Geen geld voor verwarming: vier op de tien sociale huurders leven in energiearmoede

Nadia Bauwens is 69 en woont in een sociale woning in Wijtschate, onder Ieper. In haar woonkamer draait de verwarming volop, maar hoger dan 19 graden klimt de thermostaat niet. Gelukkig is de winter voorbij.

“’s Avonds sluit ik de deuren van de slaapkamer en de badkamer. Met een paar truien en een dekentje kom ik er dan wel. Maar mijn buurvrouw slaapt met haar twee dochters in dezelfde kamer om het draaglijk te houden. In deze wijk lijden we allemaal kou.”

Het is een kwestie van centen, legt Bauwens uit. Ze wijst naar haar budgetmeter, die aangeeft dat ze nog twintig euro aan elektriciteit kan verbruiken. Als ze nu de verwarming hoger zou draaien, ziet ze de euro’s zo wegtikken. Idem voor de droogkast, de oven of de wasmachine. “Een kleine lamp en een televisie: dat is alles wat hier opstaat”, zegt ze. “Mijn eten koop ik bij Lidl of Aldi. Op het einde van de maand klop ik soms aan bij de voedselbedeling in Ieper.”

De gepensioneerde dame is geen alleenstaand geval. Bijna 21 procent van de Belgische huishoudens kampt met energiearmoede. Dat betekent dat hun rekening te hoog is in verhouding tot hun beschikbaar inkomen. Velen onder hen stapelen schulden op. Anderen hebben een abnormaal laag verbruik, wat erop wijst dat ze zichzelf depriveren. Dat blijkt uit de jaarlijkse Barometer Energiearmoede van de Koning Boudewijnstichting, die De Morgen kon inkijken.

Vooral sociale huurders zijn kwetsbaar. 41 procent van de bijna 300.000 huishoudens die een sociale woning huren, leeft in energiearmoede. Vrouwen, ouderen en eenoudergezinnen worden het vaakst getroffen. “Ze zijn extra kwetsbaar door hun lager inkomen en door hun energierekening die aanzienlijk zwaarder weegt op hun budget”, zegt Erika Racquet van de Koning Boudewijnstichting.

Pervers effect

Het probleem is vooral dat sociale woningen te veel energie slurpen. In Vlaanderen worden vier op tien sociale woningen gekenmerkt als energie-intensief. De slechte staat van de woningen heeft een pervers effect: diegenen die al krap bij kas zitten, zien hun warmte langs deuren en kieren naar buiten waaien. Tegelijk hangen ze vast aan oude, energieverslindende toestellen.

Bauwens zit opgescheept met een accumulatieradiator, een grijze bak die ’s nachts elektriciteit omzet in warmte en die overdag afgeeft. In de jaren 70 werd het systeem gezien als een goedkope bron van verwarming omdat de overheid manieren zocht om ’s nachts elektriciteit kwijt te raken. Vandaag betaalt Nadia zich blauw. “Ik ben 200 euro per maand kwijt aan energie, evenveel als mijn huurprijs.”

Heel wat oude sociale woningen worden inderdaad op elektriciteit verwarmd. Dat zorgt per definitie voor een hoge factuur, want elektriciteit is duurder dan aardgas. “Mensen zoals Nadia betalen via hun factuur mee voor het energiebeleid van de overheid, zoals de kosten voor zonnepanelen en windmolens”, zegt Stefan Goemare, specialist energiearmoede bij Samenlevingsopbouw.

Wie de rekeningen niet meer kan betalen, krijgt een budgetmeter van netbeheerder Fluvius. Die moet je opladen als een soort prepaid telefoonkaart. Eens het budget en het noodkrediet van 50 euro op is, val je terug op 10 ampère. Daarmee kan je een koelkast, tv en koffiemachine tegelijk gebruiken. Maar niet nog een haardroger, oven of droogkast. “Ik zie dat bij veel mensen gebeuren”, zegt Goemare.

Goedkope afwerking

Net vorige week maakte Het Belang van Limburg bekend dat de sociale huisvestingsmaatschappijen in Vlaanderen een spaarpot van 845 miljoen euro hebben. Geld dat ze volgens Vivas, het Vlaamse netwerk voor sociale huurders, beter zouden investeren in de renovatie van sociale woningen. “Sommige maatschappijen zitten op een berg geld. Waarom is dat nodig?”, vraagt Etienne Luyten van Vivas.

Luyten, zelf een sociaal huurder, hekelt het gebrek aan kwaliteit. “Vorig jaar maakte ik een renovatie mee van een appartementsgebouw in Brugge. Toen ze bitumen op het dak goten, liep het goedje gewoon door de voegen tot in de keuken.” Goedkope afwerking, buizen die snel rot zijn: het is geen uitzondering, klinkt het. “Wij zijn geen Rockefellers, maar fatsoenlijk materiaal is toch niet te veel gevraagd?”

Ook de Koning Boudewijnstichting pleit voor extra investeringen. Weliswaar niet alleen in de renovatie, maar ook in de manier waarop. “Wij vragen om huurders te betrekken voor, tijdens en na de renovatie”, zegt Racquet. “Zo is het belangrijk dat zij begeleid worden bij het gebruik van hun nieuwe thermostaat of zonnepaneel. Anders gaat een groot deel van het effect verloren.”

Volgens de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) staat Vlaanderen voor een groot renovatiemoment. “In het regeerakkoord staat dat alle sociale huurwoningen tegen 2050 een EPC van maximaal 100 mogen hebben”, zegt gedelegeerd bestuurder Ben Forier. “Als we dat op tijd in orde willen krijgen, dan moeten we nu beginnen.” Geen tijd te verliezen, dus.

Minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) laat weten dat Vlaanderen deze legislatuur 4,5 miljard euro zal investeren. Bijna de helft daarvan gaat naar renovaties en vervangingen van huurwoningen.