Golf van vrouwenmoorden jaagt schokgolf door Spanje, regering slaat alarm

De Spaanse regering slaat alarm over het stijgend aantal vrouwen dat door een (ex-)partner wordt vermoord. Sinds het begin van dit jaar zijn in Spanje zes vrouwen en een meisje slachtoffer geworden van femicide.

De regering wil voor elke moord uitzoeken hoe die is kunnen gebeuren en wanneer de overheid had moeten ingrijpen. De moord op een 45-jarige vrouw en haar 8-jarige dochtertje deed maandag opnieuw een schok door Spanje gaan. Daarop besloot de Spaanse regering voor de tweede keer in een maand tijd tot een crisisberaad. “We roepen het crisiscomité deze vrijdag om 10 uur bijeen om elk geval in detail te analyseren, uit te zoeken wat er mis is gegaan, de coördinatie te verbeteren en altijd op tijd te komen”, schreef de Spaanse minister voor Gelijkheid Irene Montero maandag op Twitter.

In december richtte de regering het crisiscomité voor femicide op, dat bestaat uit experts op het gebied van huiselijk geweld. Ook vertegenwoordigers van de ministeries van Gelijkheid, Binnenlandse Zaken en Justitie en van de autonome Spaanse regio’s nemen zitting in het comité. Directe aanleiding was dat er binnen een maand minstens elf gevallen van femicide hadden plaatsgevonden. De helft van deze vrouwen had de dader eerder aangeklaagd, berichtte de Spaanse publieke omroep.

De Spaanse regering wil er flink werk van maken om vrouwen beter te beschermen, maar dat blijkt in de praktijk nog niet zo makkelijk. Er staan volgens persbureau Reuters meer dan 31.000 vrouwen geregistreerd in het monitoringsysteem. Zo’n 700 van hen krijgen al bescherming omdat zij worden beschouwd als hoog risico. De overheid wil dat de politie haar inspanningen vergroot en de getuigenissen van potentiële slachtoffers zwaarder laat wegen in de risicobeoordeling.

Waarschuwingssystemen

Daarnaast werkt het ministerie van Binnenlandse Zaken aan een systeem om vrouwen die een relatie aangaan met een ‘hardnekkige agressor’ te waarschuwen over de eerdere veroordelingen van hun partner, zo meldt The Guardian. Volgens de Spaanse openbaar aanklager voor geweld tegen vrouwen kan dat niet zomaar. Vanwege het recht op privacy moeten de specifieke omstandigheden in elke individuele casus worden afgewogen.

Een systeem dat al langer bestaat, maar volgens Justitie meer kan worden ingezet, zijn elektronische armbanden die een vrouw waarschuwen als haar (ex-)partner in de buurt is. “Sinds 2009, toen de armbanden werden geïntroduceerd, is geen enkele vrouw vermoord die er een droeg”, zei de Spaanse minister van Justitie Pilar Llop in december. Ze benadrukte dat het noodzakelijk is dat vrouwen het rechtssysteem vertrouwen. Voor zo’n armband moet namelijk eerst een straatverbod tegen de betreffende man zijn uitgevaardigd, wat betekent dat de vrouw aangifte moet hebben gedaan.

Door de spoedzittingen staat femicide plotseling bovenaan op de politieke agenda, maar het probleem bestaat al veel langer. Spanje houdt de cijfers sinds 2003 officieel bij en noteerde de afgelopen jaren een scherpe toename. In 2022 werden 49 vrouwen het slachtoffer van zulke moorden, tegenover 43 vrouwen een jaar eerder.

Spanje niet uniek

De situatie in Spanje is verre van uniek. Veel Europese landen kampen met een stijging in het aantal vrouwen dat door hun (ex-)partner wordt vermoord. De Franse regering heeft de afgelopen vijf jaar veel geld uitgetrokken om geweld tegen vrouwen te bestrijden, maar heeft de trend vooralsnog niet weten te keren. In 2021 werden in Frankrijk 122 vrouwen slachtoffer van femicide ten opzichte van 102 een jaar eerder, zo bleek uit een rapport dat het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken vorige zomer publiceerde.

Nederland werd afgelopen zaterdag opgeschrikt door het nieuws van een man die zijn ex-partner en haar moeder neerschoot op een parkeerplaats bij een winkelcentrum in Zwijndrecht. De 38-jarige vrouw raakte zwaargewond en haar 66-jarige moeder overleed. Op het moment van schrijven is de dader nog voortvluchtig. Dit lijkt misschien een eenmalig incident, maar volgens Atria, een kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, komt in Nederland elke acht dagen een vrouw om het leven door (ex-)partnergeweld.

Uit cijfers van het Nederlandse Cen­traal Bu­reau voor de Sta­tis­tiek blijkt dat de politie de afgelopen jaren bij 96 procent van de vrouwen die slachtoffer waren van moord of doodslag een dader in beeld had. In bijna zes op de tien gevallen ging het om hun partner of ex. Het is niet duidelijk of femicide in Nederland een groeiend probleem is. Wel valt op dat er in Nederland relatief weinig aandacht voor is, terwijl femicide per hoofd van de bevolking vaker voorkomt dan in bijvoorbeeld Spanje, stelt Atria.

Ja-wet

Onderdeel van de politieke discussie in Spanje is de wet die voorschrijft dat toestemming voor seks alleen gegeven kan worden door een volmondige ‘ja’. Volgens oppositiepartijen geeft de wet, die afgelopen jaar is aangenomen, vrouwen helemaal geen betere bescherming tegen seksueel geweld. Gebruik van geweld of intimidatie zijn nu geen voorwaarde meer om iemand te kunnen veroordelen voor verkrachting, maar tegelijkertijd is de strafmaat naar beneden bijgesteld. Een deel van de daders die eerder zijn veroordeeld, heeft hierdoor strafvermindering gekregen en vormt volgens critici nu weer een gevaar voor vrouwen.