Genitale verminking van meisjes is hardnekkiger dan gedacht: zeker niet binnen één generatie verdwenen

Genitale verminking van meisjes in 2030 de wereld uit, zoals de VN voor ogen hadden? Dat gaat van geen kant lukken. In delen van Afrika is de traditie hardnekkig.

Genitale verminking van meisjes en vrouwen in Afrika, Azië en het Midden-Oosten is hardnekkiger dan gedacht. Terwijl hulpverleners zo’n tien jaar geleden nog dachten dat de praktijk rond 2030 vrijwel uitgeroeid zou kunnen zijn, is nu duidelijk dat daar geen sprake van is. Zelfs in 2050 zal, in het allerbeste geval, in de betrokken landen nog 15 procent van de meisjes zijn besneden.

Dat valt af te leiden uit cijfers van VN-kinderfonds Unicef. De VN zelf hebben echter nog niet de alarmbel geslagen. Voor de VN geldt nog altijd het in 2015 vastgestelde streven om in 2030 de praktijk de wereld uit te hebben geholpen. Genitale verminking ‘binnen één generatie’ elimineren behoort tot de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG) van de VN – het is doel 5.3. De termijn voor het bereiken ervan is nu op de helft.

Uit analyse van Unicef-data door de Nederlandse krant de Volkskrant en toelichting daarop van Unicef-experts, blijkt echter dat het van geen kant zal worden gehaald. De nieuwste projecties zijn ongunstig. Om doel 5.3 te bereiken, moet de daling vijftien keer zo snel gaan. In het huidige tempo zal in 2030 in de betrokken landen nog steeds 39 procent van de meisjes van 15 tot 19 jaar besneden zijn (het percentage kleine kinderen dat op dat moment besneden wórdt, ligt iets lager).

De aanpak van FGM (female genital mutilation, de Engelstalige afkorting) stokt vooral in gebieden waar het op grote schaal voorkomt. Daar is het moeilijk ouders los te weken van de dominante cultuur. Sneller gaat het in dorpen nabij FGM-vrije gemeenschappen. Daar is het eenvoudiger onbesneden dochters uit te huwelijken.

Lat ligt te hoog

Het SDG-streven sloot aan op het optimisme van begin deze eeuw, toen het bestrijden van FGM op stoom kwam. In 2008 zag de Volkskrant in Senegal hoe een door de organisatie Tostan ontwikkelde methode vrucht afwierp. Tostan dacht spoedig “de laatste haarden van verzet” op te ruimen.

“Ik ben meer dan zeker van een versnelling”, zei Francesca Moneti, destijds hoofd kinderbescherming van Unicef. “Besnijdenis weg in twintig jaar, het kan. We zien zeer opmerkelijke vooruitgang. De aanpak werkt.”

Dit optimisme leefde nog in 2015, hoewel toen al duidelijk was dat de SDG de lat hoog legden. Met opzet: het was een streven, geen voorspelling. “De doelen moéten ambitieus zijn”, zegt Nankali Maksud, beleidsadviseur van Unicef.

Inmiddels is duidelijk dat de lat wel érg hoog ligt. “Het gebied waar FGM voorkomt, is gekrompen”, zegt Claudia Cappa, hoofd dataverzameling van Unicef. “Maar de kerngebieden zijn het hardnekkigst. We hebben de gemakkelijke gebieden het eerst aangepakt.”

Oost- en West-Afrika

Alle kerngebieden liggen in Oost- en West-Afrika. In Somalië, Guinea, Mali, Gambia en Guinee-Bissau daalde het percentage besneden meisjes in dertig jaar vrijwel niet. Elders is het beeld genuanceerder. “In Senegal heeft een nationale campagne geen zin meer”, zegt Maksud. “Daar is FGM nu geconcentreerd in het zuiden. We richten ons op die hotspots. Wat werkt lokaal?”

Wat Unicef onaangenaam treft, is dat in sommige regio pas sinds kort meisjes worden besneden. Maksud: “Mensen uit Zuid-Soedan migreerden naar Soedan en begonnen daar met FGM. Terwijl ze het nooit deden. Dat kwam doordat ze moesten integreren.”

Gunstig is dat het besef onder meisjes van de gevaren sterk is toegenomen. Cappa wil daarom gezegd hebben dat de aanpak wel degelijk werkt. “Wat de laatste vijftien jaar is gebeurd, is zonder precedent. We hebben het over een praktijk die eeuwen heeft bestaan.”