Forse stijging gedwongen opnames in Antwerpse jeugdpsychiatrie: ‘Tekenend voor heel Vlaanderen’

Meer kinderen en jongeren worden onder toezicht van de jeugdrechter geplaatst. Dat blijkt uit het werkingsrapport van 2021 van de jeugdrechtbank over de provincie Antwerpen. Het aantal opnames onder dwang in de psychiatrie stijgt fors, in de sectie Antwerpen is er een verdubbeling in minder dan tien jaar tijd.

Het is van begin 2020 geleden dat de problematiek voor heel Vlaanderen in kaart is gebracht. Het Vlaams agentschap Zorg en Gezondheid meldde toen dat de gedwongen opnames van minderjarigen in de psychiatrie in 5 jaar tijd met 15 procent waren gestegen, van 240 in 2014 naar 278 in 2018. “Onze eigen registratie is stopgezet. In mei verwachten we een nieuwe update via de FOD Volksgezondheid”, zegt woordvoerder Joris Moonens.

Vrijwillig

De Antwerpse jeugdrechters maken sinds enkele jaren op vrijwillige basis een gedetailleerd jaarverslag over hun werking. “Zo kunnen we de problemen waarmee we te maken krijgen onder de aandacht te brengen. Wat we hier zien, is overigens tekenend voor heel Vlaanderen.”

En dat is verontrustend. Zo stijgt het aantal jongeren dat onder toezicht van de jeugdrechter wordt geplaatst, en dus opgelegde maatregelen riskeert, jaar na jaar. Voor de provincie Antwerpen ging het in 2021 om 5.782 minderjarigen, 251 meer dan het jaar voordien. In 2017 zat dat aantal nog onder de 5.000.

Een ander teken aan de wand betreft de gedwongen opnames in de kinder- en jeugdpsychiatrie. In de provincie Antwerpen steeg het totaal aantal collocaties van 31 in 2020 naar 46 vorig jaar. In de afdeling Turnhout ging het in een jaar tijd van 7 naar 18 gedwongen opnames. In dezelfde periode steeg het cijfer in de Antwerpse afdeling van 16 naar 24. Ter vergelijking: in 2009 telde de afdeling Antwerpen 11 gedwongen opnames. In 9 jaar tijd is er dus meer dan een verdubbeling.

Volgens Luk Versteylen, woordvoerder van de Antwerpse jeugdrechtbank, is dat allemaal verre van toeval. “Ik ben nu zelf iets meer dan elf jaar jeugdrechter. Vaker dan vroeger zie ik jongeren met een dubbele of driedubbele problematiek. Ze hebben niet alleen een moeilijke thuissituatie, maar ook een psychische aandoening. De opeenvolgende lockdowns hebben het voor veel kinderen die al problemen hadden, nog erger gemaakt. In een periode waarin ze zich hadden moeten kunnen ontplooien, werd hun vrijheid volledig beknot. Voor velen was dat een traumatische ervaring, boven op de schrijnende situaties die ontstaan door de wachtlijsten die al jaar en dag een pijnpunt zijn.”

“Bij het plaatsen van jeugddelinquenten botsen we niet op wachtlijsten”, verduidelijkt Versteylen nog. “Maar driekwart van de zaken die we behandelen gaat tegenwoordig over kinderen in verontrustende opvoedingssituaties. Vroeger was er meer sociale controle. Ouders kregen ook meer opvoedingsondersteuning van buren en familie.”

Kinderpsychiater Sofie Crommen vermoedt dat jeugdrechters de gedwongen opname soms zien als enige uitweg voor het plaatsgebrek in de instellingen. “Een collocatie mag eigenlijk alleen als een kind of jongere een gevaar op leven of dood vormt voor zichzelf of zijn omgeving. Er moet ook sprake zijn van een psychiatrische stoornis die daarmee samenhangt, én de betrokkene moet alle hulp weigeren. Ik kan me voorstellen dat jeugdrechters overgaan tot gedwongen opname om zeker te zijn dat het kind hulp krijgt, ondanks de wachtlijsten.”

Weer overspoeld

Als voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie (VVK) trok Crommen in april vorig jaar nog aan de alarmbel omdat 23.749 kinderen in Vlaanderen wachten op hulp. “Vorige zomer werd het iets beter, maar sinds maart worden we weer overspoeld door hulpvragen. Ik hoorde net nog van een collega dat zij gemiddeld vijftien oproepen van nieuwe patiënten per dag krijgt, maar niemand meer kan aannemen. Ook ik moet mensen doorsturen, en de instellingen zitten overvol. Ik kan niet anders dan besluiten dat we falen als maatschappij.”