd met Google, maar voor ons zijn er te veel onduidelijkheden over het product en de juridische implicaties.” Havik noemt de risico’s “te groot”: “We hebben geen idee waar we in stappen, dus staan met alle plezier in de parkeerstand.” Ook niet onbelangrijk: voor een grote uitgever als DPG Media gaat het volgens Havik niet om grote bedragen waarmee Google over de brug komt: “kruimelwerk”.