"Gedaan met de islam van de ambassades": Gentse en Antwerpse imams willen Grote Moskee uitbaten

Boven de ingang van de Grote Moskee aan het Brusselse Jubelpark hangt nog altijd een uithangbord van Muslim World League, de Saudische concessiehouder van het Islamitisch en Cultureel Centrum van België (ICCB). De Grote Moskee is daarvan het voornaamste deel, maar er zijn ook culturele en educatieve activiteiten. Een duizendtal kinderen volgt er lessen Arabisch.

De Saudi’s kregen de grond in 1969 van koning Boudewijn in bruikleen voor 99 jaar. Tot de parlementaire onderzoekscommissie naar de aanslagen van 22 maart 2016 tot de conclusie kwam dat de wahabitische islam die de Saudi’s daar importeren, kan aanzetten tot radicalisering. De commissie vroeg om de concessie stop te zetten, wat de regering in maart 2018 ook deed.

Eind december heeft de Muslim World League de financiering beëindigd. “De personeelsleden van het ICCB hebben hun ontslagbrief ontvangen en de (...) medewerkers moeten vóór 31 maart het gebouw verlaten”, zei minister van Justitie Koen Geens (CD&V), verantwoordelijk voor de Regie der Gebouwen, in de Kamer.

De Moslimexecutieve (EMB) krijgt daarna tijdelijk het beheer in handen, zodat er tijd is om een nieuwe concessie af te sluiten. De Gentse imam Brahim Laytouss en de Antwerpse imam Nordine Taouil hebben alvast een vzw opgericht met een plan. God is in the detail: ze willen van het ICCB het CICB maken, het Cultureel Islamitisch Centrum van België. “Cultuur krijgt voorrang, omdat het verbindend werkt, en we ingaan tegen fatwa’s die dat vroeger verboden”, verduidelijkt Brahim Laytouss, voorzitter van de vzw.

De onderzoekscommissie naar de aanslagen stelde dat een nieuwe concessiehouder ook de betrokkenheid van de lokale gemeenschap van gelovigen moest verzekeren. De vzw heeft de steun van een grote vereniging van bekeerlingen, maar de statuten vermelden tussen de oprichters ook Abdallah Jouglaf, OCMW-raadslid voor cdH in Sint-Agatha-Berchem tot 2018. “Ik ben lid van een vereniging van gelovigen in de Grote Moskee, waar ik al sinds de jaren 80 kom bidden”, zegt Jouglaf.

Ook ondervoorzitter Taouil is er geen onbekende. Hij leidde in het verleden regelmatig groepen rond in de Grote Moskee. In 2009 noemde de topman van Staatsveiligheid hem nog een moslimextremist “van salafistisch-wahabitische strekking”.

Hun nieuwe centrum daarentegen is expliciet een vereniging “voor een Belgische islam: neutraal, pluralistisch en gematigd, met respect voor de gelijkheid tussen mannen en vrouwen en met respect voor de democratie, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de Belgische grondwet”. De preken zouden niet enkel in het Arabisch, maar ook in het Nederlands, Frans en Engels zijn. Elke vorm van extremisme en politieke islam keuren ze af.

“Dit moet een kantelmoment zijn voor de Belgische islam”, zegt Laytouss. “Gedaan met de islam van de ambassades. We mogen het wahabisme van Saudi-Arabië niet gewoon vervangen door het islamisme van de Moslimbroeders.”

(Lees verder onder de video)

Lange arm van Erdogan

Daarmee doelt hij op de (tijdelijke) toekenning van de Grote Moskee aan de EMB, die hij “een vergissing” noemt. De EMB wordt sinds vorig jaar geleid door de Turkse Belg Mehmet Üstün. Die is ook voorzitter van het Centrum Islamonderwijs Vlaanderen. Dat is niet onbelangrijk, want de Grote Moskee moet ook een opleidingscentrum voor Belgische imams krijgen. Maar Üstün zou goede banden hebben met de Turkse ambassade.

“De leerplannen voor islamleerkrachten zijn gedrukt in Ankara”, zegt Laytouss, zelf een islamleerkracht. “Het kan toch niet dat we nog altijd werkboeken importeren.”

Üstün blijkt niet bereikbaar voor een reactie op het kantoor van de EMB, maar wel bij de Sultan Ahmet-moskee in Heusden-Zolder. Hij is voorzitter van de moskee, die behoort tot het Turkse Milli Görüs-netwerk. “We zijn niet de lange arm van Erdogan”, zegt Üstün. “De ambassades bemoeien zich niet met de beslissingen van het EMB.” Hij ziet weinig heil in de vzw van Laytouss en Taouil. “We gaan zelf een instituut oprichten met een bestuursorgaan waarin ook de Moslimexecutieve aanwezig kan zijn.”

Het lijkt erop dat er zich twee opties aandienen voor de Grote Moskee. Maar het heeft ook veel weg van de oude vete binnen de EMB tussen de Turkse en Marokkaanse strekking, die al decennia aansleept. Taouil zetelt in de algemene vergadering van de EMB, die hij tot 2014 voorzat. In 2015 nam hij ontslag uit de algemene vergadering om een signaal te geven, maar dat ontslag zou nooit zijn bekrachtigd. “Dit is geen vete”, zegt hij. “Dit is een project als antwoord op de aanbevelingen van de aanslagencommissie.”

Op 20 maart hebben de initiatiefnemers een onderhoud op het kabinet-Geens. “De bal is in het kamp van zij die altijd een positief alternatief wensten”, zegt Laytouss. Het kabinet zegt geen voorafname te willen doen op de gesprekken.