Geen chemo en toch kankervrij

De behandeling werd ontwikkeld door het Waals-Brabantse biotechbedrijf Celyad. Zij zijn onder meer gespecialiseerd in immuuntherapie en ontwikkelden een nieuwe kankerbehandeling. Daar­bij worden de immuuncellen van de patiënt­ genetisch gemodificeerd, waardoor ze kankercellen beter kunnen herkennen en doden. Vervolgens worden die cellen opnieuw geïnjecteerd.

De behandeling wordt op dit moment in de Verenigde Staten en België getest. Maar het was in de VS dat het tot een eerste succes leidde. “Het gaat om een oudere patiënt met acute myeloïde leukemie (AML) bij wie geen enkele andere behandeling werkte”, zegt Nicolas Van Hoecke, communicatiedirecteur van Celyad. “Na de behandeling waren er geen kankercellen meer te vinden in het bloed en het beenmerg.”

Bij de andere patiënten was dat niet het geval. “Maar dat is niet zo vreemd”, benadrukt Van Hoecke. “Het ging om de laagste dosis van het medicijn. De komende weken en maanden zullen de doses telkens worden verhoogd.” Het blijft voorlopig dus afwachten in welke mate de Celyad-technologie soelaas biedt.

Professor Tessa Kerre, hoofd van de afdeling hematologie van het UZ Gent, is hoopvol over de nieuwe behandeling. Zij test de therapie momenteel zelf bij een aantal patiënten. “Het product is uniek. Het gaat om een bijzondere vorm van immunotherapie, met CAR-T-cellen.”

Bij ‘gewone’ immunotherapie worden de immuuncellen – de T-cellen – doorgaans zodanig gemanipuleerd dat ze zich richten op een eiwit in de kankercel. “Soms is dat eiwit ook terug te vinden op andere, gezonde cellen”, zegt Kerre. “Dat maakt het moeilijk, want je wil dat je immuuncellen de kanker doden, niet de gezonde cellen.”

Bij AML, een specifieke vorm van leukemie, is voorlopig nog geen eiwit gevonden dat alleen aanwezig is op die leukemiecellen. “Bij AML zitten die eiwitten ook in hoge mate op bijvoorbeeld gezonde witte bloedcellen en gezonde stamcellen”, zegt Kerre. “Dat zou betekenen dat je ook gezond beenmerg kapotmaakt, want die gemanipuleerde cellen zijn heel erg krachtig.”

De behandeling van Celyad richt zich niet op een eiwit, maar op stoffen die op een heleboel kankers voorkomen. “Het detecteert eigenlijk de cellen waar iets fout mee is”, legt Kerre uit. “Dat betekent dat je deze therapie ook voor andere kankers zou kunnen gebruiken.”

Anders voor elke patiënt

Minpunt: het medicijn valt niet alleen kankercellen, maar ook geïnfecteerde cellen aan. “Een patiënt met een ernstige infectie kun je deze behandeling dus niet geven. Sowieso geven we in een eerste testfase een erg lage dosis van de celtherapie en drijven we geleidelijk op. Na elke fase volgt een grondige evaluatie, zodat we zeker zijn dat het veilig is om naar een volgende dosis over te gaan.”

Het is een moeilijk evenwicht: enerzijds moeten er voldoende cellen zijn om de kanker uit te schakelen, anderzijds mag de dosis niet te hoog zijn, uit vrees gezonde weefsels aan te tasten. “Je kunt dus niet zeggen dat we er al zijn”, meent de Gentse hematologe. “Het is een complexe therapie, die je voor elke patiënt moet aanpassen. Ook het financiële plaatje zal dus een uitdaging zijn.”

De medicatie wordt momenteel getest op patiënten bij wie andere behandelingen op niets zijn uitgedraaid. “We kennen de risico’s nog niet goed genoeg. We gaan niet testen bij patiënten die nog baat kunnen hebben bij een andere ­therapie die zijn nut bewezen heeft.”

Over hoe de testfase in UZ Gent precies verloopt, kan de prof nog niet veel kwijt. “Maar een resultaat zoals die case in de Verenigde Staten hebben we voorlopig nog niet gehaald.”