Geen geld voor energierenovatie? Deze plannen kunnen de situatie rechttrekken

Er zal een fameus tandje bijgestoken moeten worden als we willen dat tegen 2050 alle huizen een energielabel A hebben. Een herculestaak, want om dat te halen moeten jaarlijks zo’n 95.000 energierenovaties gebeuren. Nu zitten we aan nog geen 3.000.

Zo’n renovatie kost voor de slechtste woningen gemiddeld 80.000 euro. De Vlaamse overheid kondigde al aan dat ze met hogere renovatiepremies, renteloze leningen en een systeem van voorfinanciering in sommige gevallen de renovatietrein op gang wil trekken. De middenklasse zal tot 35 procent (in de plaats van 25 procent nu) van de renovatiekosten kunnen terugkrijgen, met een plafond tot 17.500 euro. De lage inkomens zullen tot de helft van de renovatiekosten kunnen terugkrijgen, met een plafond tot 25.000 euro.

Maar volgens een nieuwe studie van onderzoeksbureau Climact, op vraag van de Bond Beter Leefmilieu (BBL) is het Vlaamse plan een stap in de goede richting, maar zal het lang niet genoeg zijn. Van dergelijke maatregelen is namelijk al langer geweten dat ze een groot mattheuseffect creëren: de premies komen vooral terecht bij mensen die ook zonder premies en hulp al een renovatie zouden uitvoeren. Zeker nu de energieprijzen de pan uit swingen en gezinnen zo’n renovatie rechtstreeks in de portemonnee voelen.

Maar ongeveer 40 procent van de woningeigenaars heeft dan wel een eigen woning, maar helemaal niet de middelen om die te renoveren. Voor hen zijn premies en renteloze leningen niet altijd een oplossing. Want ook een renteloze lening moet je maandelijks afbetalen. En een premie dekt maar een deeltje van de totale kosten en komt in de meeste gevallen pas nadat de renovatiewerken zijn uitgevoerd. Volgens Climact zullen de huidige plannen van de Vlaamse regering maar bij zo’n 4 procent van die groep van 40 procent een verschil maken.

Aanpak op maat

En dus ging het onderzoeksbureau op zoek naar oplossingen, specifiek voor die groep eigenaars. “We moeten af van het idee van één premie of systeem en gaan voor een aanpak op maat”, stelt Angelos Koutsis, energie-expert bij BBL, die de studie mee begeleidde. “Renteloze leningen bijvoorbeeld zijn een goed idee, maar dan wel op 30 jaar, in plaats van op 25 jaar. Daardoor zullen een pak meer gezinnen geholpen zijn. Want die termijn verlengen, betekent dat er maandelijks ongeveer 20 procent minder afbetaald moet worden.

Voor gezinnen die geen maandelijks bedrag aan een lening kunnen afbetalen, zelfs als dat verder gespreid wordt, kan een zogenaamde on bill-financiering helpen. Dat betekent dat de eigenaar elke maand enkel afbetaalt wat die door de renovatie bespaard heeft op de energiefactuur. “Zo’n systeem heeft het grote voordeel dat er voor het gezin niets verandert”, zegt Koutsis. “Ze betalen gewoon elke maand hun energiefactuur. Wat ze besparen door minder verbruik na renovatie gaat via de energiefactuur naar de afbetaling van de lening.”

En dan is er nog een groep gezinnen die nu al in energiearmoede leeft en ook geen spaargeld heeft. Dat zijn mensen die vaak al amper hun woning verwarmen, dus die zullen ook na renovatie hun energierekening niet significant zien dalen. Daarvoor stelt de studie een bullet-lening voor, een lening waarmee de renovatie betaald wordt en maar terugbetaald moet worden bij verkoop van de woning. Want die zal door de renovatie meer waard zijn. Koutis: “Bij deze groep is er naast de klimaatwinst ook een erg belangrijke sociale en maatschappelijke winst, want die mensen zullen na hun renovatie in een gezonde, verwarmde woning kunnen leven.”

Climact maakt zich in de studie ook sterk dat hun aanpak op maat de Vlaamse overheid een pak minder zal kosten dan de huidige systeem van premies en leningen. In hoofdzaak omdat de overheid bij die leningen vooral de risico’s moet dekken en enkel de maandelijkse afbetalingen moet ophoesten. Climact berekende dat dat de overheid zo’n 72 procent minder zal kosten dan wanneer we met één premie blijven werken.

In het scenario van Climact valt het huidige premiesysteem wel weg. Wie een renovatie kan betalen, moet die ook betalen zonder steun van de overheid. Bij hen is steun niet nodig, menen de onderzoekers, want de renovatie zorgt voor een lagere energiefactuur, een gezonder en comfortabeler huis en een hogere verkoopwaarde voor de woning. Meer nog, voor die groep moet de overheid de renovatie eerder verplichten.

Minstens twee jaar

Of de Vlaamse overheid dit een goed plan vindt, is nog afwachten. Het kabinet van energieminister Zuhal Demir (N-VA) heeft nog niet gereageerd op de studie. Maar bij de voorstelling van de verhoogde premies in maart zei minister Demir wel uitdrukkelijk dat het de bedoeling is om ‘de portemonnee van de middenklasse te beschermen’.

Bij de Bond Beter Leefmilieu hopen ze alvast dat de Vlaamse overheid meteen in actie schiet. Koutsis: “Het gaat hier onder andere om nieuwe ideeën, waarvoor in Vlaanderen nog geen framework bestaat. We moeten rekenen dat het minstens twee jaar zal duren om alles op poten te zetten. Maar met dit systeem zal niet alleen het renovatietempo kostenefficiënt opgedreven worden. We kunnen er ook de energiearmoede mee bestrijden en de afhankelijkheid van gas afbouwen.”