Fons Verplaetse (1930-2020): de man die België uit de crisis van de jaren 80 hielp

Eregouverneur Fons Verplaetse is overleden “na een korte ziekte en de gevolgen van Covid-19”, luidt het in de mededeling van de Nationale Bank. Als econoom kan zijn invloed op ons land niet overschat worden. Hij was een van de architecten die in de jaren 80 het herstelbeleid in België mee vorm gaf. Ons land verkeerde in een diepe recessie, ten gevolge van de oliecrisis. De overheidsschuld explodeerde, de werkloosheid tierde welig en de concurrentiekracht van de ondernemingen kalfde zienderogen af. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) toonde zich ernstig bezorgd over de budgettaire en economische ontsporing van ons land. Een fors herstelplan onder leiding van toenmalig premier Wilfried Martens (CVP) met als katalysator de devaluatie van de Belgische frank – met 8,5 procent – zorgde voor een kentering. Fons Verplaetse werd nadien gouverneur van de Nationale Bank, waarbij hij ons land voorbereidde op de invoering van de euro.

Verplaetse werd geboren in februari 1930, in Zulte. Zijn ouders hadden een veevoederbedrijf. Hij studeerde handelswetenschappen aan de KU Leuven, net als zijn vrouw, die hij daar leerde kennen. Het koppel kreeg vijf kinderen. Zijn Oost-Vlaamse accent zou altijd zijn handelsmerk blijven. Het zorgde voor misvatting bij sommigen, die doorheen zijn ‘Zultense’ klanken niet zijn encyclopedische deskundigheid konden waarnemen. In zijn memoires schreef Wilfried Martens daarover: “Al zijn deskundigheid ten spijt, stak hij wat af van het milieu waarin hij functioneerde. Hij was nu eenmaal geen salonfähige figuur.”

Poupehan

Verplaetse zelf trok zich daar allerminst iets van aan. “Ik lees geen schone boeken zoals de gouverneur, maar ik ben wel voortdurend bezig met de reële problemen van ons land”, zei hij daarover. De ironie was dat Verplaetse, sinds 1953 analist bij de Nationale Bank, in 1989 zelf tot gouverneur zou worden benoemd. Zijn loopbaan balanceerde op het snijpunt van de economie en de politiek. Begin jaren 80 werd hij van de studiedienst van de Nationale Bank gedetacheerd naar het kabinet van premier Wilfried Martens.

Zijn naam zal voor altijd verbonden blijven aan het Waalse dorpje Poupehan. Verplaetse had daar een buitenverblijf, waar in die periode de zogeheten werkgroep-Detremmerie samenkwam. Ver weg van de camera’s in de Wetstraat vond in het buitenverblijf regelmatig overleg plaats tussen een aantal zwaargewichten uit de katholieke zuil over het herstelbeleid. Tot die befaamde ‘groep van Poupehan’ behoorden naast Martens, ook ACV-vakbondsleider Jef Houthuys en bankier Hubert Detremmerie, van de toenmalige bank van de christelijke arbeidersbeweging BAC. Met het overlijden van Verplaetse is de laatste participant van die inmiddels haast mythische groep verdwenen.

No nonsense

Verplaetse ging in 1999 met pensioen, twee jaar later dan zijn mandaat eigenlijk veronderstelde. De regering verlengde zijn mandaat opdat hij de toetreding van ons land aan de Europese Monetaire Unie kon volmaken. Na zijn gouverneurschap en een carrière van 46 jaar bij de Nationale Bank kreeg hij de titel van eregouverneur. Tot op de laatste dag van zijn leven bleef hij de economische ontwikkelingen en het monetaire beleid met veel aandacht volgen. Je kon altijd bij Verplaetse terecht voor een duiding bij een monetaire ontwikkeling, voor een inzicht in de economie, of gewoon voor een gedegen stand van zaken tijdens een vriendelijke no-nonsensebabbel. Hij bleef tot op hoge leeftijd nog regelmatig naar de Nationale Bank gaan om er publicaties te consulteren. Ook alle rapporten kreeg hij thuis gestuurd, en verorberde hij gretig.

“We zijn eregouverneur Fons Verplaetse dankbaar voor de belangrijke rol die hij speelde in onze instelling en in de economische en monetaire geschiedenis van ons land”, zegt huidig Gouverneur Pierre Wunsch. In 2000 werd Verplaetse in de erfelijke adelstand opgenomen, met de persoonlijke titel van burggraaf. Hij nam als wapenspreuk ‘Geloof in uzelf’.