Gat in ozonlaag weer kleiner, maar zorgen blijven groot
Het gat in de ozonlaag is kleiner dan het in jaren geweest is. Tijd voor champagne of laten we die best nog even in de koelkast staan?
In 1984 werd ontdekt dat de ozonlaag, de laag die de aarde moet beschermen tegen ultraviolet licht van de zon, een groot gat vertoonde. Dat gat opent zich jaarlijks boven Antarctica in het begin van september en verdwijnt opnieuw in december. Daardoor komen schadelijke uv-stralen op de aarde terecht, die het leven op onze planeet aantasten.
Dit jaar is het gat in de ozonlaag even groot als in 1988 en dat is het kleinste dat het geweest is in tientallen jaren. Volgens metingen van de NASA is het gat boven de Zuidpool nu 'maar' 19,6 miljoen vierkante kilometer groot. Dat is heel wat kleiner dan in 2006, toen het een recordomvang bereikte van liefst 27 miljoen vierkante kilometer. Sindsdien wordt het gat alsmaar kleiner, met uitzondering van 2015. Betekent dit dan dat het over enkele jaren gewoon weer dicht is?
Koelkasten en airco's
Dat het gat in de ozonlaag dit jaar kleiner is dan ooit ligt vooral aan het feit dat schadelijke chloorfluorkoolstofverbindingen (cfk's) de laatste tien jaar verboden zijn bij de productie van elektrische apparatuur. Voordien werden stoffen zoals chloor en broom vooral gebruikt in koelkasten, airco's en andere koelsystemen. Sinds het verbod is de concentratie aan cfk's in de atmosfeer enorm gedaald.
Ook stormachtige weersomstandigheden in de atmosfeer kunnen ervoor zorgen dat schadelijke stoffen minder snel bij de ozonlaag terechtkomen. Dit jaar zijn die omstandigheden uitzonderlijk goed.
Volgens professor Guus Velders, klimaatexpert aan de universiteit van Utrecht, lopen we best niet te hard van stapel. "De grootte van het ozongat varieert van jaar tot jaar. Als je kijkt naar de trend van de afgelopen 20 jaar, dan is het inderdaad duidelijk dat het gat langzaamaan krimpt. De grootte van het gat wordt echter beïnvloed door heel wat factoren die we niet volledig in de hand hebben. Niet alleen schadelijke stoffen zoals chloor en broom, maar ook meteorologische variaties kunnen de omvang van het ozongat bepalen."
Als het weer in de atmosfeer stormachtig is tijdens het jaar, warmen de bovenste luchtlagen meer op en komen schadelijke stoffen minder makkelijk tot bij de ozonlaag. Hoe die stormen veroorzaakt worden, is voor de wetenschap nog niet duidelijk.
Een tweede factor die het gat in de ozonlaag beïnvloedt, is het gebruik van schadelijke stoffen zoals cfk's. Cfk's mogen nu wel verboden zijn in koelsystemen maar komen in mindere mate nog steeds voor in andere producten. "Er zijn bovendien ook heel wat andere stoffen die schadelijk zijn voor de ozonlaag en daar zijn geen regels voor", zegt Velders.
Niet waterdicht
Het verbod op de bestaande cfk's is trouwens niet volledig waterdicht. Velders: "Dat het ozongat nog jaarlijks optreedt komt doordat de concentratie van cfk's in de lucht nog altijd hoog is. De stoffen komen nog steeds vrij uit bestaande koelsystemen. Verder kan het tot 100 jaar duren voordat cfk's door natuurlijke processen in de atmosfeer worden afgebroken."
In theorie bestaat de kans dat het gat in de ozonlaag zichzelf opnieuw sluit. Als het herstel in hetzelfde tempo doorgaat, kan de opening volledig dicht zijn na 2050. Het gebruik van nieuwe en onbekende stoffen kan dat proces echter enorm vertragen. Volgens Wim Thiery, professor hydrologie aan de VUB, zijn onlangs nieuwe stoffen ontdekt die schadelijk zijn voor de ozonlaag. "De stof dichloormethaan wordt voornamelijk gebruikt bij industriële processen in Azië, maar hun impact is nog niet volledig duidelijk. We merken wel dat er veel van de stof wordt uitgestoten en het effect op de ozonlaag zeker moeten opvolgen."
