Gerechtigheid lijkt ver te zoeken in de Filipijnse oorlog tegen drugs. Alle doden ‘verzetten zich tegen hun arrestatie’

Sinds juli 2016 zijn in de Filipijnen 6.225 mensen door politieagenten gedood in de oorlog tegen drugs. Dit nieuwe getal, bekendgemaakt door de Filipijnse politie zelf, is in het land maar ook daarbuiten geen groot nieuws. Het harde antidrugsbeleid van president Rodrigo Duterte is bekend. Hij houdt vol dat zijn harde aanpak succesvol en terecht is, maar zijn termijn loopt ten einde en de vraag is nu of dit beleid onder zijn opvolger voortgezet zal worden.

De Filipijnse politieafdeling die verantwoordelijk is voor het drugsbeleid, de PDEA, rapporteerde vorige week over de stand van zaken in de strijd tegen drugs. Sinds juli 2016, toen Duterte met de strenge aanpak begon, kwam de politie 224.215 keer in actie, niet alleen tegen producenten en handelaars, maar ook tegen kleine drugsgebruikers. Bij die acties zijn in totaal 323.579 mensen gearresteerd.

Politiegeweld aangemoedigd

Over de doden heeft de PDEA weinig mededelingen gedaan; de cijfers werden vooral gepresenteerd om het veronderstelde succes van de politieacties te laten zien. Duterte beklemtoonde recentelijk nog dat het in alle gevallen gaat om mensen die zich verzetten tegen hun arrestatie. Hij heeft de politie herhaaldelijk aangemoedigd om geweld te gebruiken en ook beloofde hij bij voorbaat gratie te verlenen aan agenten die vanwege deze acties in juridische problemen zouden komen.

Die juridische actie leek vorig jaar op gang te komen, toen de Filipijnse justitie onverwacht onderzoek aankondigde naar de oorlog tegen drugs. Maar die poging tot gerechtigheid lijkt al snel de kop in te zijn gedrukt; de eerste resultaten van het onderzoek zijn niet eens bekendgemaakt. Het Internationaal Strafhof ICC in Den Haag heeft ook een onderzoek aangekondigd en de Filipijnen om informatie gevraagd. Duterte heeft daarop laten weten dat medewerkers van het hof niet welkom zijn in zijn land.

Doodgeschoten door anoniem eskaders

Volgens verschillende mensenrechtengroepen worden veel mensen willekeurig doodgeschoten tijdens de antidrugsoperaties. Niet alleen door politieagenten, maar ook door eskaders die anoniem opereren, met name in de arme wijken. Daarbij zouden, volgens de onafhankelijke nieuwssite Rappler, in de vijf jaar dat Duterte nu aan de macht is in totaal meer dan 30.000 mensen zijn gedood.

De vraag is of het harde beleid van Duterte ook na zijn regeerperiode blijft voortduren. De presidentskandidaten die meedingen in de verkiezingen op 9 mei van dit jaar hebben daar verschillende standpunten over. Zo heeft Leni Robredo, een progressieve kandidaat die nu vicepresident is, zich altijd verzet tegen de harde aanpak van de president. In de Filipijnen worden de president en de vicepresident los van elkaar verkozen en Robredo is door Duterte consequent buitenspel gezet.

De grote kanshebber volgens de peilingen, Ferdinand ‘Bongbong’ Marcos, heeft gezegd dat hij Dutertes beleid wel wil voortzetten. Marcos, de enige zoon van de vroegere Filipijnse dictator Ferdinand Marcos, werkt samen met Sara Duterte, die vicepresident wil worden. Zij is de dochter van de huidige president en was de afgelopen jaren burgemeester van de zuidelijke stad Davao, de machtsbasis van de familie Duterte.

Arrestanten laten afkicken

Bongbong Marcos heeft in de campagne wel geprobeerd een wat menselijker gezicht te laten zien dan Duterte, die erg bot uit de hoek kan komen. Zo heeft hij meer nadruk gelegd op de preventie en op de behandeling van drugsgebruikers. Daarom wil hij ook mensen die gearresteerd zijn laten afkicken van de drugs. Ondertussen moet hij zich verdedigen tegen insinuaties – – nota bene afkomstig van president Duterte – dat hij zelf niet vies is van verdovende middelen. Duterte heeft eerder gezegd dat “een kandidaat met een bekende vader” cocaïne gebruikt.

Marcos heeft op die beschuldiging gereageerd door een drugstest te ondergaan en door te beklemtonen dat het gebruik van dergelijke middelen echt niets voor hem is. “Dat is meer iets voor mensen die niks doen, werklozen.” Mensenrechtengroepen wijzen erop dat de oorlog tegen drugs vooral slachtoffers maakt onder de arme groepen van de bevolking, in een land dat enorme inkomensverschillen kent.

Rijkere Filipino's hebben nergens last van

Een groot deel van de kiezers heeft geen problemen met het politieoptreden. Zij geloven het verhaal van Duterte en Marcos dat een harde aanpak nu eenmaal nodig is om het drugsprobleem tegen te gaan. De rijkere Filipino’s en mensen uit de middenklasse hebben er zelf ook weinig last van. Daarom steunen ook sommige andere kandidaten Dutertes beleid, of houden zij zich op de vlakte.

Bongbong Marcos heeft ook aangekondigd dat hij niet zal meewerken aan het ICC-onderzoek. “Zij willen dat we hen helpen om beschuldigingen aan te dragen tegen onze werknemers van de Filipijnse overheid. Dat gaat te ver, dat lijkt me niet terecht.”

Als het strafhof per se medewerkers naar de Filipijnen wil sturen, zijn die natuurlijk welkom volgens Marcos. “Maar alleen als toerist.”